Germanen
Tweeduizend jaar geleden leefden de Germanen in Scandinavië en op de Noord-Europese Laagvlakte. Over de vroegste geschiedenis van de Germaanse volkeren weet men maar heel weinig. Men denkt dat ze omstreeks de 6e eeuw v. Chr. in Scandinavië en rond de Oostzee en Jutland leefden (Jastorf-cultuur). Ook hadden zij zich later in het noordelijke gebied waar nu Nederland is gevestigd. Er waren verschillende stammen binnen het Germaanse volk in de Lage Landen: de Frisii (of de oude Friezen), de Toxandriërs, de Bataven, de Cananefaten of Kaninefaten, de Tubanten en nog veel meer (ook in Duitsland en Polen). Het Germaanse gebied zou zich in het oosten uitstrekken tot in de Vistula (Polen). In het zuiden hadden zich al eerder Keltische stammen gevestigd. Waarschijnlijk leefden deze stammen naast en met elkaar. Dus de grenzen zijn niet scherp te stellen.
Romeinse invloed
Dé Germanen bestaan dus eigenlijk niet. Het is een verzamelnaam die door Julius Caesar is bedacht om de volken of stammen ten noorden en ten oosten van de Limes te beschrijven (en later door Tacitus in ca. 98 n.Chr.). De Romeinen kwamen tot aan de (oude) Rijn, de grens met het Germaanse gebied. De Germanen streden vaak tegen de Romeinen die hun woongebied (de Romeinen noemden het Germania) probeerden te veroveren. De Germanen versloegen in 9 n.Chr. de Romeinse generaal Varus in het Teutoburgerwoud. Inmiddels is bekend dat deze slag zich zo'n 50 km noordelijker, nabij Kalkriese onder Bramsche (midden Duitsland) heeft afgespeeld. Hierdoor konden ze ten noorden en oosten van de Rijn definitief hun onafhankelijkheid bewaren. Hoewel de Romeinen de Germanen als primitief (eenvoudig) beschreven waren ze dat zeker niet. Zo hadden de Germanen wel een soort volksoverleg. Ze hadden ook koningen en oorlogsleiders. Uit archeologische vondsten is gebleken dat de Germanen een soort forten bouwden en de dorpen hadden verbonden met verharde wegen. Dit maakte ook handel op lange afstanden mogelijk. De Germanen zouden de Romeinen en de geromaniseerde Kelten Walhaz hebben genoemd.
Toch waren er regelmatig contacten met de Romeinen en werd er met ze gehandeld. Sommige stammen leverden later zelfs troepen aan de Romeinen. Met het ineenstorten van het Romeinse rijk in de 4e eeuw, trokken Germaanse volkeren het Romeinse gebied in en vestigden zich in West-Europa. Zo wordt er ook gesproken over de Alamannieten (of Alemannen, een Suevisch volk).
In de 5e eeuw kende men de belangrijkste volken als de Saksen, Franken, Juten, Angelen, Goten (zowel Ostrogoten als Visigoten), Bourgondiërs en Vandalen.
Talen
Mogelijk stamt de naam Germaan uit het Keltisch. Het zou zoiets betekenen als 'buur'. Of ze zichzelf Germanen noemde is zeer te betwijfelen. De talen Scandinavisch, Nederlands, Fries, Duits en Engels noemen we nog altijd Germaanse talen, want deze talen zijn uit het (Pre-)Germaans ontstaan. De Germanen hadden vooral de gewoonte om verhalen te vertellen (mythen en sagen). Deels gebeurde dit in liedvorm. Pas veel later zijn deze verhalen in de middeleeuwen op schrift gesteld. Ze hadden wel een eigen schriftvorm, de Runen of Futhark, dat waarschijnlijk vanaf de 2e eeuw werd gebruikt. Heel veel werd dat niet gebruikt, waarschijnlijk door gebrek aan zoiets als papyrus. Wel werd het op dierenhuid geschilderd of in metaal, hout, been of steen gekerfd (inscriptie). Runen betekent zoiets als geheim of fluisteren. Meestal gaat het hierbij om namen, gebeden (meestal in het Latijn), persoonlijke berichten, zakelijke brieven en uitingen van vriendschap. Ook werden stukken land met een steen met runen aangeduid. Ook eigendommen als zwaarden ('dit zwaard is van …') werden aangeduid met runentekens.
Leven van de Germanen
Het land waar de Germanen op leefden was vaak erg nat en moerassig. De mensen woonden samen met de dieren in een boerderij. De boerderijen lagen op een terp, een verhoging in het landschap wat je in Friesland nog wel tegenkomt. In het midden was meestal een drinkplaats voor het vee. De Germanen deden alles om zelf in leven te blijven. Ze zorgden voor hun eten, drinken, bouwen huizen en maakten zelf kleding en aardewerk. De westelijke Germanen leefden van de landbouw. De oostelijke meer van schapen en vee hoeden. Anderen leefden weer van de visserij. De Germanen bedreven landbouw vooral door stukken woeste grond (zoals heide) plat te branden en het zaad in de as te strooien. Daarnaast werden ook kleine akkertjes permanent bebouwd en bemest, de zogeheten raatakkers (soms ook Celtic Fields genoemd, maar deze naam klopt niet, omdat het niets met de Kelten te maken heeft). Ze verbouwden tarwe, gerst en emmertarwe. Gerst en tarwe waren de meest voorkomende landbouwproducten en ze werden zowel gebruikt voor het bakken van een bepaald plat brood als voor het brouwen van bier. Germaanse mensen verbouwden haver en rogge, gebruikten mest als meststof en ze beoefenden gewaswisseling. Ook maakten ze gebruik van een lichte ploeg.
Vrouwen zaten achter het weefgetouw en er werden potten gebakken. Ook werd er op het vee gepast. Toch bleven de Germanen soms ook jagen, vissen en vruchten verzamelen. Vuur was ook heel belangrijk voor de mensen. 's Avonds kwamen de mensen bij elkaar om samen te eten. Aan het vuur konden de mensen zich lekker opwarmen. De huizen waren gemaakt van hout, meestal met leem bestreken vlechtwerk wanden en met een dak van stro. De eerste stenen huizen werden gebouwd na de komst van de Romeinen.
Ze hadden ook kennis van het maken van ijzer en hadden dan ook ijzeren wapens zoals zwaarden. Ze reden ook met strijdwagens. Verder hadden ze zoutmijnen en kenden ze het metaal lood.
Ze droegen wollen kledingstukken en broches voor vrouwen en broeken en leren petten voor mannen.
Ruilen om te leven
De Germanen ruilden spullen met de mensen van andere boerderijen of stammen (clans). Dit deden zij om aan spullen te komen, zij konden niet naar de winkel en geld werd niet gebruikt. Klei, wol, botten en huiden hebben de boeren zelf. Ze ruilden hun spullen voor versierd aardewerk, potten, wijn, glaswerk, munten en sieraden. Ook ruilden de Germanen met de Romeinen. Luxe spullen werden geruild door hoge heren en soldaten.
Wie was de baas
De Germanen moesten belasting betalen aan de Romeinen. Ze betalen de Romeinen met koeienhuiden, niet met geld. Na een tijdje waren de Romeinen hier niet meer blij mee. Ze wilden veel grotere huiden hebben. De Germanen waren hier niet mee eens. Ze stelden een ander idee voor. Ze wilden wel betalen met vrouwen en kinderen, die konden voor de Romeinen werken. De Romeinen wilden dit niet. Een tijdje later veroverden de Germanen (Friezen) een stuk land van de Romeinen. Bijna 20 jaar later lukt het de Romeinen om het stuk land terug te veroveren. De Romeinen en de Germanen houden wel contact met elkaar en blijven met elkaar ruilen.
De Germanen hadden ook een soort eigen rechtsysteem. De samenleving werd geregeerd door verzamelingen van vrije boeren (de zogeheten dingen), die zichzelf in stammen of clangroepen controleren (sibbs). Soms was men betrokken bij de bloedwraak van andere clangroepen, die zou kunnen worden beëindigd door het betalen van een vergoeding (wergild). Dus zeg maar het afkopen van een conflict. De conflicten hadden meestal te maken met het willen uitbreiden van eigendommen door de ene stam, ten koste van de andere. De grootte van de veestapel was bijvoorbeeld van belang voor de status (rijkdom, macht). Dit rechtssysteem sloot mogelijk ook bepaalde misdadigers uit door hen vogelvrij te verklaren. Ze hadden ook een vorm van een koningschap. Er werd een gevolg van een soort edelen gevormd rond de koningen, die gebonden waren door eden van loyaliteit (het voor de koning opnemen). De koning heeft de rol van een soort rechter of priester.
Goden van de Germanen
Zie ook Germaanse mythologie
Net als hun buren en andere historisch verwante volkeren, vereerden de oude Germaanse volkeren talrijke inheemse goden. De Germaanse mythologie is sterk verwant aan de Noordse mythologie. Volgens de Germanen wonen de goden in de moerassen en meren. Er zijn zeker zes goden bekend: Wodan, Balder (zoon van de god Odin), Sinthgunt of Sunna, Frija, Frigga en Volla. Hun belangrijkste god heet Wodan. Hij is de god van leven en dood. Zijn vrouw heet Frigga, zij is de moeder van alle goden. Donar (of Thor) is de zoon van Wodan. Hij is de god van donder en bliksem. Hij zorgt voor het onweer en de regen, zodat het graan kan groeien. Balder is de god van de schoonheid en het licht. Týr is de god van de oorlog. De populairste god was Donar, de god van de donder. Hij was tevens de beschermgod van het huwelijk en de doden.
Naast goden zijn er wezens die bij het Germaanse geloof (mythologie) horen zoals elven, dwergen en de merrie (nachtmerrie).
Bossen, wouden en moerassen waren heilig voor de Germanen, omdat de goden daar in woonden. De Germanen gaven offers aan de goden zodat de goden niet boos werden. De offers die de Germanen aan de goden gaven waren: wapens, eten, kleding, spullen om op het land te werken en gereedschap. Veel van deze offerplaatsen zijn teruggevonden. Ook zijn er lijken gevonden in de veenmoerassen. Mense die mogelijk ook geofferd zijn. Een voorbeeld van een veenlijk is het meisje van Yde.
Vanaf de 4e eeuw werden de Germanen bekeerd tot het christendom, hoewel veel oude gebruiken bewaard bleven. Het eerste Germaanse volk dat zich tot het Arianistische christendom bekeerde, waren de Visigoten, uiterlijk in 376 toen ze het Romeinse rijk binnenkwamen. Het Arianisme is een vorm van christendom die de goddelijkheid van Christus verwierp. De Saksen verzetten zich tegen de kerstening (bekering tot het christendom). In de 8e eeuw kwam door toedoen van Karel de Grote de kerstening op gang. In Nederland zijn Bonifatius en Willibrord of Willibrordus bekende missionarissen (bekeerders).
Leuke weetjes
De naam woensdag herinnert aan Wodan, de belangrijkste god van de Germanen. De donderdag aan hun god Donar en vrijdag aan de godin Freia. Týr is de naamgever aan de dinsdag. Sunna staat voor de zondag.
Ook de kerstboom is van oorsprong een Germaans gebruik. De Germanen vieren dan op de kortste dag van het jaar het midwinterfeest. Het is de overwinning op de duisternis.
Link
- SchoolTV - Het meisje van Yde, Een offer aan de goden