Tsjechië
| Tsjechische Republiek Česká republika
| |
|---|---|
| Hoofdstad | Praag |
| Aantal inwoners | 10.524.167 (2021) |
| Oppervlakte | 78.865 km² |
| Regeringsvorm | Republiek |
| President | Miloš Zeman (sinds 2013) |
| Premier | Petr Fiala (sinds 2021) |
| Godsdienst | Geen religie (56,9%) Geen antwoord (30,1%) Christendom (11,7%) Overig (1,2%) |
| Taal | Tsjechisch (Čeština) |
| Munteenheid | Tsjechische kroon |
| Volkslied | Kde domov můj |
| Nationale feestdag | 28 oktober |
| Landcode | CZE |
Tsjechië of eigenlijk de Tsjechische Republiek is een land in Centraal-Europa. De hoofdstad is Praag. In het noorden grenst het aan Polen, in het oosten aan Slowakije, in het zuiden aan Oostenrijk en in het westen aan Duitsland. Tot 1993 vormde Tsjechië en Slowakije samen één land: Tsjecho-Slowakije. Sinds 2004 hoort Tsjechië bij de Europese Unie.
Geschiedenis
Vroege geschiedenis
Al vanaf de Steentijd leefden er mensen in en rond Tsjechië. De Boii, afstammelingen van de Kelten die tot 600 voor Christus in Tsjechië leefden, bleven wel op dit grondgebied wonen. De landstreek Bohemen is naar het volk Boii vernoemd. De Germanen en de Romeinen hebben er ook nog een tijd gewoond. Er zijn nog steeds oude Romeinse bouwwerken te vinden bij de rivier de Donau. In de vijfde en zesde eeuw n. Ch. bewoonden Slavische volken Tsjechië. Zo ontstonden de Tsjechische stammen. In de 9e eeuw stichtte Svatopluk, die toen de macht had, een groot rijk met grote delen van Polen en Hongarije erbij. Dit werd een belangrijke Europese macht. In de tiende eeuw, na de dood van Svatopluk, viel het rijk uit elkaar door invallen van de Magyaren (Hongaren). Dit volk vestigde zich in het Slowaakse gebied. De leiders van Bohemen vroegen hulp aan de Franken om zich tegen de indringers te verdedigen. Omdat de Franken rooms-katholiek waren, werd dit geloof verspreid over Tsjechië. In Bohemen waren de Tsjechen de belangrijkste stam en ze kregen de macht over de andere stammen die daar in de buurt woonden. Hierna werden nog een aantal rijken gevormd, maar de heersers hielden de macht niet lang vol.
Late geschiedenis
Op 28 oktober 1918 werd de onafhankelijkheid uitgeroepen, nadat Tsjechië een aantal eeuwen lang afhankelijk is geweest van verschillende grote rijken, zoals die van de Luxemburgers, Habsburgers en Oostenrijk-Hongarije. Al vanaf het begin van de 19e eeuw werden de Tsjechen zich steeds meer bewust van hun eigenheid, zoals hun eigen taal en cultuur. In Bohemen begon de industrie te ontwikkelen. Veel mensen verhuisden van het platteland naar de stad. De landbouw werd zo minder belangrijk. Tsjecho-Slowakije werd dus na de Eerste Wereldoorlog onafhankelijk van Oostenrijk-Hongarije en werd een republiek.
De Duitse gebieden in Bohemen en Moravië werden in maart 1939 door Adolf Hitler ingenomen. Duitsland had de Tsjechische industrie nodig voor wapens. Verzetsstrijders probeerden dit te voorkomen. Jozef Tiso, een Slowaak, stichtte in 1939 de Eerste Slowaakse Republiek. Een deel van Tsjechië werd nu onafhankelijk. De Eerste Slowaakse Republiek sloot zich aan bij de asmogendheden. De asmogendheden verloren de oorlog.
Na de Tweede Wereldoorlog werden Tsjechië en de Eerste Slowaakse Republiek weer één land. De communisten kregen de macht, de Sovjet-Unie. Op 1 januari 1993 werd Tsjechië een eigen republiek, net zoals Slowakije. In 1999 is Tsjechië toegetreden tot de NAVO en op 1 mei 2004 is het toegetreden tot de Europese Unie.
Indeling
Tsjechië bestaat historisch uit 3 deelregio's: Bohemen, Moravië en Tsjechisch Silezië. Zie de kaart hiernaast.
Het land is ook verdeeld in 14 regio's (Tsjechisch:Kraj). Zie de kaart hiernaast en de tabel hieronder.
|
|
Het land
Tsjechië heeft een oppervlakte van 78.865 km², waarvan 2% water is. Het land is ongeveer even groot als de Benelux. In Tsjechië wonen 10.180.000 mensen. Dat zijn 130 mensen per vierkante kilometer. Die bevolkingsdichtheid is redelijk laag. In Nederland zijn het 466 per km². Tsjechië ligt in Centraal-Europa. Dat is ongeveer het midden van Europa. Tsjechië grenst in het noorden en westen aan Duitsland, in het noorden aan Polen, in het westen aan Slowakije en in het zuiden aan Oostenrijk. De grens met Duitsland is het langste, 810 kilometer.
Langs de grenzen van Tsjechië zijn veel bergen. In het zuidwesten van Tsjechië zijn veel bergen. In het zuidwesten van Tsjechië ligt bijvoorbeeld het Bohemerwoud. Dat is een gebergte van 200 kilometer lang en tussen de 500 en 1500 meter hoog. In het noordwesten ligt het Ertsgebergte. Dat is een bergketen die over een lengte van 150 kilometer de grens tussen Tsjechië en Duitsland vormt. Het gebergte heet het Ertsgebergte omdat er zoveel ertsen te vinden zijn. Het westelijke gedeelte van het Ertsgebergte is het hoogste. In het Noorden van Tsjechië ligt het Reuzengebergte. Het Reuzengebergte is een gebergte is een gebergte tussen Tsjechië en Polen. Het Reuzen gebergte is ongeveer veertig kilometer lang en meer dan twintig kilometer breed. De gemiddelde hoogte van het Reuzengebergte is 1200 meter. Dit waren niet alle gebergtes, er zijn nog meer, dit waren alleen voorbeelden. De Snêzka is de hoogste berg van Tsjechië. Hij is 1603 meter hoog en ligt in het Reuzengebergte. De meeste hoge bergen liggen in het Reuzengebergte.
Wateren
In Tsjechië ontspringen aan aantal grote rivieren. De Elbe ontspringt in het Reuzengebergte en stroomt richting Duitsland. Deze is wel meer dan 1100 kilometer lang. Een andere grote rivier is de Oder. Deze stroomt vanuit de Sudeten via Polen naar Duitsland. De Moldau is de langste rivier van Tsjechië met 440 kilometer. Er zijn niet zo veel natuurlijke meren in Tsjechië. Het grootste kunstmatige meer is het Rožmberk-meer met ongeveer een oppervlakte van 500 hectare.
Dieren
In de verschillende landschappen vind je ook verschillende dieren. In de bossen leven reeën, herten en soms ook vossen. De wilde kat en de lynx zijn erg zeldzaam. In de bergen vind je veel marmotten en gemzen. In de wateren kom je karpers, forellen, snoeken en palingen tegen waarop gevist wordt. In Tsjechië zijn veel soorten watervogels en zangvogels te vinden en ooievaars nestelen zich in het hele land. Roofvogels komen weinig voor, maar toch zie je regelmatig buizerds en valken.
Planten
In de bergachtige gebieden vind je grote bossen met loofbomen en naaldbomen, zoals de eik, berk, beuk, esdoorn, spar en de den. In de uitgestrekte grasvlakten vind je soms zeldzame bloemen, maar ook de gewone zoals de orchidee. Ongeveer 30% van de oppervlakte van Tsjechië is bedekt met bos. De nationale boom van Tsjechië is de winterlinde en de nationale bloem is de roos.
Nationale parken
.jpg)
Er zijn vier nationale parken in Tsjechië te vinden, namelijk České Švýcarsko, Krkonoše, Podyjí en Šumava. De laatste is met 6900 km² het grootste nationale park van het land. In het noordoosten van Bohemen ligt het oudste nationale park van Tsjechië, Krkonoše, op de grens met Polen. Het ligt in het Reuzengebergte. Het is een middelgebergte, dus de toppen zijn niet hoger dan 1500 meter. De streek is populair. Je kan er in de zomer heerlijk wandelen door de bordjes van de route te volgen. In de winter kan je er langlaufen.
Werelderfgoed
In Tsjechië zijn 12 plekken die op de Werelderfgoedlijst van UNESCO staan. Zie de artikelen Bohemen, Moravië en Tsjechisch-Silezië voor de Werelderfgoederen.
Klimaat
Tsjechië ligt in het midden van Europa en ook een beetje in het oosten. In het westen heerst een gematigd landklimaat, met neerslag het hele jaar door, ongeveer 450 tot 650 mm per jaar. Het verschil in temperatuur in de winter en in de zomer is er niet heel groot. In het oosten heerst een echt landklimaat met hete zomers en koude winters. Omdat het hier erg bergachtig is, valt er meer neerslag dan in de lage delen van Tsjechië. In de bergen kan wel 1000 tot 2000 mm regen per jaar vallen. In de bergen ligt vaak sneeuw. In de zomer wordt het er erg warm, maar de gemiddelde temperatuur in de bergen is dan zo'n 11 graden. In de steden ligt die gemiddelde temperatuur rond de 19 graden. Begin oktober komt de temperatuur meestal weer onder de 10 graden. In de hoofdstad Praag is de gemiddelde temperatuur in januari 9,5 °C en in de zomermaanden ligt die boven de 30 °C.
Demografie
Bevolking
In 2011 woonden er in Tsjechië 10.436.560 mensen. Dat aantal is fors gedaald, naar 10.177.300 mensen in 2013. De bevolkingsdichtheid is 229 mensen per km². Ongeveer 95% zijn Tsjechen. De grootste groepen van minderheden zijn de Slowaken, Duitsers, Polen en Roma. Roma is een ander woord voor zigeuners. Er leven rond de 11.000 Roma in het land. De Roma heeft veel te verduren van discriminatie. De levensverwachting van de mensen in Tsjechië is 77 jaar.
Steden
Ongeveer 20% van de bevolking van Tsjechië woont in de vijf grootste steden van het land. Hier een lijstje van de steden met de meeste inwoners:
|
|
Religie
De meeste Tsjechen zijn ongelovig. In 2001 was 60% ongelovig. Ongeveer 28% is rooms-katholiek, maar weinig mensen gaan ook echt naar de kerk. Daarnaast zijn er hussieten, Boheemse broeders, evangelisten, boeddhisten, orthodoxen, baptisten, herhutter, methodisten en joden. Bijna 40% van de bevolking is niet bij een kerkgenootschap aangesloten.
Taal
De officiële taal, die ook het meest wordt gesproken, is het Tsjechisch. 97% van de bevolking heeft het Tsjechisch als moedertaal. Naast Tsjechisch spreken sommige jongeren ook Duits of Engels. Sommige ouderen spreken Russisch.
Economie
Tsjechië heeft een goede economie, één van de beste van de voormalige communistische landen. Het BBP per hoofd is redelijk hoog vergeleken met andere Europese Unie-landen.
Tsjechië is van oudsher een industrieland. In het Ertsgebergte zijn veel mijnen, waar grondstoffen werden gedolven. Bij de gebergtes zijn industrieën ontstaan. Na de Tweede Wereldoorlog, toen de communisten de baas waren, werden alle bedrijven die in handen lagen van de particulieren onteigend en eigendom van de staat. De staat bepaalde dus wat er gemaakt werd.
Er is veel zware industrie in Tsjechië. Er zijn fabrieken die machines, locomotieven, tractoren, motoren en auto's produceren. Škoda is een Tsjechisch automerk.
Handel
De belangrijkste handelspartners zijn de landen in de Europese Unie. Met Duitsland wordt het meest gehandeld. Daarna volgen Slowakije, Oostenrijk, Rusland, Italië en Frankrijk. De belangrijkste uitvoerproducten zijn machines, transportmaterieel, metaalproducten en elektronica. De belangrijkste invoerproducten zijn chemische producten, machines en transportmaterieel.
Beroepsbevolking
Ongeveer 5 miljoen van de in totaal 10 miljoen inwoners zit in de beroepsbevolking. In de industrie werkt 30%, in de landbouw 6%, in de handel 16% en in de overige sectoren ongeveer 38%. In 2002 waren 465.000 mensen werkloos en dat aantal liep omhoog.
Geld
In Tsjechië wordt niet betaald met de euro, maar met de Tsjechische kroon. Al sinds 1993 betaalt men met de Tsjechische kroon. Het muntgeld bestaat uit munten van 1, 2, 5, 10, 20 en 50 kronen. Het papiergeld bestaat uit briefjes van 100, 200, 500, 1000, 2000 en 5000 kronen. Eén euro is hetzelfde als 27,46 Tsjechische kronen. Één Tsjechische kroon is hetzelfde als 0,04 euro.
Politiek
Op 1 januari 1993 werden Tsjechië en Slowakije allebei een apart land. Tsjechië werd een republiek en het heeft een parlementaire democratie. Ongeveer tien partijen van de ongeveer 80 politieke partijen zitten in het Tsjechisch parlement dat uit twee Kamers bestaat, de Senaat en de Kamer van Afgevaardigden. De president wordt om de vijf jaar gekozen door beide Kamers. Je mag maximaal 10 jaar de president zijn. Het staatshoofd (in Tsjechië is het staatshoofd de president) heeft best veel macht. Hij is ook de opperbevelhebber van de strijdkrachten. Sinds 7 maart 2013 is Miloš Zeman de president. De regeringsleider, in Tsjechië is dat de minister-president, is Bohuslav Sobótka. Hij is het hoofd van de regering. Vanaf 18 jaar mag je stemmen.
Cultuur
Tsjechische keuken
In Tsjechië vind je ook gewoon Chinees eten, Grieks eten, Italiaanse pizza's en de hamburgers van de McDonald's. De Tsjechen eten net zoals de meeste landen in Europa drie maaltijden per dag. De echte Tsjechische gerechten maken de mensen vooral zelf, maar je kan ze ook in de winkel kopen. De maaltijd wordt soms gegeten met soep. Soms is de aardappelsoep, kippensoep of zuurkoolsoep zo rijk gevuld dat er daarna geen gerecht meer komt, omdat de mensen al vol zitten. Varkensvlees en kip wordt veel gegeten met aardappelen of noedels. Groenten wordt er soms bij gegeten. De mensen in Tsjechië eten niet veel groenten zoals wij dat hier gewend zijn. Een bekend bijgerecht bij vlees is knedlíčky. Dat wordt gemaakt van eieren, meel en witbrood. De Tsjechen eten niet zo veel vis. In de rivieren worden vooral karpers gevangen.
Goulash (guláš) en apfelstudel zijn bekende gerechten in Tsjechië. De gerechten zijn ook te vinden in andere landen. Dat komt door de geschiedenis van Oostenrijk-Hongarije. Dit land viel na de Eerste Wereldoorlog uit elkaar in allerlei verschillende landjes, waaronder Tsjechië, Kroatië, Oostenrijk en Hongarije. Vandaar dat de Tsjechische gerechten ook in deze landen te vinden zijn.
Veel volwassen mensen drinken bier bij het eten. In Tsjechië is ook de pils uitgevonden, niet zo gek dus. Wijn wordt ook veel gedronken. In Moravië is veel wijnbouw.
Sport
Voetbal is in Tsjechië de populairste sport. In 1923 werd de Tsjechische voetbalbond opgericht. Sparta Praag, Slavia Praag, Baník Ostrava en Slovan Liberec zijn de bekendste voetbalclubs in het land. Sparta Praag is de beste club van Tsjechië. De club is 11 keer landskampioen geworden en het heeft 5 keer de Tsjechische beker gewonnen. Maar ook was het één van de beste clubs van Tsjecho-Slowakije. Toen (voor 1993) zijn ze wel 25 keer landskampioen geworden en hebben ze 8 keer de beker gewonnen. Ook hebben ze voor 1993 3 keer de mitropacup en 1 keer de wereldbeker gewonnen. Ze hebben ook vaak aan de Champions League en de Europa League meegedaan.
Een andere populaire sport is ijshockey. Het Tsjechische mannen ijshockeyteam stond na de Olympische Winterspelen in 2010 zesde op de wereldranglijst. Sinds 1993 is het nationale team 5 keer wereldkampioen geworden. Andere bekende sporten zijn tennis, atletiek en schansspringen. In het veldrijden, een vorm van wielersport, boeken de sporters ook succes. In schaatsen zijn de Tsjechen minder goed.
Overig
In Tsjechië worden ook christelijke feesten, zoals Kerstmis en Pasen gevierd. Op 8 mei wordt Bevrijdingsdag gevierd. Op 28 oktober is de nationale feestdag. De meeste musea en theaters kan je vinden in de hoofdstad Praag. Heel bekend is Buurman en Buurman, een Tsjecho-Slowaaks televisieprogramma over twee onhandige maar vindingrijke klussers.
Onderwijs
Als de kinderen 6 jaar zijn, moeten ze verplicht naar school. Heel veel kinderen, ongeveer 90%, gaan van hun derde tot zesde jaar naar de kleuterschool, de kindergarten. De basisschool is bedoeld voor kinderen van 6 tot 15 jaar. Kinderen die getalenteerd zijn mogen na hun zesde jaar op de basisschool naar het gymnasium. Als je 16 jaar bent, mag je van school af, maar de meeste kinderen studeren gewoon verder. Als je 19 jaar bent, mag je naar de universiteit. Het niveau van het onderwijs is in Tsjechië redelijk hoog. Er zijn ongeveer 30 hogescholen en universiteiten te vinden in Tsjechië. De 2 belangrijkste universiteiten van het land staan in de 2 grootste Tsjechische steden, de hoofdstad Praag en Brno. De Karelsuniversiteit is één van de oudste universiteiten van de wereld en er studeren 50.000 studenten. Er zijn in het land ook speciale beroepsopleidingen, bijvoorbeeld voor cultuur, economie en techniek.
Toerisme
Tsjechië telt ongeveer 2000 kastelen en monumenten, meer dan 40 beschermde historische steden, ongeveer 30 badplaatsen met geneeskrachtige bronnen en er zijn in Tsjechië 12 plekken die op de Werelderfgoedlijst van UNESCO staan. Tsjechië heeft dus veel te bieden aan toeristen. Het toerisme is ook belangrijk voor de Tsjechische economie. In 2002 kwamen 4,5 miljoen toeristen naar Tsjechië, waarvan de meeste met de auto kwamen. Nu zijn het rond de 8 miljoen toeristen per jaar. Ze komen uit alle landen over de hele wereld.
Verkeer en vervoer
Wegen en auto's
Tsjechië ligt in het midden van Europa. Dat betekent dat er veel goederen worden overgeslagen en daarna verder worden vervoerd. De eerste snelweg werd in 1967 gebouwd, de D1. Deze weg liep van Ostrava, via Brno naar de hoofdstad Praag. Na de val van het IJzeren Gordijn, rond 1990, zijn er veel nieuwe snelwegen bij gebouwd. Inmiddels hebben de autosnelwegen in Tsjechië bij elkaar een totale lengte van rond de 630 kilometer. De wegen zijn geasfalteerd. Het totale wegennet heeft een totale lengte van meer dan 55.000 kilometer. Op sommige snelwegen moet je tol betalen.
Vroeger reden auto's in Tsjecho-Slowakije, net zoals in Engeland, aan de linkerkant van de weg. In 1939 kwam daar een einde aan, toen de Duitsers er de baas werden. Sindsdien rijden de Tsjechen rechts.
Een Tsjechisch automerk is Škoda. Deze auto's worden veel verkocht in veel landen in Europa.
Treinen
České dráhy is de enige Tsjechische spoorwegmaatschappij. Het spoornetwerk heeft een totale lengte van ongeveer 9500 kilometer, waarvan ongeveer 30% elektrisch is. In 2003 vervoerden de treinen 171.984.000 mensen. Station Praha hlavní nádraží is het belangrijkste en grootste station van Tsjechië. Er rijden verschillende treinen, zoals de InterCity, de sneltrein, de stoptrein en de internationale treinen. Er rijden treinen naar Duitsland, Oostenrijk, Polen, Hongarije en Slowakije. De meeste internationale treinen rijden vanuit Praag.
Luchtvaart
Het grootste vliegveld van Tsjechië is in de hoofdstad Praag te vinden, Luchthaven Praag-Ruzyně. In 2004 reisden er 9,7 miljoen mensen via dit vliegveld en in 2006 waren dat er al 11,6 miljoen. Andere internationale vliegvelden zijn te vinden in Brno, Ostrava, Karlsbad en Pardubice. CSA Czech Airlines is de nationale luchtvaartmaatschappij.
Scheepvaart
De Elbe is een grote rivier in het land. De grootste Tsjechische haven aan de Elbe is Ústí nad Labem. Er is niet veel scheepvaart in Tsjechië, het meeste vervoer gaat over het land.
Stadsvervoer
Praag is de enige stad die een metronetwerk heeft. Het netwerk heeft een totale lengte van 110 kilometer. De metro vervoert per dag 1.472.000 mensen. Trams en bussen rijden ook in andere grote steden.
Fotogalerij
- Flag of the Czech Republic.png
Vlag van Tsjechië
- Tjechië wapen.gif
Wapen van Tsjechië
Lokatie in Europa
Satelietfoto
Voor meer afbeeldingen van Tsjechië, kijk dan hier!
Externe link
|
Europese Unie | ||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
|
|||||||||
| Landen, afhankelijke gebieden en niet-erkende staten in Europa | 
| ||
|---|---|---|---|
| Albanië · Andorra · Armenië · Azerbeidzjan · België · Bosnië en Herzegovina · Bulgarije · Cyprus · Denemarken · Duitsland · Estland · Finland · Frankrijk · Georgië · Griekenland · Hongarije · IJsland · Ierland · Italië · Kazachstan · Kroatië · Letland · Liechtenstein · Litouwen · Luxemburg · Malta · Moldavië · Monaco · Montenegro · Nederland · Noord-Macedonië · Noorwegen · Oekraïne · Oostenrijk · Polen · Portugal · Roemenië · Rusland · San Marino · Servië · Slovenië · Slowakije · Spanje · Tsjechië · Turkije · Vaticaanstad · Verenigd Koninkrijk · Wit-Rusland · Zweden · Zwitserland Alle schuine landen liggen ook in een ander werelddeel. Afhankelijke gebieden: Ålandseilanden · Faeröer · Gibraltar · Guernsey · Jan Mayen · Jersey · Man · Spitsbergen |
|||