Glas (stof)

Glas is een stof (materiaal) wat gebruikt wordt om bijvoorbeeld ramen, lenzen (brillenglazen) of drinkglazen van te maken. Bij het maken van glas is de stof nog stroperig, haast vloeibaar. Eenmaal afgekoeld is het een vaste stof.

Soorten glas

Er zijn vele soorten glas. De meest bekende en historisch de oudste soorten vervaardigd glas zijn "silicaatglazen" op basis van de chemische verbinding silica (siliciumdioxide of kwarts), het hoofdbestanddeel van zand. Er is dus kwartsglas, Bergkristal en commercieelglas. Kwartsglas moet in een oven van 1100 graden Celsius. Om glas in een bepaalde vorm te krijgen moet je soms glasblazen. Vanwege het gemak van vervormbaarheid in elke vorm, wordt glas van ouds gebruikt voor vaten, zoals kunstvoorwerpen, schalen, vazen, flessen, potten en drinkglazen. Dit gebeurt met glasblaze. In zijn meest stevige vorm is het ook gebruikt voor presse -papiers en knikkers.

Een bijzonder gebruik van glas is bij spiegels. Door op de achterzijde een soort zilver aan te brengen, kun je je in dat glas spiegelen. Vergelijkbare coatings (heel dun laagje met chemische stof) worden gebruikt voor zonnebrillen e.d.

Uit elkaar getrokken glasvezels worden toegepast als optische vezels (glasvezel) in communicatie-netwerken. Het wordt in die vorm ook gebruikt in warmte isolerend materiaal als glaswol om lucht op te vangen, of in glasvezelversterkte kunststof (glasvezel).

Glas kan heel makkelijk stuk gaan. Er zijn veel soorten glas daarom zijn er veel soorten kleuren van glas te maken. Glas kan worden gekleurd door toevoeging van metaalzouten of geverfd en bedrukt als geëmailleerd glas zoals bij kerkramen. Veelal is dit glas-in-lood. Een moderne toepassing van gekleurd glas is de buitengevel van Beeld en Geluid in Hilversum.

Glas is meestal niet zo duur maar als je beelden wilt kopen van glas dan wel. Die zijn meestal van kristalglas. Drinkglazen van kristalglas kun je laten zingen door er voorzichtig met een vochtige vinger over de rand te wrijven. Een glasharp.

Je kan door glas heen kijken en is daarom vanouds voor ramen gebruikt. Moderne ramen zijn van 2 of 3 glasplaten op elkaar met een kleine tussenruimte. Dit geeft een isolerende werking. Enkel glas isoleert veel minder.

Natuurlijk glas

In de natuur kan ook obsidiaanglas gevormd worden, bijvoorbeeld bij een vulkaan. Ook kan het in de woestijn zo heet worden dat er woestijnglas ontstaat. Bij een inslag van een meteoriet op aarde, kan op die plek glas ontstaan. Vergelijkbaar is dat met glas dat is ontstaan bij kernbomproeven.

Donker gekleurd obsidiaan vulkaanglas
Geel Lybisch woestijnglas
Groen Moldaviët glas door een meteoriet inslag
Trinitite glas ontstaan door kermbomproef

Geschiedenis

Archeologisch bewijs doet vermoeden dat de glasproductie teruggaat tot minstens 3.600 v. Chr. in Mesopotamië, het Oude Egypte of Syrië. De vroegst bekende glasobjecten waren kralen, misschien per ongeluk gemaakt tijdens metaalbewerking.

Natuurlijk voorkomend obsidiaanglas werd gebruikt door de samenlevingen uit het stenen tijdperk omdat het langs zeer scherpe randen breekt, waardoor het ideaal was voor het snijden van gereedschappen en wapens.

Vroeg glas was zelden transparant (doorzichtig) en bevatte vaak onzuiverheden en onvolkomenheden. In de late Bronstijd was er een snelle groei in glastechnologie in Egypte en West-Azië. Archeologische vondsten uit deze periode zijn onder meer gekleurde glazen blokken, vaten en kralen. Dat was nog koud bewerkt glas door het te schuren en slijpen.

Glas werd door de Romeinen glesum (Latijn) genoemd, een term afgeleid uit het Germaans, wat transparant betekende. De Romeinen maakten vooral glazen voorwerpen als knap versierde drinkglazen en flesjes.

Glas in lood kerkraam

Glas werd in de middeleeuwen veel gebruikt in Europa. Vanaf de 10e eeuw werd glas gebruikt in gebrandschilderde ramen van kerken en kathedralen. Men kon toen nog maar kleine stukken vlakglas maken. Vandaar dat het samengevoegd werd door middel van loodstrippen.

George Ravenscroft vond loodkristalglas uit, waarbij geslepen glas in de 18e eeuw in de mode kwam.

In de 20e eeuw wordt de techniek om vlakglas te maken sterk verbeterd. Door glasplaten op elkaar te plakken kan er kogelwerend glas en sterk glas voor duikboten en de ruimtevaart worden gemaakt. Ook de vroegere Tv's hadden glazen kijkbuizen.

In de 21e eeuw hebben glasfabrikanten verschillende merken chemisch versterkt glas ontwikkeld voor wijdverbreide toepassing in touchscreens voor smartphones, tabletcomputers en vele andere soorten informatieapparatuur.

Milieu

Glasbakken

Door de mens gemaakt glas hoort niet in de natuur thuis. Stukken glas kunnen als een lens werken en zo branden veroorzaken. Ook kunnen dieren er zich aan snijden.

Glas moet dan ook worden verzameld in de glasbak. Door het bij de bron op kleur te sorteren kan het als grondstof voor nieuw te maken glas worden gebruikt. Steeds vaker zit er ook statiegeld op glazen flessen die hergebruik kunnen worden.

Glasmuseum

Leerdam is van oudsher de meest bekende glasstad van Nederland. Daar vind je ook het Nationaal glasmuseum.

Links