Cerium

Portaal Scheikunde
Chemisch element

Stukje Cerium
Naam	Cerium
Latijn
Symbool	Ce
Atoomnummer	58
Soort	Lanthanide
Kleur	Zilverwit
Smeltpunt	795 ^oC
Kookpunt	3443 ^oC

Cerium is een chemisch element met het symbool Ce en atoomnummer 58 in het Periodiek Systeem van de scheikunde. Het is een zacht, kneedbaar, zilverwit metaal dat dof wordt wanneer het wordt blootgesteld aan lucht, en het is zacht genoeg om te worden gesneden met een stalen keukenmes. Het één van de elementen uit de lanthaniden reeks, een groep van 15 op elkaar lijkende elementen tussen lanthaan en lutetium in het periodiek systeem, waarvan lanthaan de eerste en het prototype is. Cerium wordt traditioneel gerekend tot de zeldzame aardelementen.

Voorkomen

Ondanks dat het altijd voorkomt in combinatie met de andere zeldzame-aarde-elementen in mineralen zoals die van de monaziet- en bastnäsite- mineralen, is cerium gemakkelijk uit zijn ertsen te halen.

Het is het 26e meest voorkomende element en komt half keer zoveel voor als chloor en vijf keer zoveel als lood in de aardkorst. Dus, ondanks zijn positie als een van de zogenaamde zeldzame aardmetalen, is cerium eigenlijk helemaal niet zeldzaam. Cerium is het gemakkelijkste lanthanide om uit zijn mineralen te halen.

Een aantal zogeheten ceriumisotopen zijn synthetisch (kunstmatig gemaakt) en radioactief.

Cerium in erts of mineraal

Monaziet
Basnaesiet

Geschiedenis

Cerium was de eerste van de lanthaniden die werd ontdekt, in Bastnäs, Zweden, door Jöns Jakob Berzelius en Wilhelm Hisinger in 1803, en onafhankelijk door Martin Heinrich Klaproth in Duitsland in hetzelfde jaar. In 1839 was Carl Gustaf Mosander de eerste die het metaal apart wist te maken.

Gebruik

Tegenwoordig hebben cerium en zijn verbindingen verschillende toepassingen: cerium(IV)oxide wordt bijvoorbeeld gebruikt om glas te polijsten en is een belangrijk onderdeel van katalysatoren (op gang brenger van chemisch proces). Een bekende toepassing is als katalysator voor het zuiveren van koolmonoxide (CO) en stikstof (NO _x ) uitstoot in de uitlaatgassen van motorvoertuigen.

Ceriummetaal wordt gebruikt in ferroceriumaanstekers vanwege zijn ontvlammende eigenschappen. Ceriummetaal is dus zoals dat heet pyrofoor, wat betekent dat wanneer het wordt gemalen of bekrast, de spaanders die er van af komen ontbranden.

De cerium verbinding met fosfor wordt gebruikt in combinatie met blauwlicht uitzendende diodes om wit licht te maken in de meeste voor de handel gemaakte witte LED-lichtbronnen.

Een voorbeeld van een ceriumverbinding die op zichzelf als anorganisch pigment (kleurstof) wordt gebruikt, is het heldere rode cerium(III)sulfide.

Biologie

Cerium heeft geen bekende biologische rol bij mensen, en is ook niet erg giftig. Van cerium is bekend dat het, net als de andere lanthaniden, de menselijke stofwisseling beïnvloedt, het cholesterolgehalte, de bloeddruk, de eetlust en het risico op bloedstolling verlaagt.

Cerium is gevaarlijker voor in het water levende planten en dieren, omdat het de zogeheten celmembranen beschadigt. Dit is een belangrijk risico omdat het ook niet erg oplosbaar is in water en dus verontreiniging van het milieu veroorzaakt.