Democraten 66
| Democraten 66 (D66) | |
|
| |
|---|---|
| Oprichting | 14 oktober 1966 |
| Actief in |  Nederland
|
| Richting | Centrum |
| Stroming | Sociaalliberalisme Economisch liberalisme Europeanisme |
| Oprichter(s) | Hans van Mierlo |
| Partijleider | Rob Jetten |
| Partijvoorzitter | Alexandra van Huffelen |
| Fractievoorzitters | |
| - Eerste Kamer | Paul van Meenen |
| - Tweede Kamer | Jan Paternotte |
| - Europees Parlement | Gerben-Jan Gerbrandy |
| Zetels | |
| - Eerste Kamer | 5 van de 75 |
| - Tweede Kamer | 9 van de 150 |
| - Europees Parlement | 3 van de 31 |
| - Provinciale Staten | 32 van de 572 |
| - Gemeenteraden | 626 van de 8512 |
| - Burgemeesters | 23 van de 345 |
| - Commissarissen van de Koning | 1 van de 12 |
| Overig | |
| Wetenschappelijk bureau | Mr. Hans van Mierlostichting |
| Jongerenorganisatie | Jonge Democraten |
| Lhbt-vleugel | Pride66 |
| Fractie in het Benelux-parlement | Liberale fractie |
| Europese fractie | Renew Europe |
| Internationale organisatie | Liberale Internationale |
| Voortzetting van | Vrijzinnig-Democratische Bond |
Portaal  Politiek
| |
Democraten 66, afgekort D66, is een politieke partij in Nederland. De partij heeft 9 zetels in de Tweede Kamer. Sinds 12 augustus 2023 is Rob Jetten de partijleider van D66.
D66 is een sociaalliberale partij, wat betekent dat ze op economisch gebied een middenweg tussen het liberalisme en de sociaaldemocratie bewandelt. De partij vindt dat de overheid moet ingrijpen in de economie als de ongelijkheid te groot wordt, maar ziet liever dat mensen zoveel mogelijk op eigen kracht hun leven verbeteren. Om dit mogelijk te maken vindt de partij het belangrijk dat er meer geld naar het onderwijs gaat, zodat mensen een grotere kans hebben om goed werk te vinden.
Daarnaast zijn de Democraten 66 progressief, wat betekent dat ze veel willen veranderen. Ze willen bijvoorbeeld dat burgemeesters worden gekozen door de inwoners van de gemeente en dat het volk door middel van bindende referenda mag stemmen voor wetsvoorstellen. De partij vindt wel dat internationale verdragen hiervan uitgesloten moeten worden, omdat deze boven nationale wetten staan. D66 is tegen een raadgevend referendum, omdat de partij vindt dat de wet die daarover ging te weinig eisen stelde en daarmee niet werkte. Als voorbeeld noemt de partij het Oekraïnereferendum. Hierdoor kreeg de partij wel kritiek, omdat het de partij zelf was geweest die (samen met de PvdA en GroenLinks) het voorstel voor het raadgevend referendum had gedaan.
Geschiedenis
Ontstaan
Zoals de naam al zegt is D66 ontstaan in 1966. Het werd bedacht door twee vrienden, Peter Baehr en Erik Visser. Beide vonden ze dat de politiek in die tijd niet goed werkte. Samen met gemeenteraadslid Hans Gruijters beginnen ze personen te zoeken die ook geïnteresseerd zijn. Zo kwam er een heel netwerk van personen, waaruit D66 ontstond. Na wat discussie, werd Hans van Mierlo de leider van de nieuwe partij. Toch is niet iedereen het hiermee eens. De partij besluit om aan de verkiezingen van de Tweede Kamer een jaar later mee te doen. Dit had succes; de partij kreeg 7 zetels in de Tweede Kamer!
Progressieve samenwerking
Zo ging het een hele tijd goed met D66. Begin 1971 had de partij 11 zetels in de Tweede Kamer. Van Mierlo wilde dat D66 ging samenvoegen met een aantal andere partijen. Samen zouden ze de Progressieve Volkspartij gaan heten. Dit plan mislukte en D66 zakte naar 6 zetels. Toch mocht onderdeel worden van het kabinet. Eén D66-lid werd minister en drie andere D66-leden werden staatssecretarissen 
. In werkelijkheid ging het minder goed met D66. Van Mierlo stapte op zodat Jan Terlouw zijn plek kan innemen. De verkiezingen voor de Provinciale Staten in 1974 verliepen nog moeizamer. Veel leden twijfelde of de partij nog wel zou kunnen bestaan. Veel leden vonden zelfs dat de partij moest worden opgeheven. Ook in het kabinet ging het niet helemaal goed. Zo moest er een staatssecretaris opstappen na een conflict.
Het alternatief
In 1975 werd besloten de partij een nieuw leven in te blazen. D66 paste zijn standpunten wat aan en noemde zichzelf het "alternatief" tussen het CDA en de PvdA. Dit betekent dat als je niet op die twee partijen wilde stemmen, je beter op D66 kon stemmen. Tijdens de verkiezingen voor de Tweede Kamer in 1977 leverde dit 2 zetels op. D66 was tegen de standpunten van het toenmalige kabinet. Tijdens de verkiezingen van 1981 won de partij opnieuw zetels. Toen de PvdA in 1982 uit het kabinet stapte, zette D66 samen met het CDA het kabinet voort. Tijdens de verkiezingen van 1982 verloor D66 hierdoor zetels.
Om de partij uit een mogelijke crisis te kunnen redden, waren veranderingen nodig. Van Mierlo keerde terug bij de partij. Hij wilde dat D66 stopte met de strijd tussen de PvdA en het CDA. D66 moest zich gaan richten op het milieu, technologische ontwikkelingen en de verschillen tussen mannen en vrouwen verkleinen. Dit was succesvol. Tijdens de verkiezingen voor de Provinciale Staten en gemeenten kreeg de partij veel winst. Op een geef moment had D66 38 zetels in de Tweede Kamer.
Paarse kabinetten
In 1994 won D66 een heleboel zetels in de Tweede Kamer. De PvdA werd de grootste partij. Eerst was het plan dat het CDA, D66 en de PvdA samen een kabinet zouden vormen, maar dit lukte niet. Daarom besloten de PvdA en D66 samen te werken met de VVD. Dit kabinet-Kok I werd ook wel een 'Paars kabinet' genoemd (door het blauw van de VVD en het rood van de PvdA te mengen, ontstaat de kleur paars). Wim Kok van de PvdA werd premier. D66'er Hans van Mierlo werd vice-premier en onder anderen Els Borst werd minister. Door de kabinetten werden een hoop dingen ingevoerd, die in Nederland tegenwoordig "normaal" zijn. Zo werden orgaandonors geregistreerd en werd euthanasie legaal. Ook werd door het kabinet geregeld dat homo's mochten trouwen in Nederland, als eerste land ter wereld.
Hoewel het kabinet populair was, profiteerde D66 hier niet erg veel van. D66 verloor zetels en ging zich meer leggen op staatsrechtelijke vernieuwing, wat betekend dat ze de manier van besturen in Nederland wilde veranderen. De partij wilde een correctief referendum. Dit betekent dat het volk kan beslissen over wetten die al zijn aangenomen. Mocht (een meerderheid van) het volk er oneens mee zijn, dan werd er opnieuw naar deze wet gekeken. De Tweede Kamer vond dit een goed idee, maar de Eerste Kamer liet de wet niet doorgaan. Het kabinet trad af, maar later werd weer gezorgd dat het kabinet toch kon door blijven regeren.
Uruzgancrisis
In 2002 was het afgelopen met het kabinet en D66 kreeg zes zetels minder. Toch komt D66 in het nieuwe kabinet van premier Jan Peter Balkenende. D66 zorgde voor een minister van Bestuurlijke vernieuwing en koninkrijksrelaties. D66 richtte zich namelijk op bestuurlijke vernieuwing. Toch kwam hier weinig van terecht. Zo wilde D66 dat burgemeesters werden gekozen door de inwoners van de gemeente in plaats van door de koning(in). De PvdA hielt dit plan tegen. Ook ontstonden er conflicten over de missie naar Uruzgan, waardoor D66 dreigde uit het kabinet te stappen wanneer de missie doorging. D66 verloor onder anderen door deze problemen veel zetels.
Door de gemeenteraadsverkiezingen ontstonden er problemen in de partij. Leden van de partijen wilden uit het kabinet stappen of de partij zelfs opheffen. D66 stapte uiteindelijk uit het kabinet, maar steunde het kabinet nog wel.
Herstel
Tijdens nieuwe verkiezingen kreeg de partij drie zetels. Tijdens de verkiezingen voor de Provinciale Staten waren er opnieuw verliezen. In sommige provincies was er zelfs geen D66 meer in de Provinciale Staten. Na een aantal jaar ging de partij zich herstellen. De partij zorgde voor allerlei dingen en ging vaak in tegen Geert Wilders. In 2010 kreeg D66 10 zetels, toch deed de partij niet meer mee aan het kabinet. In 2012 zorgde D66 met andere partijen ervoor dat er veel werd bezuinigd, want dit moest van de Europese Commissie. Tijdens de verkiezingen voor de Tweede Kamer in 2012 kreeg de partij twee zetels erbij. D66 werd samen met het CDA en de PVV degene die meeste kritiek had op kabinet-Rutte II. Hierdoor wist D66 veel stemmen te behalen tijdens de Provinciale Statenverkiezingen (2015) en de Europese Parlementsverkiezingen (2014). De partij maakte een grote groei door tijdens de Tweede Kamerverkiezingen 2017 en behaalde 19 zetels. D66 ging samen met de VVD, het CDA en ChristenUnie in de regering.
Kritiek
D66 verloor hierna echter een groot deel van de kiezers. Eén van de redenen is het afschaffen van de raadgevend referendum en het weghalen van het referendumstandpunt uit het partijbeginsel. D66 maakte zich altijd hard voor een bindend referendum, waarbij de uitslag door de regering opgevolgd moest worden. Dit was één van de belangrijkste en bekendste punten van de partij. Het weghalen ervan viel erg zwaar. Aan de andere kant verloor D66 veel kiezers aan de PvdA tijdens de Europese Parlementsverkiezingen 2019 en GroenLinks tijdens de verkiezingen voor gemeenteraad en de Provinciale Staten. Hiermee verloor de partij een kwart van de zetels in de Eerste Kamer en de helft van de zetels in het Europees Parlement.
Verkiezingszege
Bij de Tweede Kamerverkiezingen van 2021 haalde D66 verrassend veel zetels. Dit kwam volgend veel politieke kenners doordat de nieuwe partijleider, Sigrid Kaag, een nieuwe vorm van leiderschap beloofde en omdat D66 als enige partij zich uitdrukkelijk vóór het coronatoegangsbewijs uitsprak. Hierdoor maakte de partij haar standpunten duidelijker dan andere partijen.
Na de verkiezingen hadden mensen kritiek op de partij, omdat ze vonden dat D66 niet onder Mark Rutte (het 'oude leiderschap') in een kabinet moest gaan zitten. Tijdens de kabinetsformatie van 2021 werd bekend dat dit toch zou gebeuren.
Op 13 juli 2023 maakte partijleider Sigrid Kaag bekend dat ze niet meer de lijsttrekker van D66 wilde zijn voor de Tweede Kamerverkiezingen van 2023. Ze verliet de politiek, omdat ze werd bedreigd en veel vrouwenhaat kreeg. Daarnaast paste de Nederlandse politiek niet goed bij haar. Op 12 augustus 2023 werd Rob Jetten gekozen tot partijleider tijdens de lijsttrekkersverkiezing van die partij. Hij volgde Kaag dus op.
Tweede Kamerverkiezingen 2023
Bij de Tweede Kamerverkiezingen 2023 verloor de partij meer dan de helft van haar zetels: ze ging van 24 naar 9 zetels. D66 werd hierdoor de vijfde partij van Nederland.
Standpunten
.png)
D66 ziet zichzelf als een sociaalliberale middenpartij. Daarnaast is D66 progressief, vooral als het gaat om zaken zoals abortus, euthanasie en lhbt-rechten. De partij stemt in de Tweede Kamer het vaakst met de ChristenUnie, het CDA en Volt mee. De partij staat het verst af van de PVV, FvD en JA21.
In het parlement en hun verkiezingsprogramma verdedigen zij de volgende stand- en speerpunten:
- In artikel 1 van de Grondwet moet ook staan dat discriminatie op basis van seksuele geaardheid verboden is.
- De burger moet meer invloed krijgen op de politiek in Nederland. Zo moeten er een direct gekozen burgemeester en minister-president komen.
- Iedereen vanaf 16 jaar moet kunnen stemmen. Nu is dat 18 jaar.
- Er moet meer geld naar het onderwijs en de gezondheidszorg.
- Het leenstelsel voor studenten moet afgeschaft worden.
- Er moeten meer studenten in aanmerking komen voor een studiebeurs. Daarnaast moet een tweede studie niet meer duurder zijn dan een eerste studie, maar even duur zijn.
- Mbo-studenten moeten ook recht krijgen op studentenkortingen en -voordelen.
- Het toeslagenstelsel moet worden afgeschaft.
- Het moet voor werkgevers aantrekkelijker worden om een vast contract te geven aan hun werknemers.
- De mogelijkheden voor euthanasie moeten verruimd worden: ouderen vanaf 75 jaar moeten makkelijker onder begeleiding euthanasie kunnen plegen.
- Harddrugs moeten legaal worden en door de overheid gereguleerd worden.
- De verplichte bedenktermijn voor abortussen moet afgeschaft worden. D66 ziet de bedenktermijn als onnodige regelgeving vanuit de overheid.
- Er moet een verplicht vrouwenquotum komen: het bestuur en toezicht van bedrijven en overheidsinstellingen moet voor minimaal 30% uit vrouwen bestaan.
- Het partnerverlof moet verruimt worden van zes weken naar tien weken tegen doorbetaling van 70 procent van het loon.
- De kinderopvang moet vier dagen in de week gratis worden.
- Er moet veel geld geïnvesteerd worden in duurzame energie en een groene politiek economie. Windmolens moeten bij voorkeur op zee gebouwd worden.
- Er moeten één miljoen woningen gebouwd worden.
- De samenwerking binnen Europese Unie moet versterkt worden zodat er gewerkt word naar de eenwording van Europa.
De partij
Organisaties
D66 heeft een eigen jongerenorganisatie, die Jonge Democraten heet. Deze organisatie betrekt jongeren bij de partij en vind onder andere vrijheid en duurzaamheid belangrijk. Daarnaast is er nog de Mr. Hans van Mierlo Stichting. Deze stichting adviseert de D66 bij allerlei zaken. Via de stichting wordt het partijblad Idee uitgegeven.
In het Europees Parlement
D66 noemt zich de meest pro-Europese partij van Nederland. In 2023 verliet fractieleider Sophie in 't Veld de partij voor Volt, waardoor alleen parlementslid Samira Rafaela overbleef. Bij de Europese Parlementsverkiezingen 2024 trok Gerben-Jan Gerbrandy de kar. De partij won toen drie van de 31 zetels. Democraten 66 valt, net als de VVD, onder de fractie Renew Europe. Hieronder vallen de meeste liberale en pro-Europese partijen in de Europese Unie. Zij werken samen en hebben ongeveer dezelfde standpunten, maar er zitten wel een aantal verschillen in.
D66 is een stuk meer pro-Europees dan de VVD. D66 pleit voor vergaande Europese samenwerking. Zo wil de partij het verplichten dat iedere EU-lidstaat het homohuwelijk invoert (wat in de helft van de staten nu het geval is) en dat er een Europees leger komt. Een deel van de stemmers is zelfs voor de Verenigde Staten van Europa; de mogelijke vereniging van de Europese Unie tot één land. De partij is tevens voorstander van de uitbreiding van de Europese Unie, als er aan de basisvoorwaarden voldaan is.
Leden en cijfers
In maart 2021 had D66 28.821 leden. De partij is vooral populair in de Randstad en steden met een universiteit. Op Volt na is D66 de partij met de meeste hoogopgeleide kiezers. In Gouda, Amersfoort en 's-Hertogenbosch is D66 de grootste partij in de gemeenteraad. Het ledenaantal is in de afgelopen jaren gegroeid.
Externe links
|
Democraten 66 · (D66) | .png){kind=logo}
| |
|---|---|---|---|
| Partijleiders: Van Mierlo · Terlouw · Brinkhorst · Engwirda · Van Mierlo · Borst · De Graaf · Dittrich · Pechtold · Kaag · Jetten Fractievoorzitters Tweede Kamer: Van Mierlo · Terlouw · Brinkhorst · Engwirda · Van Mierlo · Wolffensperger · De Graaf · Borst · De Graaf · Dittrich · Van der Laan · Pechtold · Jetten · Kaag · Paternotte · Jetten |
|||