Fosfor
| Chemisch element | |
| |
| Rode fosfor | |
| Naam | Fosfor / Phosphorus (Latijn) |
| Symbool | P |
| Atoomnummer | 15 |
| Soort | Niet-metaal |
| Kleur | Roodbruin |
| Smeltpunt | 44 oC |
| Kookpunt | 280 oC |
Portaal  Scheikunde
| |
|---|---|
 |
Werk in uitvoering! Aan dit artikel wordt de komende uren of dagen nog gewerkt. Belangrijk: Laat dit sjabloon niet langer staan dan nodig is, anders ontmoedig je anderen om het artikel te verbeteren. De maximale houdbaarheid van dit sjabloon is twee weken na de laatste bewerking aan het artikel. Kijk in de geschiedenis of je het artikel kunt bewerken zonder een bewerkingsconflict te veroorzaken. |
|
Dit artikel is nog niet af. |
Fosfor is een chemisch element, wat gebruikt wordt in de scheikunde. In het menselijk lichaam komt ook fosfor voor. Ons lichaam ziet dat als vitamine en o.a. in de botten komt fosfor voor. Reuzenherten hadden veel fosfor nodig. Het chemisch symbool van Fosfor is P, en het atoomnummer is 15 in het periodiek systeem. Fosfor bestaat in twee hoofdvormen, witte fosfor en rode fosfor, maar omdat het zeer makkelijk met andere chemische elementen reageert, wordt fosfor nooit als een vrij element op aarde gevonden. Het heeft een concentratie in de aardkorst van ongeveer één gram per kilogram (vergelijk je dit met koper dan is dat ongeveer 0,06 gram per kilogram). In mineralen komt fosfor over het algemeen voor als fosfaat.
Geschiedenis
Fosfor werd pas laat in de 17e eeuw als element geïsoleerd. De ontdekking wordt toegeschreven aan de Duitse scheikundige Hennig Brand in 1669, hoewel meerdere scheikundigen het element onafhankelijk van elkaar tegelijk ontdekt kunnen hebben. Witte fosfor werd voor het eerst bereid door menselijke urine te concentreren en distilleren.
Voor de vroege scheikundigen was fosfor een curiositeit. Eind 18de eeuw beseften wetenschappers dat dierlijke botten fosfor bevatten en dat planten het element nodig hebben om goed te groeien. Beide ontdekkingen leidden aan het begin van de 19de eeuw tot de ontwikkeling van de meststoffenindustrie.
De vraag naar meststoffen werd zo groot dat een grootschalig industrieel proces nodig was om voldoende fosfor te kunnen maken. Tot circa 1890 werd fosfor voornamelijk met behulp van zwavelzuur (H²SO4) en koolstof uit bot of fosfaathoudend gesteente verkregen. Maar in 1888 ontwikkelde de Britse uitvinder J.B. Readman een methode met een elektrische oven. Elektrische ovens worden tegenwoordig nog steeds gebruikt om fosfor te maken.
Gebruik
Luciferindustrie
Een andere belangrijke industrie die in de 19de eeuw gebruik maakte van fosfor was de luciferindustrie. Voor deze tijd was er geen goedkope en handige manier om gericht vuur te maken. In 1831 werden de eerste fosforlucifers gemaakt. De kop van een fosforlucifer bestond voornamelijk uit witte fosfor, maar bevatte ook andere stoffen. Als de kop van de lucifer over een oppervlak werd gestreken, ontstond genoeg warmte om de lucifer aan te steken.
In 1845 ontdekte de Oostenrijkse scheikundige Anton von Schrotter rode fosfor, die stabieler is dan witte fosfor. Om deze reden nam rode fosfor in de luciferindustrie snel de plaats in van witte fosfor, wat leidde tot de ontwikkeling van de eerste veiligheidslucifer. Rode fosfor werd niet verwerkt in de luciferkop, maar in een strook waar de kop overheen werd gestreken. De chemische reactie tussen de strook en de stoffen in de luciferkop veroorzaakte de ontbranding van de lucifer. Dit principe wordt nog steeds gebruikt. Lucifers die je overal overheen kunt strijken, worden tegenwoordig ook nog gemaakt maar bevatten een fosforsulfide in plaats van het element zelf.
Biologie
Fosfor is een element dat belangrijk is voor het in stand houden van het leven, grotendeels door fosfaten. Fosfaten zijn een bestanddeel van DNA, RNA, ATP en fosfolipiden, ingewikkelde verbindingen die fundamenteel zijn voor cellen.
Beroepsziekte
Het werken met giftige witte fosfor in luciferfabrieken bracht de gezondheid van de arbeiders ernstige schade toe. Een van de ergste ziektes was kaakgangreen, waarbij de kaakbotten afgebroken werden. Tegen het eind van de 19de eeuw werd het gebruik van witte fosfor voor lucifers in de meeste landen verboden.
| Periodiek systeem | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||