Schotland

Werk in uitvoering! Aan dit artikel wordt de komende uren of dagen nog gewerkt. Belangrijk: Laat dit sjabloon niet langer staan dan nodig is, anders ontmoedig je anderen om het artikel te verbeteren. De maximale houdbaarheid van dit sjabloon is twee weken na de laatste bewerking aan het artikel. Kijk in de geschiedenis of je het artikel kunt bewerken zonder een bewerkingsconflict te veroorzaken.

Dit artikel is nog niet af.

Schotland Scotland Alba
Hoofdstad	Edinburgh
Aantal inwoners	5.062.011 (2013)
Oppervlakte	78.772 km²
Officiële talen	Schots (Scots) Schots-Gaelisch (Gàidhlig) Engels (English)
Munteenheid	Pond sterling
Regeringsvorm	Constitutionele monarchie
Staatshoofd	koning Charles III (sinds 2022)
Regeringsleider	premier Humza Yousaf (sinds 2023)
Motto	In My Defens God Me Defend
Volkslied	Geen officiële
Portaal Verenigd Koninkrijk

Een topografische kaart van Schotland

Schotland (Engels en Schots: Scotland; Schots-Gaelisch: Alba) maakt deel uit van het Verenigd Koninkrijk en ligt ten noorden van Engeland. Op de grens van Engeland en Schotland heeft de Romeinse keizer Hadrianus een muur laten bouwen.

Schotland staat vooral bekend om het Loch Ness, waar volgens sommige verhalen een plesiosaurus rondzwemt. Verder staan de Schotten ook bekend om hun kilten, haggis en whisky.

Schotland telt ruim 5,1 miljoen inwoners. De hoofdstad is Edinburgh.

Naam

De naam Schotland komt van Scoti, de naam die de Romeinen gebruikten om de Gaelische bevolking aan te duiden. Vanaf de elfde eeuw werd Scotia gebruikt. In de late Middeleeuwen kreeg het de naam die het nu heeft, Schotland dus.

Geschiedenis

Zie Geschiedenis van Schotland voor het hoofdartikel over dit onderwerp.

Prehistorie

Herhaalde IJstijden, die de gehele landmassa van het moderne Schotland bedekt, vernietigde alle sporen van menselijke bevolking die mogelijk bestonden voor het Mesolithicum. Er wordt verondersteld dat de eerste groep jagers-verzamelaars in Schotland is aangekomen zo'n 12 800 jaar geleden.

Groepen kolonisten begonnen met de eerste bouw van permanente (voor altijd of veel langere tijd) huizen zo'n 9 500 jaar geleden, de eerste dorpen ontstonden 6 000 jaar geleden. Het goed bewaard gebleven dorp Skara Brae dateert uit deze periode. Een gebrek aan bomen leidde tot bouwen met steen.

Oudheid

De Romeinen bezetten ook Schotland en zij zorgden ervoor dat het schrift in Schotland ontstond.

Volgens de Romeinse geschiedschrijver Tacticus "wendden de Caledoniërs zich tot gewapend verzet op grote schaal".

In AD 83-84 versloeg de Algemene Gnaeus Julius Agricola de Caledoniërs bij de Slag van Bergen Graupius. Tacitus schreef dat, voor de slag, de Caledonische leider, Calgacus, een spetterende toespraak gaf waarin hij zijn volk het "laatste van de gratis" noemde en beschuldigde de Romeinen van "het maken van de wereld een woestijn en noemen het vrede" (vrij vertaald ).

Middeleeuwen

Het koninkrijk van de Picten (gevestigd in Fortriu in de 6e eeuw) was de staat die uiteindelijk bekend zou staan als "Alba" of "Schotland". De ontwikkeling van het land verliep volgens het historisch model als natuurlijke reactie op het Romeinse imperialisme.

Schotland in de 8e eeuw was, volgens Bede, hetzelfde onder het bewind van Alexander I (1107–1124). Echter, in de tiende eeuw, werd het Pictische koninkrijk gedomineerd door wat we nu "Gallische cultuur" noemen.

Vanuit een basis van het grondgebied in het oosten van Schotland, ten noorden van de rivier de Forth en ten zuiden van de rivier de Oykel, kreeg het koninkrijk de controle over de landen die ten noorden en het zuiden lagen. In de 12e eeuw had de koningen van Alba naar hun grondgebied het Engels-sprekende land in het zuidoosten toegevoegd en bereikte de heerschappij een toppunt. Tegen het einde van de 13e eeuw had het koninkrijk ongeveer de moderne grenzen.

De oorzaak van deze veranderingen was David I en zijn zogenoemde "Davidian revolution". Het feodalisme en de eerste steden erkend voor de wet.

De dood van Alexander III van Schotland in maart 1286, gevolg door de dood van zijn kleindochter Margaretha I van Schotland, brak de eeuwenoude lijn van Schotse troonopvolging. Eduard I van Engeland werd gevraagd om te bemiddelen tussen de mensen die aanspraak hadden op de troon. John Balliol werd op 17 november 1292 uitgeroepen tot koning. In 1294 vroeg Eduard John om hem te helpen in zijn oorlog tegen de Fransen, maar in de plaats daarvan sloot Schotland een verdrag op 23 oktober 1295. Er werd oorlog gevoerd en John werd afgezet. Edward nam zelf de leiding over.

De aard van de strijd veranderde toen Robert I van Schotland zijn rivaal John op 10 februari 1306 doodde. Minder dan zeven weken later werd hij gekroond tot nieuwe koning van Schotland. Robert streed 20 jaar voor de onafhankelijkheid van de Schotse koning te herstellen. Het leek erop dat ze gingen verliezen, beginnend met het door de Normandiërs ingenomen gedeelte van Schotland terug te veroveren. Dankzij de Slag om Bannoukburn in 1314 bleek dat de Schotten de controle over hun rijk terug hadden gewonnen. In 1315 werd Edward Bruce tot koning van Ierland gekroond na een mislukte invasie van Schotland gericht op het versterken van Schotland tegen Engeland. In 1320 verscheen 's werelds eerste gedocumeteerde verklaring van onafhankelijkheid, die de steun won van Paus Johannes XXII, die leidde tot de wettelijke erkening van de Schotse onafhankelijkheid.

Toch duurde de oorlog met Engeland tot tientallen jaren na Bruces dood. De Bruce-generatie was succesvol, maar David II had geen erfgenaam en zijn halve neef Robert II mocht op de troon. Hierdoor ontstond de Stewart-dynastie. Zij regeerden voor de rest van de Middeleeuwen over Schotland.

Deze periode was een hoogtepunt van de Frans-Schotse alliantie. De Schotse Garde - la Garde Ecossaise - werd in 1418 opgericht door Karel VII van Frankrijk. Ze vochten met Jeanne d'Arc tegen Engeland tijdens de Honderjarige Oorlog.

Renaissance

In 1502 ondertekende James IV van Schotland het contract van Altijddurende Vrede met Henry VII van Engeland. Hij trouwde ook met Henry's dochter, Margaret Tudor. Een decennium later maakte James de noodlottige beslissing om Engeland binnen te vallen ter ondersteuning van Frankrijk.

In 1603 werd James VI van Schotland erfde het Koninkrijk van Engeland en Ierland. Hij vertrok vanuit Edinburgh naar Londen. Met uitzondering van een korte periode bleef Schotland een aparte staat. De Glorious Revolution van 1688 tot 1689 wierp James omver ten voordele van William en Mary. Eind jaren 1690 was er ook nog eens een hongersnood. Tijdens deze periode verminderde het aantal inwoners van Schotland met 20%.

In 1698 probeerden de Schotten een kolonie te vestigen op de Landengte van Panama. Bijna elke Schotse landeigenaar die er het geld voor had zou geïnvesteerd hebben in de Darien-regeling. Hierdoor gingen de landeigenaren failliet (geen geld meer hebben). Het faillissement van deze edelen, samen met de dreiging van een Engelse invasie, hebben een leidende rol (dat ze de belangrijkste oorzaak waren) gespeeld voor een unie met Engeland.

Op 22 juli 1706 werd het Verdrag van de Unie overeengekomen tussen de vertegenwoordigers van het Schotse en Engelse parlement. Het volgende jaar werden er twee Acts of Union doorgegeven door beide parlementen. Het officiële (echte, vastgelegde) bestaan van het Verenigd Koninkrijk van Groot-Brittannië was op 1 mei 1707.

Achttiende eeuw

De handel bloeide open, vooral met het koloniale Amerika. Tot aan de Amerikaanse Onafhankelijkheidsoorlog in 1776 was Glasgow 's werelds de eerste 'poort' tot tabak. Het verschil tussen de rijkdom van de koopman-klassen van de Schotse Laaglanden en de oude clans van het Schotse Hoogland groeide, en versterkten eeuwen van verdeeldheid.

De Schotse verlichting en de Industriële Revolutie maakten van Schotland een intellectuele, commerciële en industriële powerhuis - Voltaire zei hierover zelf het volgende: "We look to Scotland for all our ideas of civilisation." (We kijken naar Schotland voor al onze ideeën van de beschaving.).

Geografie

Een stukje berglandschap van Schotland.

Loch Ness

Schotland heeft een oppervlakte van 78.772 km². Dat is iets groter dan de Benelux. Dat zijn gemiddeld 65 mensen per vierkante kilometer. Schotland kun je indelen in 3 geografische gebieden: in het noorden de (bergachtige) Schotse Hooglanden, de laaggelegen Central Belt ten zuiden van de Hooglanden (hier wonen ook de meeste mensen), en in het zuiden de heuvelachtige Southern uplands. Schotland heeft één landgrens, namelijk die met Engeland en is 96 kilometer lang. Ten westen van Schotland ligt de Atlantische Oceaan en in het oosten de Noordzee. De kustlijn van Schotland is wel 9911 kilometer lang en als je de eilanden zou meerekenen kom je op 16.490 km!

Gebergten

Het hoogste punt van Schotland (en ook van heel Groot-Brittannië) is Ben Nevis (1344 meter) in de Schotse Hooglanden. Verder heb je ook nog 284 munro's. Dat zijn Schotse bergen of heuvels die hoger zijn dan 915 meter. Je hebt de volgende gebergten in Schotland:

• Southern Uplands
• Galloway Hills
• Lowther Hills
• Monadhliath Mountains

Wateren

In Schotland heb je heel veel zoetwatermeren, de zogenaamde lochs. De grootste meren zijn:

• Loch Lomond (71,1 km²)
• Loch Ness (56,4 km²)
• Loch Awe (38,5 km²)
• Loch Maree (28,6 km²)
• Loch Morar (26,7 km²)

Hiernaast zijn er ook nog honderden rivieren en beken. De langste zijn de Tay (193 km), de Spey (172 km) en de Clyde (171 km).

Eilanden

Coll, een eilandje van de Binnen-Hebriden.

Schotland heeft ongeveer 790 eilanden. De meeste liggen voor de noord- of westkust. Er zijn 3 eilandengroepen: de Shetlandeilanden (ten noordoosten van het vasteland van Schotland), de Orkney-eilanden (ook ten noordoosten van Schotland) en de Hebriden (ten westen van Schotland). De Hebriden kun je onderverdelen in de Binnen- en Buiten-Hebriden. De Shetlandeilanden en de Orkney-eilanden worden samen ook wel de Noordelijke Eilanden genoemd. Lewis and Harris is met 2225 km² het grootste Schotse eiland.

Klimaat

De kust van Schotland

Het klimaat in Schotland wordt beïnvloed door de bergen en de Atlantische Oceaan. In de winter is het in de lagere gebieden vrij zacht. In de hoogvlaktes, bergen en aan de noordelijke kust is het kouder. Daar ligt dan de gemiddelde temperatuur tussen de 3 en 5°C. In de hoge bergen ligt dan maandenlang sneeuw. De zomers zijn erg koel, de gemiddelde temperatuur is juli ligt tussen de 13 en 15°C. 's Middags komt de temperatuur wel tot de 20 graden. Het wordt zelden warmer dan 24°C. Mei en juni hebben gemiddeld de meeste zonuren, 6 uur. De meeste regen valt in de westelijk gelegen bergen. Er valt gemiddeld 2500 mm regen per jaar. Juli tot en met november zijn de natste maanden. Schotland heeft veel last van wind. Heel soms worden er windkrachten gemeten die overeenkomen met een orkaan. Verder heb je veel mist in de Schotse Hooggebergten. Het kan in de winter dagenlang mistig en donker zijn met motregen. Dit zorgt ook voor de kenmerkende foto's van de Schotse Hooggebergten.

Steden

10 grootste Schotse steden
Glasgow Aberdeen	Nummer	Stad	Inwoners	Edinburgh Dundee
	1	Glasgow	580.690
	2	Edinburgh	463.510
	3	Aberdeen	183.467
	4	Dundee	175.000
	5	Paisley	74.048
	6	East Kilbride	73.796
	7	Livingston	63.100
	8	Inverness	46.110
	9	Hamilton	49.267
	10	Cumbernauld	49.541

Bevolking

Bevolkingsgroepen

Schotse personen worden op televisie en film vaak op deze manier uitgebeeld. Het gaat echter om een stereotype. Er zullen heel weinig Schotten zijn die dit elke da dragen.

Schotland heeft zo'n 5,5 miljoen inwoners. De meeste inwoners van Schotland wonen in het zuiden, waar de grote steden ook liggen. 80% van de bevolking woont in de zogeheten Laaglanden. De inwoners van Schotland worden Schotten genoemd. Ongeveer 83% van de Schotten is ook in Schotland geboren. In Schotland zijn er grote groepen inwoners uit Noord-Ierland en Engeland. De grootste immigrantengroep zijn echter de Polen. Overigens komen er ook veel inwoners uit India en China; zij zijn de snelst groeiende groepen. De Schotten zijn over het algemeen erg trots op Schotland. 62% van de bevolking ziet zich als enkel Schots, 18% als Schots én Brits, 8% als enkel Brits en 4% heeft een andere nationaliteit.

Buiten Schotland is erg nog een grote Schotse bevolkingsgroep in Ierland, de Verenigde Staten en Canada.

Taal

Het percentage dat Schots (blauw) en Schots-Gaelisch (groen) spreekt.

Schotland heeft drie officiële talen, namelijk het Engels, het Schots en het Schots-Gaelisch. De laatste twee zijn twee verschillende talen en moeten niet met elkaar verward worden. Het Schots-Gaelisch is een Keltische taal en daarmee verwant aan het Iers en Welsh. Het Schots is een soort van tussentaal tussen het Schots-Gaelisch en het Engels. Het Schots wordt 23% van de bevolking gesproken, terwijl het Schots-Gaelisch door amper 1 procent van de bevolking gesproken wordt. Het Schots wordt vooral in het noordoosten en bij de grote steden gesproken, terwijl het Schots-Gaelisch vooral in het noordwesten gesproken wordt. De Schotse overheid heeft maatregelen genomen om beide talen te beschermen tegen uitsterven.

Vroeger werd op het Shetland-eilanden de taal Norn gesproken, maar deze is al enkele eeuwen uitgestorven. Immigrantentalen in Schotland zijn onder meer het Urdu, het Punjabi, het Kantonees, het Mandarijn en het Pools. De meest gesproken vreemde talen zijn Frans, Duits, Italiaans en Spaans.

Religie

Het grootste gedeelte van de Schotse bevolking hangt het christendom aan met zo'n 54%. De meeste christenen (32%) hangen de Church of Scotland aan; een afdeling van de Anglicaanse Kerk. Vroeger was Schotland rooms-katholiek, tegenwoordig wordt deze kerk met nog maar 15% vertegenwoordigt. Vooral op de zuidelijke Hebriden is nog een grote katholieke gemeenschap. 37% van de bevolking hangt geen religie aan.

In Schotland zijn ook kleinere geloven, zoals de islam, het hindoeïsme, het boeddhisme, het sikhisme en het jodendom.

Cultuur

Symbolen

150px

De vlag van Schotland wordt ook wel Saltire of Saint Andrew's Cross genoemd. Het bestaat uit een wit Andreaskruis op een blauw oppervlak. Het is doorheen de geschiedenis niet altijd dezelfde kleur blauw geweest, variërend van licht hemelsblauw tot donker marineblauw. ook de hoogte-breedteverhouding is niet vastgelegd, maar meestal wordt gekozen voor 1:2, 2:3, 3:5 of 4:5. De benen van het kruis moeten een vijfde van de breedte van de vlag innemen. Behalve deze vlag wordt ook de Lion Rampant vaak als tweede, weliswaar onofficiële, nationale vlag beschouwd. Het wapen van Schotland bestaat uit een klimmende leeuw van keel, met azuren nagels en een azuren tong, op een veld van goud met een dubbel- en tegengebloemde smalle binnenzoom.

Een ander symbool voor Schotland is de distel. De distel werd gebruikt door de Schotse koningen en is nog steeds een symbool voor Schotland. Een ander symbool is de Stone of Scone. Dit was de kroningsteen waarop de Schotse koningen gekroond werden. Hij staat symbool voor de Schotse onafhankelijkheid. In 1296 werd de steen echter door de Engelse koning overgebracht naar Westminster Abbey in Londen. Pas 700 jaar later in 1996 keerde de steen terug naar Schotland. Het merkwaardigste symbool van Schotland is waarschijnlijk de eenhoorn. De eenhoorn is een mythisch wezen, dat volgens de legende een leeuw kan doden. Aangezien het wapen van Engeland een leeuw is, koos Schotland voor een eenhoorn. De eenhoorn staat op het Britse wapen naast de leeuw, maar de Schotse versie van dat wapen bevat enkel twee eenhoorns.

Literatuur

Schotland heeft enkele belangrijke en bekende schrijver gehad. De belangrijkste Schotse filosoof is waarschijnlijk Adam Smith. In zijn boek The Wealth of Nations (1776) beschreef hij een economische gedachte, die nog tweehonderd jaar belangrijk zou blijven. Smith wordt ook wel de vader van de economie en het kapitalisme genoemd.

Internationaal heeft Schotland enkele bekende schrijvers gekend. Voorbeelden zijn Robert Louis Stevenson (Strange Case of Dr Jekyll and Mr Hyde), Arthur Conan Doyle (schreef boeken over Sherlock Homes), J. M. Barrie (Peter Pan) en George MacDonald (The Princess and the Goblin). Hugh MacDiarmid zette zich in om de Schotse taal weer tot leven te brengen.

Bekende Schotten

• Tony Blair, politicus
• Billy Boyd, acteur
• Gordon Brown, politicus
• Robert Burns, dichter
• Gerard Butler, acteur
• Jim Clark, Formule 1-coureur
• Sean Connery, acteur
• Billy Connolly, komiek
• David Coulthard, Formule 1-coureur
• Chris Hoy, baanwielrenner
• Mark Knopfler, zanger van de Dire Straits
• David Livingstone, zendeling en ontdekkingsreiziger
• Amy Macdonald, muzikante
• James McAvoy, acteur
• Ally McCoist, voormalig profvoetballer
• Ewan McGregor, acteur
• Colin McRae, autocoureur
• Derek Ogilvie, medium
• Gordon Ramsay, topkok
• Adam Smith, econoom uit de 18e eeuw en stichter van de 'moderne economie'
• Jackie Stewart, Formule 1-coureur
• Rod Stewart, (Schots/Engels) rockzanger
• David Tennant, acteur
• KT Tunstall, muzikante
• James Watt, uitvinder van de moderne stoommachine
• William Wallace, strijder tegen de Engelse overheersing
• Bon Scott, Angus Young, Malcolm Young (AC/DC)

Fictieve personen

• Dagobert Duck zou volgens Don Rosa uit Schotland komen.¨
• Ook McSmurf uit De Smurfen komt uit Schotland

Fotogalerij

• 

  Locatie in Europa

• Schotland sateliet.jpg

  Satelietfoto

• 

  Satelietfoto

Bron

• Het artikel over Schotland op de Engelstalige Wikipedia

	Landen, afhankelijke gebieden en niet-erkende staten in Europa
Albanië · Andorra · Armenië · Azerbeidzjan · België · Bosnië en Herzegovina · Bulgarije · Cyprus · Denemarken · Duitsland · Estland · Finland · Frankrijk · Georgië · Griekenland · Hongarije · IJsland · Ierland · Italië · Kazachstan · Kroatië · Letland · Liechtenstein · Litouwen · Luxemburg · Malta · Moldavië · Monaco · Montenegro · Nederland · Noord-Macedonië · Noorwegen · Oekraïne · Oostenrijk · Polen · Portugal · Roemenië · Rusland · San Marino · Servië · Slovenië · Slowakije · Spanje · Tsjechië · Turkije · Vaticaanstad · Verenigd Koninkrijk · Wit-Rusland · Zweden · Zwitserland Alle schuine landen liggen ook in een ander werelddeel. Afhankelijke gebieden: Ålandseilanden · Faeröer · Gibraltar · Guernsey · Jan Mayen · Jersey · Man · Spitsbergen Niet-erkende staten: Donetsk · Kosovo · Loegansk · Transnistrië · Tsjetsjenië