Tweede Kamerverkiezingen 1946

Tweede Kamerverkiezingen 1946
← 1937	1948 →

Land	Nederland

Datum	17 mei 1946
Uitslag
Kiesgerechtigd	5.275.888 personen
Opgekomen	4.912.015 personen
Opkomst	93,10%
Parlement	Tweede Kamer
Te verdelen	100 zetels

	Katholieke Volkspartij Louis Beel 1.466.582 stemmen 30,81% 32 zetels

	Partij van de Arbeid Willem Drees 1.347.940 stemmen 28,31% 29 zetels

	Anti-Revolutionaire Partij Jan Schouten 614.201 stemmen 12,90% 13 zetels
Hierboven staan alleen de grootste partijen; de volledige resultaten staan verder in dit artikel.
Kaart


Kabinet
Kabinet	Beel I
Samenstelling	KVP & PvdA (61 van de 100 zetels)
Richting	Centrum tot centrumlinks
Signatuur	Rooms-rood (katholiek -sociaaldemocratisch)

Vorige premier ← Willem Schermerhorn (PvdA)	Volgende premier Louis Beel (KVP) →
Portaal Politiek

De Tweede Kamerverkiezingen van 1946 waren de eerste democratisch georganiseerde verkiezingen na de Tweede Wereldoorlog op 16 mei 1946. Na de oorlog was de wederopbouw van het land en de democratie zeer belangrijk en stelde toenmalig koningin Wilhelmina in 1945 een noodkabinet van RKSP, SDAP en VDB aan. Later werd de RKSP de KVP en gingen de SDAP, de VDB en de CDU op in de PvdA. Uiteindelijk werd een jaar later besloten tot het uitschrijven van Tweede Kamerverkiezingen, waarbij er toen nog 100 zetels verdeeld werden; er was sprake van een meerderheid wanneer enkele partijen bij elkaar 51 zetels hadden (of wanneer één partij dat had, maar dat komt eigenlijk niet voor). Deze partijen kunnen dan een (meerderheids)kabinet vormen.

In de Nederlandse politiek hadden lang de drie grote confessionele partijen de dienst uitgemaakt: de gereformeerde ARP, de katholieke RKSP (nu KVP) en de hervormde CHU. Toch hoopte de PvdA de grootste te worden, omdat in het VK zusterpartij Labour verrassend won van Churchills Conservatieven (terwijl Churchill werd en nog steeds wordt geroemd om zijn leiderschap tijdens WOII). Daarnaast probeerde de nieuwe PvdA openlijk niet alleen arbeiders, maar alle lagen van de samenleving aan te spreken met haar pamfletten en verkiezingsaffiches: de partij vormde zich om tot een volkspartij. (Tegenwoordig lijkt dat misschien normaal, maar het is belangrijk om hier te bedenken dat Nederland nog sterk verzuild was.) Hiermee hoopte de partij tussen de 35 en 40 zetels te halen. Uiteindelijk viel het resultaat voor de PvdA tegen: de partij haalde 29 zetels. De Katholieke Volkspartij van Louis Beel werd de grootste partij. Hiermee werd het Kabinet-Beel I het eerste democratisch verkozen kabinet na de Tweede Wereldoorlog.

Deelnemende partijen

Lijst 1: Partij van de Arbeid
Lijst 2: Katholieke Volkspartij
Lijst 3: Anti-Revolutionaire Partij
Lijst 5: Partij van de Vrijheid
Lijst 6: Communistische Partij van Nederland

Lijst	Partij	Lijsttrekker	Richting	Stroming
1	Partij van de Arbeid (PvdA)	Willem Drees	Centrumlinks tot links	Sociaaldemocratie Democratisch socialisme
2	Katholieke Volkspartij (KVP)	Louis Beel	Centrum tot centrumrechts	Christendemocratie (katholiek) Sociaal-conservatisme
3	Anti-Revolutionaire Partij (ARP)	Jan Schouten	Centrumrechts	Christendemocratie (gereformeerd) Sociaal-conservatisme
4	Christelijk-Historische Unie (CHU)	Hendrik Tilanus	Centrumrechts	Christendemocratie (hervormd) Sociaal-conservatisme Economisch liberalisme
5	Partij van de Vrijheid (PvdV)	Aart Hendrik Willem Hacke Steven Edzo Broeils Bierema	Centrumrechts tot rechts	Conservatief-liberalisme Economisch liberalisme
6	Communistische Partij van Nederland (CPN)	Gerben Wagenaar	Radicaal-links	Communisme Marxisme-leninisme
7	Staatkundig Gereformeerde Partij (SGP)	Gerrit Hendrik Kersten	Rechts	Christelijk-rechts (bevindelijk gereformeerd) Theocratische politiek Monarchisme Sociaal-conservatisme
8	Protestantse Unie (PU)	Jan Krijger	Rechts	Christelijk-rechts (orthodox-protestants) Theocratische politiek Sociaal-conservatisme Antikatholiek
9	Nederlandse Bellamypartij (NBP)	Jan Horsmeijer	Centrumlinks	Christelijk-links Christensocialisme Bellamyutopie
10	Lijst-Lopes	Leonhard Alexander Rodrigues Lopez	Centrum	Economisch liberalisme

Verkiezingsuitslag

Landelijk


32	29	13	10	8	6	2
KVP	PvdA	ARP	CPN	CHU	PvdV	SGP


61	39
coalitie (KVP + PvdA)	oppositie

= 50% (50/100) van de zetels
% = Percentage van het totaal aantal stemmen
◉ = Aantal zetels

Zetelverdeling Tweede Kamer na de verkiezingen

Het Kabinet-Beel I dat 47 dagen na de verkiezingen gevormd is (3 juli 1946).

Partij			Lijsttrekker	1937		1946		Verschil
Partij			Lijsttrekker	%	◉	%	◉	%	◉
	Katholieke Volkspartij	KVP	Louis Beel	28,84%	31	30,81%	32	+1,97%	+1
	Partij van de Arbeid	PvdA	Willem Drees	29,94%	31	28,31%	29	-1,63%	-2
	Anti-Revolutionaire Partij	ARP	Jan Schouten	16,40%	17	12,90%	13	-3,50%	-4
	Communistische Partij van Nederland	CPN	Gerben Wagenaar	3,35%	3	10,56%	10	+7,21%	+7
	Christelijk-Historische Unie	CHU	Hendrik Tilanus	7,46%	8	7,84%	8	+0,38%	0
	Partij van de Vrijheid	PvdV	Aart Hendrik Willem Hacke Steven Edzo Broeils Bierema	3,95%	4	6,41%	6	+2,46%	+2
	Staatkundig Gereformeerde Partij	SGP	Gerrit Hendrik Kersten	1,94%	2	2,14%	2	+0,20%	0
	Nationaal-Socialistische Beweging	NSB	Anton Mussert (geëxecuteerd)	4,22%	4	-	-	-4,22%	-4
	overige partijen			3,89%	0	1,03%	0	-2,86%	0
totaal				100,00%	100	100,00%	100	± 24,43%^*	± 20^*

^* verschuiving van stem- en zetelverhoudingen t.o.v. 1937

Regionaal

Provinciaal

Provincie	KVP	PvdA	ARP	CPN	CHU	PvdV	SGP
Drenthe	5,78%	39,38%	19,16%	7,12%	12,05%	15,79%	0,23%
Friesland	6,67%	37,54%	23,83%	10,06%	15,63%	4,68%	0,66%
Gelderland	31,64%	28,27%	11,96%	4,55%	12,96%	6,43%	3,54%
Groningen	5,52%	35,51%	22,52%	14,56%	9,31%	11,18%	0,12%
Limburg	79,55%	12,53%	0,92%	5,64%	0,55%	0,65%	0,16%
Noord-Brabant	77,66%	12,50%	3,28%	2,24%	2,30%	1,07%	0,64%
Noord-Holland	23,17%	32,57%	10,03%	21,12%	4,20%	6,96%	0,49%
Overijssel	26,64%	28,72%	13,92%	10,37%	10,86%	5,37%	2,73%
Utrecht	25,77%	29,05%	17,26%	7,55%	9,63%	6,19%	3,49%
Zeeland	20,89%	24,60%	16,32%	2,76%	17,29%	7,20%	9,80%
Zuid-Holland	18,62%	31,92%	16,55%	11,26%	8,21%	8,54%	3,56%
Noordoostpolder	23,38%	28,78%	17,16%	18,27%	7,43%	2,03%	1,59%
Nederland	30,81%	28,31%	12,90%	10,56%	7,84%	6,41%	2,14%

Grootstedelijk

Verkiezingsaffiches in Amsterdam

Stad	Provincie	KVP	PvdA	ARP	CPN	CHU	PvdV	SGP
Amsterdam	Noord-Holland	17,61%	33,28%	8,66%	30,61%	3,06%	6,58%	0,19%
Haarlem	Noord-Holland	28,32%	37,26%	9,13%	15,05%	3,06%	6,88%	0,31%
Den Haag	Zuid-Holland	21,51%	32,58%	13,87%	13,68%	5,81%	11,77%	0,78%
Rotterdam	Zuid-Holland	14,41%	39,44%	13,29%	18,51%	4,79%	7,52%	2,03%
Utrecht	Utrecht	29,25%	35,11%	12,56%	11,30%	5,22%	5,67%	0,88%
Middelburg	Zeeland	7,13%	39,06%	22,02%	5,81%	14,58%	6,06%	5,35%
Den Bosch	Noord-Brabant	70,38%	20,33%	1,90%	5,04%	0,91%	1,29%	0,15%
Eindhoven	Noord-Brabant	61,39%	26,61%	3,58%	4,95%	1,34%	1,93%	0,19%
Tilburg	Noord-Brabant	76,67%	14,66%	1,35%	5,82%	0,65%	0,67%	0,18%
Maastricht	Limburg	62,20%	26,57%	0,96%	7,77%	0,41%	1,86%	0,24%
Arnhem	Gelderland	30,57%	37,37%	7,62%	10,16%	5,67%	8,24%	0,37%
Nijmegen	Gelderland	60,37%	24,46%	2,20%	6,42%	2,80%	3,50%	0,24%
Zwolle	Overijssel	17,67%	42,10%	15,22%	9,45%	8,00%	6,06%	1,50%
Enschede	Overijssel	22,04%	33,96%	10,26%	23,34%	4,50%	5,64%	0,26%
Groningen	Groningen	8,49%	38,64%	17,12%	17,51%	7,85%	10,19%	0,19%
Assen	Drenthe	3,64%	49,04%	20,00%	8,43%	7,73%	11,06%	0,10%
Noordoostpolder	Noordoostpolder	23,38%	28,78%	17,16%	18,27%	7,43%	2,03%	1,59%

Tweede Kamerverkiezingen

Censuskiesrecht:	1848 - 1850 - 1852 - 1853 - 1854 - 1856 - 1858 - 1860 - 1862 - 1864 - 1866 (jun) - 1866 (okt) - 1868 - 1869 - 1871 - 1873 - 1875 - 1877 - 1879 - 1881 - 1883 - 1884 - 1886 - 1887
Caoutchoucartikel:	1888 - 1891 - 1894 - 1897 - 1901 - 1905 - 1909 - 1913 - 1917 - 1918
Algemeen kiesrecht:	1922 - 1925 - 1929 - 1933 - 1937 - 1946 - 1948 - 1952 - 1956 - 1959 - 1963 - 1967 - 1971 - 1972 - 1977 - 1981 - 1982 - 1986 - 1989 - 1994 - 1998 - 2002 - 2003 - 2006 - 2010 - 2012 - 2017 - 2021 - 2023 - Eerstvolgende Tweede Kamerverkiezingen