Rhodium
| Chemisch element | |
| |
| Rhodium poeder, geperst en gesmolten | |
| Naam | Rhodium, van Rhodon (Grieks) |
| Symbool | Rh |
| Atoomnummer | 45 |
| Soort | Overgangsmetaal |
| Kleur | Zilverwit |
| Smeltpunt | 1964 oC |
| Kookpunt | 3695 oC |
Portaal  Scheikunde
| |
|---|---|
Rhodium is een chemisch element met het symbool Rh en atoomnummer 45 in het Periodiek Systeem van de scheikunde. Het is een buitengewoon zeldzaam, zilverwit, hard, corrosiebestendig ("roestwerend") en een overgangsmetaal. Het is een edelmetaal en behoort tot de platina-groep. Het reageert nauwelijks met andere chemische elementen.
Rhodium komt van het Griekse rhodon (ῥόδον) wat "roos" betekent.
Voorkomen
Rhodium is een van de zeldzaamste elementen in de aardkorst. Rhodium wordt gevonden in platina- of nikkel-ertsen samen met de andere leden van de metalen uit de platinagroep.
De belangrijkste exporteur van rhodium is Zuid-Afrika (ongeveer 80% in 2010), gevolgd door Rusland. Omdat Rhodium zeldzaam is en als metaal moeilijk is te maken, heeft het een hoge marktprijs. Vaak hoger dan die van goud. Een groot deel van de wereldvoorraad rhodium wordt gehaald uit hergebruikte katalysatoren die zijn verkregen uit afgedankte voertuigen.
Rhodium is een splijtingsproduct van uranium-235.
Gebruikte splijtstof is daarom een mogelijke bron van rhodium, maar de zogeheten extractie (het eruit halen) is moeilijk en duur.
Rhodium in erts of mineraal
Thorium bevattende Potamon modder
Kernsplijting
Geschiedenis
Het werd in 1803 ontdekt door William Hyde Wollaston in een platina-erts, en genoemd naar de roze kleur van een van zijn chloorverbindingen. Hij ontdekte het kort na zijn ontdekking van palladium. Hij gebruikte ruw platina-erts, vermoedelijk verkregen uit Zuid-Amerika. Na de ontdekking had het zeldzame element slechts kleine toepassingen; tegen de eeuwwisseling (1900) werden bijvoorbeeld zogeheten rhodiumhoudende thermokoppels gebruikt om temperaturen tot 1800 °C te meten. De introductie van de driewegkatalysator door Volvo in 1976 verhoogde de vraag naar rhodium.
Gebruik
Het belangrijkste gebruik van het element (ongeveer 80% van de wereldwijde rhodiumproductie) is als een van de katalysatoren in de driewegkatalysatoren in auto's. Dat is een apparaat dat giftige gassen en verontreinigingen in uitlaatgas van een verbrandingsmotor naar minder giftige stoffen omzet.
Omdat rhodium metaal goed bestand is tegen corrosie ("roesten") en de meeste agressieve chemicaliën, en vanwege zijn zeldzaamheid, wordt rhodium meestal gelegeerd met platina of palladium en toegepast in hoge temperatuur en corrosiebestendige coatings (afdeklaagjes). Witgoud is vaak bedekt met een dunne rhodiumlaag om het uiterlijk te verbeteren. Witgoud is meestal een legering die ongeveer 75% goud en ongeveer 25% nikkel en zink bevat.
In 1979 gaf het Guinness Book of World Records aan Paul McCartney een rhodium-plated grammofoonplaat voor zijn geschiedenis van best verkopende songwriter en opname kunstenaar ooit.
Biologie
Net als de andere edele metalen, heeft rhodium geen enkele biologische functie.
Op de werkplek kunnen mensen door inademing aan radioactief rhodium worden blootgesteld. Dat mag maar beperkt.
De in water oplosbare verbinding rodium(III)chloride is in beperkte mate onderzocht en mogelijk kanker-verwekkend.
Veiligheid
Sommige Rhodium verbindingen zijn mogelijk kankerverwekkend
Rhodium is radioactief
Toepassingen
Wirgoud verlovingsring met Rhodium laagje
Driewegkatalysator
Plaats in het periodiek systeem
| Periodiek systeem | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||