Zilver

Portaal Scheikunde
Chemisch element

Een brok/stuk zilver
Naam	Zilver / Argentum (Latijn)
Latijn
Symbool	Ag
Atoomnummer	47
Soort	Overgangsmetaal
Kleur	Glimmend zilvergrijs
Smeltpunt	961,78 ^oC
Kookpunt	2162 ^oC

Zilver is een chemisch element met het symbool Ag (van het Latijnse 'argentum' , wat "glanzend" of "wit" betekent) en atoomnummer 47 in het Periodiek Systeem van de scheikunde. Een zacht, wit, schitterend glanzend overgangsmetaal, het vertoont de hoogste elektrische geleidbaarheid, die hoger is dan bij koper. Ook heeft het een zeer goede thermische (warmte) geleidbaarheid en reflecteert (spiegelt) het beste van alle metalen.

Voorkomen

Het metaal wordt in de aardkorst gevonden in zilveraders in de zuivere, vrije vorm ("native silver"). Ook komt zilver voor als een legering met goud en andere metalen, en in mineralen zoals argentite en chlorargyrite. Het meeste zilver wordt geproduceerd als bijproduct van de raffinage (zuivering) van koper, goud, lood en zink.

Zilver reageert niet met lucht, zelfs niet bij rode hitte, en werd daarom door alchemisten (vroegere scheikundigen) beschouwd als een edelmetaal samen met goud. Net als koper reageert zilver met zwavel en zijn verbindingen; als er zwavel in de lucht zit (vooral bij verontreinigde lucht) verkleurt zilver zwart in de lucht omdat er een laagje zilversulfide wordt gevormd. Soms reageert zilver ook met de huid, waarbij het ook zwart wordt en zwart afgeeft op de huid. Ook kan zilver verkleuren door bepaalde stoffen zoals zilverchloride wat een paarsachtige verkleuring geeft.

Zilver is net als goud vrij zacht en kneedbaar, waardoor het makkelijk bewerkt kan worden.

Zilver in erts of mineraal

Acanthite
Sylvaniet is een zilver-goud-telluride-mineraal
Argentiet uit Marokko
Het mineraal proustiet is een zilver-arseen-sulfide
Uytenbogaardtiet is een zilver-goud-sulfide
Het mineraal aguilariet is een zilver-seleen-sulfide

Geschiedenis

Zilver wordt al lang gewaardeerd als een edelmetaal. Zilver was een van de zeven metalen uit de oudheid die de prehistorische mens kende en wie het heeft ontdekt weten we niet meer. Zilver was tot ongeveer de vijftiende eeuw voor Christus in Egypte duurder dan goud. De oorsprong van de zilverproductie in India, China en Japan waren vrijwel zeker even oud, maar omdat het niet of nauwelijks in vroeger tijden is beschreven, weten we ook dat niet. Tegen de tijd van de Griekse en Romeinse beschavingen waren zilveren munten belangrijk voor de economie: de Grieken wonnen al zilver uit Galena in de 7e eeuw voor Christus, en de opkomst van Athene werd gedeeltelijk veroorzaakt door mogelijk door de nabijgelegen zilvermijnen in Laurium, waaruit ze ongeveer 30.000 kilo per jaar haalden van 600 tot 300 voor Christus. De Romeinen beschreven ook de winning van zilver in Midden- en Noord-Europa. Deze productie kwam bijna volledig tot stilstand met de val van het Romeinse Rijk, en werd pas opnieuw begonnen in de tijd van Karel de Grote. Met de ontdekking van Amerika en de plundering van zilver door de Spaanse conquistadores als Hernán Cortés, vooral bekend om zijn verovering van Mexico tussen 1519 en 1521, werd veel zilver (en goud) veroverd en naar Spanje gebracht. Daar kennen we ook de 'zilvervloot' van. Peru, Bolivia, Chili en Argentinië werden de nieuwe zilverbronnen. In de 19e eeuw verplaatste de hoofdproductie van zilver zich naar Noord-Amerika, met name Canada , Mexico en Nevada in de Verenigde Staten. Tegenwoordig wordt zilver gerecycled door oude sieraden te smelten en te hergebruiken.

Zilver is harder dan goud. Zilvermetaal wordt gebruikt in veel edelmetaalmunten, soms naast goud. De in zilver aangebrachte getallen 800, 835, 900 of 925 staan voor het zilvergehalte, respectievelijk: 80%, 83,50 %, 90% en 92,50%. In de VS zet men vaak “Sterling” op zilver waarmee ze de legering 925 bedoelen. De rest (7,5%) van deze “Sterling” legering bestaat dan uit koper. Als één van de zeven metalen uit de oudheid heeft zilver een blijvende rol gespeeld in de meeste menselijke culturen. Zilver vormt gemakkelijk legeringen met koper en goud, evenals zink.

In de wapen (heraldiek) wordt de kleur 'zilver' gebruikt in plaats van wit.

Het woord "zilver" verschijnt in het Oud-Engels in verschillende spellingen, zoals seolfor en siolfor. Het is verwant met Oudhoogduits silabar; Gotische silub; of Oudnoors silfr, die uiteindelijk allemaal zijn afgeleid van het Proto-Germaanse silubra.

Gebruik

Zilver wordt gebruikt in sieraden zoals bijvoorbeeld kettingen, armbanden en horloges. Anders dan in valuta (geld) en als belegging (munten en edelmetaal), wordt zilver ook gebruikt in zonnepanelen, waterfiltratie, ornamenten (versieringen), hoogwaardig serviesgoed (vorken, messen etc.) en gebruiksvoorwerpen als broodmanden en kandelaars (vandaar de term " zilverwerk "). Ook wordt het gebruikt in elektrische contacten en geleiders, bijvoorbeeld in dure zend- en ontvangstapperatuur omdat het minder storingsgevoelig is. Verder wordt zilver gebruikt in gespecialiseerde spiegels, raamcoatings (heel dun laagje om bijvoorbeeld licht te filteren), als katalysator (starter) van chemische reacties, als kleurstof in glas-in-lood ramen en in gespecialiseerde zoetwaren. De verbindingen worden gebruikt in fotografische en röntgen-film. Bij de Olympische spelen krijg je een zilveren medaille als je de tweede plaats haalt.

Biologie

Verdunde oplossingen van zilvernitraat en andere zilververbindingen worden gebruikt als ontsmettingsmiddelen en microbiociden (bestrijding van microben). Zilververbindingen worden ook toegevoegd aan ontsmette verbanden en wondverbanden, katheters en andere medische instrumenten. In het vulmiddel amalgaam wat (sommige) tandartsen gebruiken zit een mengsel van kwik en zilver. Er zijn echter ook zilververbindingen die kanker-verwekkend zijn.

Veiligheid

Met name de inname van de verbinding zilvernitraat kan irritaties als buikpijn opwekken. Ook de huid kan zwart uitslaan door zilver

Toepassingen

Oude Griekse zilveren munt; tetradrachme
Romeinse zilveren buste van Serapis
Zilveren schaal uit 1613 met voorstellingen uit het verhaal van Diana en Actaeon (Rijksmuseum)
Zilveren terrine met deksel uit 1749
Zilveren Franse desertlepels uit 1890
Spiegel in rococostijl (ca. 1710 - 1725)
Glas in lood raam
Oude Daguerreotypie (foto met zilverjodide) uit 1838
Olympische zilveren medaille (1904)
Bijbel met zilveren sloten (boek met zilverwerk)

Uitdrukking

De volgende spreuk wordt toegeschreven aan Willem van Oranje:
Spreken is zilver, en zwijgen is goud.
Er is ook een variant op:
Spreken is zelden zilver, en zwijgen is dikwijls fout.