Partij van de Arbeid
Het artikel over de Belgische partij is hier te lezen Partij van de Arbeid van België| Partij van de Arbeid (PvdA) | |
|
| |
|---|---|
| Oprichting | 9 februari 1946 |
| Actief in |  Nederland
|
| Richting | Centrumlinks |
| Stroming | Sociaaldemocratie Progressivisme Europeanisme |
| Partijleider | Frans Timmermans (GroenLinks-PvdA) |
| Partijvoorzitter | Esther-Mirjam Sent |
| Fractievoorzitters | |
| - Eerste Kamer | Paul Rosenmöller (GroenLinks-PvdA) |
| - Tweede Kamer | Frans Timmermans (GroenLinks-PvdA) |
| - Europees Parlement | Agnes Jongerius |
| Zetels | |
| - Europees Parlement | 6 van de 31 |
| - Provinciale Staten | 46 van de 572 |
| - Gemeenteraden | 543 van de 8512 |
| - Burgemeesters | 58 van de 345 |
| - Commissarissen van de Koning | 3 van de 12 |
| Overig | |
| Wetenschappelijk bureau | Wiardi Beckmanstichting |
| Jongerenorganisatie | Jonge Socialisten in de PvdA |
| Vrouwenbeweging | Rooie Vrouwen in de PvdA |
| Fractie in het Benelux-parlement | Socialisten, groenen en democraten |
| Europese fractie | Progressieve Alliantie van Socialisten en Democraten |
| Internationale organisatie | Progressieve Alliantie |
| Fusie van | CDU, SDAP & VDB |
Portaal  Politiek
| |
.svg){kind=logo}
De Partij van de Arbeid, afgekort PvdA, is een politieke partij in Nederland. Sinds 22 augustus 2023 is Frans Timmermans de partijleider van zowel de PvdA als GroenLinks (GroenLinks-PvdA). Hij werd op 22 augustus 2023 verkozen tot leider.
De PvdA is een sociaaldemocratische partij. Dat betekent dat de partij het kapitalisme niet volledig afwijst, maar wel vindt dat de overheid moet ingrijpen in de economie om de welvaart eerlijk te verdelen.
Geschiedenis
Oprichting en Drees
De Partij van de Arbeid is opgericht op 9 februari 1946. Toen werden drie partijen samengevoegd tot één partij, namelijk de Sociaal-Democratische Arbeiderspartij (SDAP), de Vrijzinnig-Democratische Bond (VDB) en de Christelijk-Democratische Unie (CDU). De fusiepartij deed voor het eerst in 1946 mee aan de Tweede Kamerverkiezingen. Sommige leden van de VDB vonden de PvdA te links en vormden een aantal maanden voor de verkiezingen het Comité-Oud, dat in 1948 samen met de conservatief-liberale Partij van de Vrijheid (PvdV) opging in de VVD.
De PvdA wilde een zogenoemde doorbraakpartij zijn. Dit was bedacht tijdens de Tweede Wereldoorlog. Toen vochten de liberalen, de sociaaldemocraten en de christendemocraten tegen de Duitse bezetters. Hoewel de drie groepen allerlei andere standpunten hadden, moesten ze geen strijd tegen elkaar voeren; in tegenstelling tot de oude SDAP richtte de nieuwe PvdA zich openlijk niet alleen op arbeiders, maar wilde ze alle lagen van de samenleving aan te spreken met haar pamfletten en verkiezingsaffiches: de partij vormde zich om tot een volkspartij. Tegenwoordig lijkt het willen aanspreken van zoveel mogelijk kiezers misschien normaal, maar het is belangrijk om te bedenken dat Nederland toen nog sterk verzuild was.
Tussen 1946 en 1958 zat de PvdA in het kabinet. In 1948 werd zelfs een PvdA-politicus minister-president van Nederland. Dit was Willem Drees. Samen met zijn kabinet zorgde hij voor een aantal sociale wetten, zoals het pensioen. Na 1958 was Drees geen minister-president meer en zat de PvdA niet meer in het kabinet. Dit zou tot 1965 duren. In deze tijd verloor de PvdA veel kiezers. In 1965 zat de PvdA weer in een kabinet, namelijk in het Kabinet-Cals.
1965-2002
Na 1965 kwam er een beweging in de partij met de naam Nieuw Links. Nieuw Links probeerde de plannen van de PvdA te wijzigen. Vrouwen en jongeren kregen meer te zeggen in de partij. Ook werd er meer gesproken over onder andere het milieu en ontwikkelingslanden. Door de nieuwe dingen in de partij, gingen een aantal leden weg. Zij begonnen de partij DS'70. Vanaf 1970 ging de PvdA samenwerken met Democraten 66 en de Politieke Partij Radikalen. Samen gingen ze een samenwerking beginnen, Keerpunt'72. Keerpunt'72 kwam samen met de Anti-Revolutionaire Partij en de Katholieke Volkspartij in het kabinet (Den Uyl). In 1977 zat de PvdA niet meer in het kabinet. Wel had de partij 10 zetels gewonnen in de Tweede Kamer. Tijdens de verkiezingen voor de Tweede Kamer in 1981 kwam de PvdA weer in het kabinet terecht (Van Agt II). Toch bestond dit kabinet maar kort. In 1989 zat de PvdA namelijk niet meer in het kabinet. Ondertussen werd Wim Kok de nieuwe partijleider van de PvdA.
Na de verkiezingen voor de Tweede Kamer van 1989 zat de PvdA weer in het kabinet (Lubbers III). In de zomer van 1991 wilde het kabinet de wet op de arbeidsongeschiktheidsverzekering (WAO) aanpassen. Dit leidde tot een crisis in het kabinet. Marjanne Sint stapte toen op als voorzitter van de partij. Na de Tweede Kamerverkiezingen van 1994 verloor de partij zetels, maar het werd wel de grootste partij. Samen met de VVD en D66 ging de PvdA een kabinet vormen (Kok I) en later wam er ook nog een tweede kabinet (Kok II). In deze tijd kwamen er wetten die het homohuwelijk en euthanasie legaal maakten. Vanaf toen waren ze niet meer verboden.
Sinds 2002
De PvdA was nog de grootste partij en een half jaar voor de Tweede Kamerverkiezingen van 2002 leek dit zo te blijven. Maar in dit half jaar werden Pim Fortuyn en zijn partij Lijst Pim Fortuyn in een korte tijd erg populair. Hierdoor verloor de partij erg veel zetels, nog nooit had de partij zoveel zetels verloren. Wim Kok moest opgevolgd worden als partijleider. Hij wilde dat Ad Melkert de nieuwe partijleider werd, maar deze stapte op vanwege het grote verlies van de partij. In november 2002 werd Wouter Bos de nieuwe partijleider van de PvdA. Hij werd gekozen door de leden van de partij. In 2003 waren er weer nieuwe verkiezingen, omdat het kabinet was gevallen. De PvdA wist de op één-na-grootste partij te worden. De PvdA en het CDA onderhandelde om een kabinet te gaan vormen, het CDA was namelijk de winnaar van de verkiezingen. Dit was geen succes en de PvdA zat nu niet in het kabinet.
In 2006 waren er opnieuw verkiezingen. De PvdA verloor hierbij zetels, maar mocht wel het kabinet (Balkenende IV) in samen met het CDA en de ChristenUnie. In 2010 viel dit kabinet uiteindelijk weer. Tijdens de verkiezingen van de Tweede Kamer in 2010 werd de VVD de winnaar en behaalde de PvdA 30 zetels. De VVD en CDA gingen samenwerken en vormde een kabinet (Rutte I). Toch hadden ze niet genoeg zetels en daarom hielp de PVV hen. Zo hadden ze net genoeg zetels. De PvdA zat weer niet in het kabinet. Wouter Bos was inmiddels afgetreden als partijleider en Job Cohen werd de nieuwe partijleider. Uiteindelijk viel dit kabinet ook. Door een mislukt overleg in het Catshuis stapte de PVV uit het kabinet. Hiermee werd het kabinet een minderheidskabinet. Kort daarna, in 2012, viel het kabinet. In 2012 stapte Job Cohen op als partijleider en Diederik Samsom werd de nieuwe leider. In datzelfde jaar waren er weer nieuwe verkiezingen. De VVD won de verkiezingen weer en vormde met de PvdA een kabinet (Rutte II). Een aantal ministers en staatssecretarissen en de vice-premier in het kabinet komen van de PvdA. Op 13 november 2014 stapten twee Tweede Kamerleden uit de partij. Dit waren Tunahan Kuzu en Selçuk Öztürk. Zij zijn hun eigen fractie begonnen en zijn bezig met een eigen partij. Toch heeft het kabinet en de partij nog genoeg leden. Op 9 december 2016 werd bekend gemaakt dat Lodewijk Asscher de opvolger wordt van Diederik Samsom als lijsttrekker. Bij de strijd om lijsttrekkerschap verloor Samsom van Lodewijk Asscher met 54,5 tegen 45,5 procent van de stemmen. De PvdA kreeg te maken met een enorme nederlaag tijdens de Tweede Kamerverkiezingen 2017. De partij ging van 38 naar slechts 9 zetels. Dit is de grootste verkiezingsnederlaag van een politieke partij in de Nederlandse geschiedenis. Van het verlies profiteerden onder meer GroenLinks, D66, DENK, 50PLUS en de PvdD. Van tegenhanger van het vrij rechtste kabinet vormen de PvdA, GroenLinks en SP een links tegenblok. De PvdA werkt vooral veel samen met GroenLinks, aangezien de partijen vrij veel overeenkomsten hebben qua standpunten. Hierdoor werd ook gesproken over een mogelijke fusie. Bij de verkiezingen voor het Europees Parlement werd de PvdA met negen zetels de grootste partij namens Nederland. Dit was opmerkelijk, aangezien sociaaldemocratische partijen in andere EU-lidstaten het veel slechter deden. Mede Frans Timmermans, die zich kandidaat stelde voor het voorzitterschap voor de Europese Commissie, zou voor deze overwinning hebben gezorgd.
.png)
Vanwege zijn rol in de toeslagenaffaire trok partijleider Lodewijk Asscher zijn kandidatuur voor het lijsttrekkerschap voor de Tweede Kamerverkiezingen van 2021 op 14 januari in. Op 18 januari 2021 droeg het PvdA-bestuur Lilianne Ploumen voor als lijsttrekker. Er meldden zich geen tegenkandidaten, waardoor haar lijsttrekkerschap op 23 januari bekrachtigd werd bij het vaststellen van de lijst. Hiermee werd ze ook de partijleider van de PvdA. Tijdens de kabinetsformatie van het kabinet-Rutte IV hielden de PvdA en GroenLinks elkaar vast in de onderhandelingen. De partijen wilden alleen samen in een kabinet gaan zitten. De VVD en het CDA vonden een kabinet met twee linkse partijen echter te veel. Uiteindelijk ging het kabinet-Rutte IV bestaan uit de VVD, het CDA, D66 en de ChristenUnie.
Op 12 april 2022 ging Ploumen weg als partijleider en fractievoorzitter in de Tweede Kamer, omdat ze zichzelf niet vond passen bij deze rollen. Uiteindelijk was Ploumen tussen 23 januari 2021 en 12 april 2022 de partijleider. Op 22 april 2022 werd ze opgevolgd door Attje Kuiken. Kuiken werd daarnaast op 11 juni 2022 ook door de leden van de PvdA verkozen tot partijleider.
Samenwerking met GroenLinks
Zie GroenLinks-PvdA voor het hoofdartikel over dit onderwerp.PvdA en GroenLinks kondigden in 2023 aan dat ze samen gingen werken voor de Provinciale Statenverkiezingen van 2023. De partijen hadden (behalve in Zeeland) wel een aparte lijst. Ze zijn in de Eerste Kamer wel samen in één fractie gaan zitten, nadat de leden van de Provinciale Staten de leden van de Eerste Kamer hadden gekozen. Samen hebben ze 14 van de 75 zetels in de Eerste Kamer.
Na de val van het kabinet-Rutte IV kondigden partijleiders Attje Kuiken van de PvdA en Jesse Klaver van GroenLinks aan dat ze verder wilden gaan samenwerken. De leden van de partijen konden hierover stemmen via een ledenreferendum. Een grote meerderheid van de leden was voorstander van de samenwerking, waardoor de partijen met één lijst meededen aan de Tweede Kamerverkiezingen van 2023. Frans Timmermans werd op 22 augustus 2023 door de leden van GroenLinks en de PvdA gekozen tot partijleider en lijsttrekker voor de Tweede Kamerverkiezingen van 2023. Bij die verkiezing kreeg GroenLinks-PvdA 25 zetels.
In de provincie Zeeland, Zuid-Holland en een aantal gemeenten werkten de partijen al eerder samen.
Standpunten
Zie Standpunten van GroenLinks-PvdA voor het hoofdartikel over dit onderwerp..png)
De Partij van de Arbeid is een sociaaldemocratische en progressieve partij.
De Partij van de Arbeid en GroenLinks hadden voor de Tweede Kamerverkiezingen van 2023 een gezamenlijk partijprogramma. Daarom staan de standpunten in het artikel GroenLinks-PvdA.
De partij
Organisaties
De PvdA heeft ook een aantal organisaties. Als eerste is er de Rooie Vrouwen in de PvdA. Dit is een organisatie speciaal voor vrouwen en bestaat sinds 1995. De partij wil zo dat meer vrouwen actief worden in de PvdA. Ook heeft de PvdA een organisatie speciaal voor jongeren. Dit is de Jonge Socialisten in de PvdA. Voor ouderen is er ook een organisatie, namelijk Landelijke Adviesgroep Ouderen. De partij heeft ook een tijdschrift speciaal voor zijn leden, dit heet Rood. Ook geeft de PvdA het blad Socialisme & Democratie uit. De PvdA heeft ook een wetenschappelijk bureau, de Wiardi Beckman Stichting. Dit bureau houdt zich bezig met de politieke richting sociaaldemocratie en wetenschap. Ook is de WBS Werkplaats onderdeel van de PvdA. Deze richt zich op ideeën over verschillende onderwerpen in de politiek.
De PvdA is ook één van de oprichters van het Nederlands Instituut voor Meerpartijendemocratie. Deze organisatie steunt de ontwikkeling van democratie in landen zonder democratie of waar de democratie nog niet sterk genoeg is. Voorbeelden hiervan zijn Mali, Egypte en Indonesië.
In het Europees Parlement
Zie GroenLinks-PvdA in het Europees Parlement voor het hoofdartikel over dit onderwerp.Bij de Europese Parlementsverkiezingen van 2024 stonden de PvdA en Groenlinks samen op één lijst. Gezamenlijk behaalden ze acht zetels. In het Parlement zelf zitten de partijen wel apart: de PvdA zit met vier mensen in de fractie van de Progressieve Alliantie van Socialisten en Democraten (S&D). Dit is een samenwerkingsverband van sociaaldemocratische partijen door heel Europa. Onder meer het Vlaamse Vooruit en de Duitse Sozialdemokratische Partei Deutschlands behoren tot deze fractie. Alle partijen hebben ongeveer dezelfde standpunten en steunen elkaar ook. GroenLinks zit met vier mensen in de fractie van de De Groenen/Europese Vrije Alliantie (Groenen/EVA).
Cijfers en leden
De Partij van de Arbeid had aan het begin van 2023 39.536 leden. Sinds 2023 neemt het aantal leden weer toe. In de Eerste en Tweede Kamer zit de PvdA samen met GroenLinks in één fractie. De Eerste Kamerfractie telt 14 leden, waarvan 7 lid zijn van de PvdA, en de Tweede Kamerfractie telt 25 leden, waarvan er 12 lid zijn van de PvdA. In het Europees Parlement heeft de PvdA 6 van de 29 Nederlandse zetels.
Externe links