Tweede Wereldoorlog: verschil tussen versies

Huidige versie van 6 dec 2024 om 13:31

Over dit artikel en/of onderwerp bestaat er ook een portaal! Klik hier om het portaal te bekijken!


Tweede Wereldoorlog

Datum	1 september 1939 - 2 september 1945
Locatie	Europa, Stille Oceaan, Midden-Oosten, Zuidoost-Azië, Middellandse Zeegebied, Afrika en Atlantische Oceaan
Overwinning voor	De Geallieerden
Resultaat
Strijdende partijen
Geallieerden	Asmogendheden
Verenigd Koninkrijk Verenigde Staten Sovjet-Unie China Frankrijk En nog meer...	Duitse Rijk (Nazi-Duitsland) Japan Italië (tot 1943) En nog meer...
Leiders
Winston Churchill Franklin Roosevelt Harry Truman Jozef Stalin Chiang Kai-shek Charles de Gaulle	Adolf Hitler Hirohito Hideki Tojo Benito Mussolini
Troepensterkte
?	?
Verliezen
25.000.000 militairen 36.000.000 burgers	8.000.000 militairen 4.000.000 burgers
Portaal Geschiedenis

De Tweede Wereldoorlog was een hele grote oorlog tussen de asmogendheden en de geallieerden, die duurde van 1939 tot 1945.

De geallieerden bestonden uit onder andere het Verenigd Koninkrijk, Frankrijk, Canada, de Sovjet-Unie, Nederland, België en de Verenigde Staten. Bij de as-mogendheden zaten onder andere nazi-Duitsland, Italië en Japan.

Uiteindelijk wonnen de geallieerden de oorlog. De Tweede Wereldoorlog vond niet alleen plaats in Europa, maar ook in Azië, Afrika, de Stille Oceaan en de Atlantische Oceaan.

Oorlog in Europa

Om te weten hoe de Tweede Wereldoorlog is begonnen, moeten we eerst teruggaan naar de Eerste Wereldoorlog (1914-1918). Duitsland hoorde bij de landen die die oorlog hadden verloren en moest bij de Vrede van Versailles in 1919 grote delen van zijn grondgebied afstaan en een enorme oorlogsschatting betalen, wat het land aan de rand van de economische afgrond bracht. De regel was dat de Defensie van Duitsland ook erg zou moeten inkrimpen en het land geen eigen leger meer mocht hebben. Bovendien was er geen schot gevallen in Duitsland. Daardoor konden allerlei (samenzwerings)theorieën ontstaan over de werkelijke reden van het verlies. Velen geloofden dat de soldaten aan het front in de steek waren gelaten door allerlei stakingen en opstanden, zoals de Spartacusopstand. Deze opstanden werden geïnspireerd door de Russische Revolutie. Omdat volgens veel Duitsers de Joden hierbij een belangrijke rol speelden, werd het antisemitisme sterk gevoed. De gedachte van Lebensraum, het verlangen naar meer land voor de Duitsers in Oost-Europa, werd ook sterker in Duitsland.

Rond 1930 werd Duitsland ook nog eens getroffen door de wereldwijde economische crisis. Veel mensen waren werkloos. Adolf Hitler zag kans om daar op in te spelen via de politiek en deed in 1932 mee aan de verkiezingen met zijn eigen politieke partij, de NSDAP. Hij beloofde dat hij Duitsland een groot en machtig land zou maken met veel werk en welvaart. Hij won de verkiezingen en werd in 1933 rijkskanselier (wat ongeveer hetzelfde is als premier). Toen de president een jaar later overleed, nam Hitler ook zijn functie over en noemde zich de leider van het Duitse volk. In het Duits: Führer (spreek uit fuu-rur). Hitler liet fabrieken bouwen en autowegen aanleggen. Dat zorgde voor veel werk waardoor de werkloosheid verdween. Daarnaast bouwde hij aan een sterk leger, want hij was vast van plan de schande van het verlies van de Eerste Wereldoorlog uit te wissen. Ook speelde de toenmalige cultuur in Duitsland een rol in deze gebeurtenissen.

Het begin

Welk land welke kant voornamelijk steunde in de Tweede Wereldoorlog (grenzen van 1938).

In 1938 werd Oostenrijk door Duitsland bezet en in 1939 bezette Duitsland het westelijk deel van Tsjecho-Slowakije. Frankrijk en het Verenigd Koninkrijk (de overwinnaars van de Eerste Wereldoorlog) zagen dit met zorgen aan. Maar toen Duitsland op 1 september 1939 Polen binnenviel om het grondgebied, dat het door het vredesverdrag in 1919 was kwijtgeraakt, te heroveren, werden ze boos en ze verklaarden op 3 september 1939 nazi-Duitsland de oorlog. Dat wordt vaak als het begin van de Tweede Wereldoorlog gezien.

Hitler had een verdrag met Stalin gesloten, de leider van de Sovjet-Unie. Jozef Stalin was, net als Hitler, een dictator, die alle protesten vastbesloten de kop indrukte. Beide landen spraken af dat ze elkaar niet zouden aanvallen. Een week na de ondertekening van het verdrag viel Duitsland Polen aan. De Sovjet-Unie viel Polen vanaf de oostkant aan. Het bleek dat de twee landen in het diepste geheim ook hadden afgesproken elk een deel van Polen te bezetten. Polen werd bezet en gaf zich, na een maand dapper tegenstand te hebben geboden, over. De Sovjet-Unie wilde echter nog meer grondgebied bezitten. Dit leidde tot de Winteroorlog.

Noorwegen en Denemarken

Noorwegen was een belangrijk land voor Duitsland vanwege de strategische ligging en het ijzer. Daarom maakten de Duitsers allemaal plannen om Noorwegen te veroveren. Op 9 april 1940 viel Duitsland plotseling onverwacht Denemarken en Noorwegen binnen. Denemarken gaf zich al na zes uur over, de snelste overgave in de Tweede Wereldoorlog. Noorwegen vocht dapper terug, maar capituleerde op 10 juni 1940.

Nederland, België en Frankrijk

Oorlog in Europa. De landen met een blauwe kleur werden bezet door Duitsland en zijn bondgenoten. De rode kleur laat zien waar de geallieerden weer controle kregen. De Sovjet-Unie heeft een groene kleur. Zij sloten zich in 1941 aan bij de geallieerden.

Nu Frankrijk Duitsland de oorlog had verklaard, was het voor de Duitsers van belang dit land te verslaan. Adolf Hitler had een plan opgesteld, waarbij de aanval, anders dan in de Eerste Wereldoorlog, niet alleen via België liep, maar ook door het neutrale Nederland. Op de dag dat de oorlog in Nederland begon (10 mei 1940) vielen de eerste slachtoffers. Bij de Grebbeberg bood een klein Nederlands leger dapper weerstand tegen de Duitsers in een strijd, maar verloor. De meeste wapens die Nederland had, waren erg verouderd, terwijl de Duitsers behalve over een grote overmacht, over het modernste materiaal beschikten. Hitler had immers jaren aan zijn leger gebouwd. Nederland had één tank, die is vastgelopen op de Grebbelinie tijdens de Slag om de Grebbeberg. Duitsland had er ongeveer 50.000.

Het Nederlandse leger wist echter twee slagen te winnen, de Slag om de Afsluitdijk en de belangrijke Slag om Den Haag, dit waren de enige twee plekken in Europa waar de 'Blitzkrieg' mislukte tijdens de Slag om Frankrijk.

Als laatste verdedigingslinie had Nederland de Nieuwe Hollandse Waterlinie, die van Amsterdam naar Noord-Brabant liep. Maar die is uiteindelijk niet gebruikt.

Op 14 mei 1940, na vijf dagen strijd, bombardeerden de Duitsers Rotterdam. Het oude centrum van de stad werd grotendeels verwoest en ca. 800 mensen kwamen daarbij om. Hierdoor was Nederland genoodzaakt zich over te geven. De Duitsers dreigden namelijk ook Utrecht en andere Nederlandse steden te bombarderen. Op 15 mei 1940 tekende de Nederlandse opperbevelhebber, generaal Henri Winkelman, de Nederlandse overgave. Door steun van Frankrijk bleef Zeeland nog drie dagen langer uit Duitse handen.

Op 17 mei 1940 ging een groot deel van het oude centrum van Middelburg in vlammen op door een Duits bombardement met vliegtuigbommen en granaten. De meeste granaten belandden in het oude centrum.

De koninklijke familie, minister-president Gerbrandy en zijn regering vluchtten snel naar het vrije Groot-Brittannië. Vlak daarvoor hadden zij het regeringsgezag aan generaal Winkelman overgedragen. Tijdens de vijf jaar Duitse bezetting spraken zij de Nederlanders vanuit Engeland moed in, via Radio Oranje. Ze kwamen pas in 1945 terug toen de oorlog was afgelopen en alle gevaar was geweken. De Nederlanders, die vijf jaar lang hadden gezucht onder de Duitse terreur en honger hadden geleden, stonden met ingevallen wangen langs de weg met vlaggetjes te zwaaien toen de koningin terugkeerde naar Nederland. "Leve de koningin!" en "Oranje boven!" werd er luidkeels geroepen. De koningin was zichtbaar ontroerd.

België hield het iets langer vol dan Nederland en capituleerde na 18 dagen (de zogeheten Achttiendaagse veldtocht) op 28 mei 1940 en Frankrijk ten slotte op 25 juni 1940. Hitler had voor de Franse capitulatie speciaal de historische treinwagon laten overkomen, waarin Duitsland in 1918 de overgave had getekend. Nu moesten de Fransen in dezelfde treinwagon dezelfde vernedering ondergaan.

Hierna zou Engeland aan de beurt komen. Om de invasie daarvan voor te bereiden, zou eerst het luchtruim moeten worden veroverd. Maar de Duitse "Luftwaffe" (luchtmacht) leed in de Slag om Engeland (zomer/herfst 1940) een onverwachte nederlaag tegen de Britse luchtmacht, de Royal Airforce of RAF. De invasie werd door Hitler noodgedwongen afgeblazen en uitgesteld.

De Balkan

Ook de Balkan werd aangevallen door de Duitsers en hun bondgenoten de Italianen. In 1939 werd Albanië bezet door de Italianen. Op 28 oktober 1940 werd Griekenland overgave aangeboden door Italië. De Grieken weigerden en hebben de Italianen terug naar Albanië gejaagd. Griekenland werd daarna aangevallen door Duitsland. In april 1941 werd ook Joegoslavië veroverd, dat daarna uiteenviel. Kroatië en Montenegro werden onafhankelijke staten en Servië kreeg een Duitse militaire bezetting. Griekenland werd pas op 31 mei verslagen na te zijn verslagen op het vaste land en daarna te hebben verloren van de Duitsers tijdens de Landing op Kreta, waar ook veel Engelsen, Nieuw-Zeelanders en Australiërs gevangen werden genomen.

Sovjet-Unie

De Duitsers probeerden ook de Sovjet-Unie te veroveren. Het plan dat ze daarvoor hadden uitgedacht heette Operatie Barbarossa. Vanaf het moment dat de Duitsers de Sovjet-Unie binnenvielen sloot de Sovjet-Unie zich aan bij de geallieerden, en vocht sindsdien ook in de tweede wereldoorlog (ook wel Grote Vaderlandse Oorlog of Grote Patriottische Oorlog genoemd). Op 22 juni 1941 viel Duitsland dit enorme land binnen. Ze veroverden grote gebieden en boekten aanvankelijk veel succes. Zo werd bijna de hele luchtmacht van de Sovjet-Unie binnen twee weken neergehaald. Ondanks de successen bleven de belangrijkste steden, Leningrad (het huidige Sint-Petersburg) en Moskou buiten bereik. Na de winter lanceerden de Russen een groot tegenoffensief. Dit was een grote morele klap voor de Duitsers, en de meeste verloren hun wil om te vechten.

Ten slotte werd een van de beste en grootste legers van de Wehrmacht in de Slag om Stalingrad (nu noemt die stad Volgograd), een stad die eigenlijk voor beide partijen vrijwel nutteloos was, in Zuidoost-Rusland ingesloten en gedwongen zich over te geven. De Russen hadden een onverbiddelijk moreel; ze waren bereid voor hun vaderland te sterven en gaven nooit op.

De nederlaag van Duitsland in Stalingrad werd het begin van het einde voor Duitsland. De Duitsers moesten steeds meer in de verdediging, in plaats van in de aanval, wat ze de afgelopen jaren hadden gedaan.

De Russen wisten de Duitsers helemaal terug te dringen naar Berlijn, waar Duitsland zich uiteindelijk na het verliezen van de Slag om Berlijn in mei 1945 overgaf aan de Russen.

Deze gevechten samen vormden het Oostfront. De Sovjets hadden echter door onder andere verouderde tactieken (die meer leken op de Eerste Wereldoorlog, waarbij recht op de vijand af werd gestormd) meer verliezen dan de Duitsers. Een van de belangrijkste redenen dat het wel door de Sovjets werd gewonnen was omdat ze heel veel manschappen en tanks hadden. Tijdens de winteroorlog waren er ook Finnen die zeiden: "Er zijn meer Ivans (spotnaam voor Sovjets) dan wij kogels hebben".

Noord-Afrika

Ook in Noord-Afrika, in Egypte, Tunesië en Libië werd gevochten en leverden de Duitsers en de Italianen slag met de Britten en de Fransen.

Azië

In Azië begon de oorlog eigenlijk al in 1937, tijdens het Marco Polo-brug Incident, veroorzaakt door Japanse expansiedrift en het eeuwige gedoe tussen Japan en China. De Japanners wilden behalve China ook Birma, de Britse Raj (India), Nederlands-Indië, de Filipijnen, Frans Indochina, Siam (Thailand), Australië en nog veel meer veroveren. Siam werd echter bondgenoot van Japan en heette vanaf toen Thailand. Toen maakten de Japanners de fout om ook de VS aan te vallen met de Aanval op Pearl Harbor op 7 december 1941, op Hawaï in de Stille Oceaan. Het boterde al een tijd niet tussen de VS en Japan. De Amerikanen bezaten in Zuidoost-Azië de Filipijnen als kolonie en hadden er ook nog allerlei andere belangen. Japan wilde daarentegen over heel Zuidoost-Azië heersen en als het even kon over de hele Stille Oceaan. Maar na de aanval op Pearl Harbor was driekwart van de Amerikaanse vloot uitgeschakeld en had Japan voorlopig vrij spel. Het bezette grote delen van Zuidoost-Azië (waaronder de Filipijnen en Nederlands-Indië). Bij de Slag bij Midway werd een deel van de keizerlijke Japanse Marine verslagen, dit betekende samen met de Slag om Guadacanal het keerpunt van de oorlog in de Stille Oceaan. Stukje bij beetje werd Japan teruggedreven en uiteindelijk, in augustus 1945, dwongen twee Amerikaanse atoombommen op Japan de Japanners tot overgave. De twee gebombardeerde steden Hiroshima en Nagasaki werden volledig verwoest en er vielen hierbij in totaal bijna 250.000 doden.

Bombardementen

Duitsland viel in 1940 Groot-Brittannië aan. Het lukte de Duitsers niet om dit land te bezetten, maar de Duitsers gingen elke dag door met het bombarderen van Engelse steden. Ook de geallieerden bombardeerden Duitse steden, evenals Duitse linies in bezette gebieden. Deze bombardementen leken lang niet zo nauwkeurig. De bommenwerpers, die eerst als superwapens werden beschouwd, waren in de eerste jaren van de oorlog niet in staat om doeltreffend te bombarderen, ongeveer maar 30% van de bommen viel op bebouwd gebied. Ondanks de vele bommen die afzwaaiers waren, kwamen heel veel mensen om het leven. Door de Duitsers werden er grote bombardementen uitgevoerd op de Europese steden Warschau, Rotterdam en Londen. De geallieerden hebben ook veel steden gebombardeerd, onder andere Dresden (25.000 doden), Hamburg (40.000 doden) en Tokio (100.000 doden). De Amerikanen hebben in 1945 twee atoombommen afgevuurd op de Japanse steden Hiroshima en Nagasaki, waardoor de Japanse keizer zich overgaf.

V-raketten

De V-1 was een onbemande vliegende bom die door de Duitsers was ontworpen. De bom bevatte wel meer dan 800 kilo springstof. Er werden er wel meer dan 10.000 afgevuurd richting Londen, maar ook richting bijvoorbeeld Antwerpen. De Engelsen waren doodsbang voor dit nieuwe wapen. De Engelse luchtmacht wist deze raketten wel steeds vaker in de lucht onschadelijk te maken. Dit deden de Engelsen door naast de bom te gaan vliegen en met de vleugel van hun eigen vliegtuig, de bom aan te tikken. De bom veranderde dan van richting of stortte gelijk neer. De V1 was geen 'slimme' raket. Hij werd afgeschoten en als de brandstof op was, stortte hij neer. De Duitsers moesten dus precies uitrekenen hoeveel brandstof zij in de bom moesten doen. Na de V1 kwamen de Duitsers met een nieuwe, snellere raket, de V2. Deze raket bevatte wel 2000 kilo springstof! Dit wapen werd afgevuurd richting Londen en Parijs.

Nederland in oorlogstijd

Het verloop van de strijd in mei 1940

Maar wat gebeurde er nu in Nederland toen het Nederlandse leger in mei 1940 was verslagen? De Duitsers gingen in Nederland veel verbieden. Boeken van Joodse schrijvers (de Duitsers waren wreed tegen Joden) mochten niet meer gelezen of verkocht worden. Radio's werden verboden en het was verboden om Britse of Amerikaanse berichten te lezen of te beluisteren. De kranten mochten alleen nog aardige dingen schrijven over de Duitsers en Adolf Hitler. Dat hij zo'n grote kindervriend was en veel van dieren hield. Want anders zouden mensen misschien tegen hem zijn. En dat was juist niet de bedoeling! Dat zou tot opstanden leiden en dat is niet handig. Zo kon hij veel gemakkelijker dingen doen, omdat hij meer macht had.

Europa en Azië tijdens de veroveringen

Duitsland

Een Japanse propagandaposter waar Mantsjoerije en veroverd China ook op staan, de bevolking in die gebieden werd echter slecht behandeld

Hoe de Duitsers zich gedroegen tijdens de bezetting van een gebied had voornamelijk te maken met de inwoners van dat gebied. In Nederland werden mensen heel anders behandeld dan in Rusland. Dit had te maken met de rassenleer van de nazi's. Ze vonden de Germaanse volken, zoals Duitsers en ook Nederlanders, meer waard dan andere volken. In Nederland, toen de Duitsers het bezet hadden, werd de bevolking grotendeels goed behandeld. Voor sommige mensen in Nederland, die tot de Joden of Zigeuners behoorden, door de nazi's als verderfelijke volken bestempeld, liep het veel anders. Zij werden massaal opgepakt en vermoord of aan het werk gezet in een concentratiekamp. In het oosten van Europa woonden echter geen Germaanse maar Slavische volkeren, door de nazi's als minderwaardige volkeren gezien. Zij werden net als de Joden vreselijk behandeld en er werden vele van hen vermoord. Waar er voor de Nederlanders weinig gebeurde werd er in Oost-Europa aan massamoorden gedaan.

Sovjet-Unie

Toen de communisten aan de macht kwamen in Rusland werden ze zeer populair omdat ook zij de armoede en werkloosheid verminderden. Maar na het verdrag va Brest-Litovsk raakten ze veel gebied kwijt. De Sovjet-Unie was net als Duitsland uit op meer gebieden. Ze veroverden Estland, Letland en Litouwen. Deze gebieden werden echter slecht behandeld en er heerste grote armoede, uit deze gebieden werden veel mensen naar Russische concentratiekampen gestuurd. Maar als je je goed aan de regels hield en niets mis deed volgens het regime was er niet veel aan de hand. Ook werd de landbouw vergroot. Veel mensen uit deze gebieden waren blij toen ze door Duitsland werden veroverd, omdat ze dachten dat de Duitsers hun land wilde bevrijdden, maar dat viel tegen toen Duitsland gewoon de gebieden voor zichzelf hielden. Tijdens de Russische verovering van Polen werden duizenden Poolse soldaten gevangengenomen. Een groot deel van deze personen zijn geëxecuteerd. Tijdens de veroveringen aan het einde van de oorlog werden ook veel Duitse personen in Oost-Pruisen gedood of opgesloten. Na de Tweede Wereldoorlog werden ook veel gevluchte Polen en Tsjecho-Slovaken die voor Engeland werkten, zoals Witold Pilecki, Karel Janoušek en piloten uit het RAF No.303 squadron opgesloten. Vele van deze soldaten werden in 1946 en 1947 geëxecuteerd met als reden 'landverraad', in werkelijkheid wilden de Sovjets van deze personen af.

Japan

Verreweg het slechtste leven had je als je in Japans veroverd gebied leefde. In deze gebieden werden veel personen willekeurig geëxecuteerd, werden burgers als doelwit gezien en werden Chinese dorpjes gebombardeerd. Tijdens de Amerikaanse verovering van Okinawa doken er veel mensen op (die jarenlang werden onderdrukt) uit ondergrondse tunnels. Toen de Japanners zich terugtrokken werd iedereen die niet meewilde zwaar gestraft. Na de Doolittle-Raid werden de Amerikaanse bemanning van de vliegtuigen door de Chinezen in veroverde gebieden naar vrij China geholpen. Toen de Japanners hier achter kwamen werden 150.000 onschuldige Chinezen gedood. De grootste oorlogsmisdaden in de Tweede Wereldoorlog werden dus niet gepleegd door Duitsland, maar door Japan. Andere voorbeelden zijn het lot van inwoners in Nanking en Singapore, bij beide steden werden duizenden inwoners vermoord en gewonde soldaten in ziekenhuizen voor de ogen van verplegers doodgestoken. Krijgsgevangen hadden vaak ook een slecht leven, ze kregen nauwelijks te eten. Een ander van Japanse oorlogsmisdaden was de "Bataan Death March" hierbij moesten duizenden Amerikaanse soldaten honderden kilometers lopen naar een concentratiekamp. Als je dan achteropraakte, viel of ging zitten werd je doodgeschoten of -geslagen.

De Jodenvervolging

Een Jodenster

Van de Joden hield Hitler helemaal niet. Volgens Hitler waren de Joden de schuld van de crisis die in de jaren 30 voor zoveel ellende en werkloosheid had gezorgd. Weldra verschenen er op winkeldeuren en op de deuren van scholen, zwembaden en bij parken bordjes "Verboden voor Joden". Ze mochten ook niet meer telefoneren en niet meer met de tram. Joden moesten zelfs een Jodenster op. Zo kon iedereen zien dat ze Joods waren. Dit was nog maar het begin.

Later moesten de Joden van Hitler weg uit Nederland (en naar ergens anders in Europa waar Duitsland het voor het zeggen had). Joodse families kregen een brief thuisgestuurd met daarin een datum en tijdstip waarop zij zich moesten melden op één van de verzamelpunten. Op die verzamelpunten moesten ze soms wel dagen wachten voordat ze weggevoerd werden. Families die zich niet melden op zo'n verzamelpunt moesten zich vanaf dat moment verstoppen voor de Duitsers. Joden die zich gemeld hadden reisden eerst met de trein naar Kamp Westerbork in Drenthe. Van daaruit gingen ze gelijk of na een paar dagen naar vernietigings- of concentratiekampen als Bergen-Belsen en Auschwitz. Daar werden ze, als ze al niet omkwamen door de barre omstandigheden in de kampen of werden doodgeknuppeld, vaak vrijwel meteen na aankomst vergast. Hun eigendommen thuis waren natuurlijk allang verbeurd verklaard, dat wil zeggen afgepakt.

Februaristaking

In het begin van de bezetting waren de Duitsers nog vriendelijk en beleefd tegen de Nederlanders. Ze betaalden voor alle dingen die ze uit de winkel kochten en gedroegen zich best netjes. Ze gedroegen zich een beetje alsof ze op vakantie waren. Maar dat veranderde al snel. Zo werden de namen van straten die genoemd waren naar leden van het Koninklijk Huis, naar linkse politici of naar Joden, veranderd. De Nederlandse bevolking merkte dit gelijk en zo kwam er steeds meer verzet onder de bevolking. In februari 1941 was er twee dagen lang een grote staking om een signaal af te geven, de Februaristaking. Twee dagen lang lag het openbaar vervoer stil. Trams, treinen en bussen reden niet. Iedereen die meedeed aan de staking werd opgepakt.

De Duitsers grepen hard in en hierbij vielen 9 doden en 24 zwaargewonden. Steden waar gestaakt werd, moesten een boete betalen. Zo moest Amsterdam 15 miljoen gulden betalen. Dit is (omgerekend naar nu) ongeveer 7 miljoen Euro.

Willem Wever heeft een filmpje gemaakt over de Joodse kinderen in de oorlog hoe ze worden bevrijd en hoe ze daar behandeld worden. Je ziet het in dit filmpje: Willem Wever.

Verzet

Zie ook Verzet in de Tweede Wereldoorlog voor meer informatie over dit onderwerp

In de Tweede Wereldoorlog was er veel verzet. Omdat de kranten gecensureerd waren en het luisteren naar de Engelse zenders verboden was (later moesten de radio's zelfs worden ingeleverd) maakten veel mensen hun eigen krant. Ondergrondse kranten heetten die. Een paar bleven de hele oorlog lang, zoals het Parool, Trouw, de Waarheid (van de communisten) en andere waren er maar eventjes.

Sommige mensen schreven letters op de muren. Zoals "OZO" Oranje Zal Overwinnen, de "V" van Victorie of de "W" van Wilhelmina. Mensen veranderden de nieuwe Duitse straatnamen weer. Zo werd Berlijnstraat Moffenstraat. Een mof was een scheldnaam voor de Duitsers in de Tweede Wereldoorlog. Die gebruikten de Nederlanders dan ook vaak. Ook droegen Oranjegezinde Nederlanders dubbeltjes waar een haakje achter zat gemonteerd als knopen. Op het dubbeltje stond namelijk het hoofd van Koningin Wilhelmina.

In de oorlog moest iedereen persoonsbewijzen hebben. Vaak werden die door mensen uit het verzet nagemaakt (vervalst). Die waren dan voor onderduikers of voor zichzelf. Ook werden er vergunningen voor bijvoorbeeld het hebben van een fiets of papieren dat je bij de Duitse politie hoorde allemaal nagemaakt. Heel erg handig voor een overval. Veel mensen uit het verzet hielpen onderduikers aan eten, maar in de oorlog werd het voedsel verdeeld met voedselbonnen. Het was een hele klus om voedselbonnen na te maken. Stelen ging dan een stuk sneller. Het was erg gevaarlijk zo’n overval waar je goed op voorbereid moest zijn en je moest wapens hebben, maar die waren nergens meer in Nederland te vinden. Na de Duitse inval was het verboden om wapens in huis te hebben. Maar in Engeland waren nog wel wapens. Met een speciaal soort apparaat (telegraaf) dat verbinding maakte met Engeland werd er morsetaal overgebracht. Morsetaal bestaat uit piepjes. Die piepjes werden weer vertaalt naar gewone taal en als alles goed ging werden er vanuit Engeland echt wapens gebracht. Radio Oranje gaf met geheime codes door waar en wanneer die droppingen plaats vonden. Het moest op een afgelegen plek gebeuren waar niemand was. Het gebeurde ’s nachts als het donker was. Dan werd er een teken gegeven met lampen aan de piloot. Dan liet hij zijn lading zakken. Het kwam met parachutes naar beneden. Vaak lukte zo’n dropping, maar soms hadden de Duitsers het in de gaten en schoten ze iedereen dood. Dat kwam vaak doordat ze waren verraden. Maar als zo’n dropping lukte hadden de mensen uit het verzet echt wapens en dan kon de overval beginnen. In Haarlem zat een kantoor die voedselbonnen verdeelde. Het werd vaak overvallen door speciale knokploegen van het verzet. Soms besloot het verzet iemand dood te schieten als er mensenlevens op het spel stonden en als er bijvoorbeeld een onderduiker gezien was.

Als je betrapt werd voor al deze dingen, kwam je al snel in de gevangenis van Scheveningen. In die tijd heette dit “het Oranjehotel.” Zo werden er 20.000 mensen opgepakt voor hun verzet. Veel mensen werden vanwege hun verzet doodgeschoten. Andere zaten maanden vast. Velen van het verzet hebben beseft hoe gevaarlijk het was wat ze deden. Maar ze streden voor het vaderland.

Het zou nog tot 5 mei 1945 duren voordat heel Nederland bevrijd was van de Duitsers. Zuid-Nederland was al in 1944 bevrijd, maar door de geallieerde nederlaag in de Slag om Arnhem volgden het noorden en westen van het land pas acht maanden later. Het westen moest eerst nog door een barre Hongerwinter heen.

Het einde van de oorlog

De geallieerden hebben in 1942 geprobeerd om aan land te komen in Frankrijk tijdens Operatie Jubilee. Deze actie mislukte volledig. Op 6 juni 1944 vielen de geallieerden, na heel veel voorbereiding, de Duitsers aan op de stranden van Normandië in Frankrijk. "D-Day" (spreek uit: díédee) wordt die dag genoemd. Dat is Engels voor Decision Day, de dag van de beslissing. Het was de eerste dag van Operatie Overlord, het begin van de bevrijding van West-Europa. Eerst wilde Eisenhower, de bevelhebber van de geallieerden en opperbevelhebber van Engeland, de invasie op 5 juni houden, maar toen woedde er voor de kust een hevige storm. Eerst landden 's nachts parachutisten om een gat in de Duitse linies te slaan. En daarna landden er infanteristen op het strand.

In het voorjaar van 1945 vielen de troepen van de Sovjet-Unie (Rusland) en Amerika het toenmalige Duitsland binnen. Rond de maand april bereikten deze twee landen elkaar midden in Duitsland en werd Duitsland eigenlijk opgesplitst in twee delen. Adolf Hitler besefte bij deze inval, dat er niets meer te winnen was voor hem. Hierdoor pleegde hij op 30 april 1945 zelfmoord. Dit deed hij in zijn bunker samen met zijn vrouw Eva Braun, met wie hij kort ervoor getrouwd was. Hij stelde nog een laatste testament (schriftelijke verklaring) op. Hierin was vermeld wie de volgende twee leiders werden van Duitsland. Eén van deze twee nieuwe leiders pleegde één dag na Hitler ook zelfmoord.

Op 1 mei 1945 tekenden de Duitsers de overgave aan de geallieerden. Op 4 mei 1945 werd deze overgave geaccepteerd door de geallieerden, alleen waren de gevechten nog niet afgelopen. Midden in de maand mei werd er namelijk nog steeds gevochten, ook in Nederland werd er nog steeds gevochten. Rond 20 mei 1945 beëindigde de Duitsers het gevecht in Texel tegen Georgische opstandelingen die eerst in het Duitse leger dienden. De Canadezen kwamen na zo'n twee weken op Texel aan en de Duitsers gaven zich over. Heel Nederland vierde feest en het leek dat niks de vreugde meer kon verstoren, maar toch gebeurde er nog iets verschrikkelijks. Op de Dam in Amsterdam waren er nog Duitse soldaten die zich nog niet hadden overgegeven. Op 7 mei (2 dagen na de bevrijding) werd er vanuit een huis in de wilde weg geschoten. Iedereen zocht dekking voor de kogels. Ze schuilden achter lantaarnpalen en een draaiorgeltje dat stond te spelen. Toch vielen er 19 doden en raakten 117 mensen gewond voordat de daders werden gepakt. De slachtoffers die hierbij vielen waren de laatste slachtoffers die de Duitsers maakten in ons land. Het was afgelopen voor de Wehrmacht en na 5 jaar oorlog voeren sjokten Duitse soldaten over de Afsluitdijk terug naar Duitsland

Op 5 juli 1945 tekenden de vier grootste landen van dat moment het document in Berlijn. Deze gebeurtenis staat bekend als de ''Conferentie van Potsdam''. Bij deze conferentie werd er een nieuwe Duitse regering gekozen en er werden afspraken gemaakt over het herstel van de oorlog.

Op 15 augustus 1945 was de Tweede Wereldoorlog echt ten einde, toen ook Japan zich had overgegeven. Japan capituleerde uiteindelijk ook door middel van de nucleaire aanvallen op Hiroshima en Nagasaki.

Er zijn in deze oorlog tussen de 50 en 70 miljoen mensen gestorven. Dat zijn er verschrikkelijk veel. Er zijn ongeveer 22.000.000 militairen gestorven in de strijd, maar er zijn meer onschuldige burgers gestorven. Ongeveer 40 miljoen, waarvan 6 miljoen joden die zijn vervolgd en vermoord. Aan het oostfront zijn er heel veel mensen gestorven. De Sovjet-Unie verloor ongeveer 25 miljoen mensen, waarvan ongeveer 12 miljoen onschuldige burgers.

De meeste burgerdoden vielen door bombardementen, gevechten en vervolgingen. Zo vielen bij een verwoestend bombardement op Dresden duizenden burgerdoden.

Na de oorlog

Het bezette Duitsland na de oorlog

Na de oorlog werd Duitsland in eerste instantie in vier stukken verdeeld. De Sovjet-Unie, de Verenigde Staten, het Verenigd Koninkrijk en Frankrijk kregen een stuk van Duitsland. Ook de hoofdstad Berlijn werd onder de 4 overwinnaars verdeeld. Later ontstonden twee delen, West-Duitsland en Oost-Duitsland. Ook de wederopbouw begon. Wel bleef er jarenlang spanning rond de twee grootmachten, tussen de Sovjet-Unie (DDR) en de overige geallieerden (BRD). Dit heet de zogenaamde Koude Oorlog. In Nederland wilden de Nederlanders de oorlog zo snel mogelijk vergeten. Het land en de economie moesten weer opgebouwd worden. De wederopbouw van ons land heeft in totaal 15 jaar geduurd, met hulp van de Amerikanen met het Marshallplan. Na een heftige oorlog van vier jaar aan de andere kant van de wereld werd Nederlands-Indië onafhankelijk van ons land. Later werden de NAVO en de Europese Unie opgericht. Duitsland werd in 1990 weer één land, de huidige Bondsrepubliek Duitsland.

Externe links

Videolinks

Achtergronden van het racisme en fascisme van Hitler

Opdrachten Links

Informatie links

	Tweede Wereldoorlog Oostfront
Polen · Balkan · Barbarossa · Minsk · Charkov (1) · Finland · Leningrad · Moskou · Rzjev · Charkov (2) · Stalingrad · Charkov (3) · Koersk · Winteroorlog · Bagration · Warschau · Laplandoorlog · Wisła-Oderoffensief · Oost-Pruisenoffensief · Neder-Silezische offensief · Operatie Sonnenwende · Berlijn · Praag

	Tweede Wereldoorlog Westfront
Nederland - België - Frankrijk - Duinkerke - Engeland - Dieppe · Normandië · Cobra · Parijs · Dragoon · Market Garden · Hürtgenwald · Overloon · Aken · Schelde · Siegfriedlinie · Elzas · Ardennen · Colmar Pocket · Remagen · Plunder · Operatie Lumberjack

	Tweede Wereldoorlog Stille Oceaan
Land: Marco Polobrug Incident · China · Frans Indochina (1) · Frans Indochina (2) · Pearl Harbor · Hongkong· Malaya · Filipijnen · Bataan · Singapore · Nederlands-Indië · Sumatra · Borneo · Timor · Nieuw-Guinea · Guadalcanal · Micronesië · Marianen · Iwo Jima · Okinawa · Hiroshima · Nagasaki · Zee: Javazee · Koraalzee · Midway · Savo · Oostelijke Salomonseilanden · Santa Cruzeilanden · Filipijnenzee · Golf van Leyte

	Tweede Wereldoorlog (Afrikaans) Italië
Frankrijk (Italië) · Albanië · Griekenland · Sicilië (Husky) · Tobroek · Brevity · Battleaxe (Solum) · Gazala · El Alamein (1) · El Alamein (2) · Anzio · Monte Cassino · San Marino · Biscari

	De tien tijdvakken van de Nederlandse geschiedenis
Jagers en boeren · Grieken en Romeinen · Monniken en ridders · Steden en staten · Ontdekkers en hervormers · Regenten en vorsten · Pruiken en revoluties · Burgers en stoommachines · Wereldoorlogen · Televisie en computer

Tweede Wereldoorlog: verschil tussen versies

Huidige versie van 6 dec 2024 om 13:31

Inhoud

Oorlog in Europa

Het begin

Noorwegen en Denemarken

Nederland, België en Frankrijk

De Balkan

Sovjet-Unie

Noord-Afrika

Azië

Bombardementen

V-raketten

Nederland in oorlogstijd

Europa en Azië tijdens de veroveringen

Duitsland

Sovjet-Unie

Japan

De Jodenvervolging

Februaristaking

Verzet

Het einde van de oorlog

Na de oorlog

Externe links

Videolinks

Opdrachten Links

Informatie links

Navigatiemenu

Zoeken

@@ Regel 1: / Regel 1: @@
-{{Portaal beschikbaar|Tweede Wereldoorlog|To the beaches of normandy.jpg}}
+{{Portaal beschikbaar|Tweede Wereldoorlog|Deus Tweede wereldoorlog.png}}
 {{Infobox oorlog
 | Naam                            = Tweede Wereldoorlog
-| Afbeelding                      = [[File:WW2Montage.PNG|200px]]
+| Afbeelding                      = [[Bestand:WW2Montage.PNG|250px]]
 | EersteDatum                     = 1 september 1939
 | TweedeDatum                     = 2 september 1945
-| Locatie                         = [[Europa (werelddeel)|Europa]], [[Stille Oceaan]], [[Midden-Oosten]], [[Zuidoost-Azië]], [[Middellandse Zeegebied]] en [[Afrika]]
+| Locatie                         = [[Europa (werelddeel)|Europa]], [[Stille Oceaan]], [[Midden-Oosten]], [[Zuidoost-Azië]], [[Middellandse Zeegebied]], [[Afrika]] en [[Atlantische Oceaan]]
 | Overwinning voor                = De [[Geallieerden (Tweede Wereldoorlog)|Geallieerden]]
 | NaamStrijdendePartij1           = [[Geallieerden (Tweede Wereldoorlog)|Geallieerden]]
 | NaamStrijdendePartij2           = [[Asmogendheden]]
-| LedenStrijdendePartij1          = {{GB}} <br> {{USA}} <br> [[File:Flag_of_the_Soviet_Union_(1923-1955).svg|25px]] [[Sovjet-Unie]] <br> [[File:Flag_of_the_Republic_of_China.svg|25px]] [[China]] <br> {{FR}} <br> <small> [[Geallieerden (Tweede Wereldoorlog)|En nog meer...]] </small>
+| LedenStrijdendePartij1          = {{GB}} <br /> {{USA}} <br /> [[Bestand:Flag_of_the_Soviet_Union_(1923-1955).svg|25px]] [[Sovjet-Unie]] <br /> [[Bestand:Flag_of_the_Republic_of_China.svg|25px]] [[China]] <br /> {{FR}} <br /> <small> [[Geallieerden (Tweede Wereldoorlog)|En nog meer...]] </small>
-| LedenStrijdendePartij2          = [[File:Flag_of_German_Reich_(1935%E2%80%931945).svg|25px]] [[Nazi-Duitsland|Duitse Rijk]] (Nazi-Duitsland) <br> {{JP}} <br> [[File:Flag_of_Italy_(1861-1946).svg|25px]] [[Koninkrijk Italië (1861-1946)|Italië]] (tot 1943) <br> <small> [[Asmogendheden|En nog meer...]] </small>
+| LedenStrijdendePartij2          = [[Bestand:Flag_of_German_Reich_(1935%E2%80%931945).svg|25px]] [[Nazi-Duitsland|Duitse Rijk]] (Nazi-Duitsland) <br /> {{JP}} <br /> [[Bestand:Flag_of_Italy_(1861-1946).svg|25px]] [[Koninkrijk Italië (1861-1946)|Italië]] (tot 1943) <br /> <small> [[Asmogendheden|En nog meer...]] </small>
-| LeidersStrijdendePartij1        = [[Winston Churchill]] <br> [[Franklin Roosevelt]] <br> [[Harry Truman]] <br> [[Jozef Stalin]] <br> [[Chiang Kai-shek]] <br> [[Charles de Gaulle]]
+| LeidersStrijdendePartij1        = [[Winston Churchill]] <br /> [[Franklin Roosevelt]] <br /> [[Harry Truman]] <br /> [[Jozef Stalin]] <br /> [[Chiang Kai-shek]] <br /> [[Charles de Gaulle]]
-| LeidersStrijdendePartij2        = [[Adolf Hitler]] <br> [[Hirohito]] <br> [[Hideki Tojo]] <br> [[Benito Mussolini]]
+| LeidersStrijdendePartij2        = [[Adolf Hitler]] <br /> [[Hirohito]] <br /> [[Hideki Tojo]] <br /> [[Benito Mussolini]]
 | TroepensterkteStrijdendePartij1 = ?
 | TroepensterkteStrijdendePartij2 = ?
-| VerliezenStrijdendePartij1      = 14.000.000 militairen <br> 36.000.000 burgers
+| VerliezenStrijdendePartij1      = 25.000.000 militairen <br /> 36.000.000 burgers
-| VerliezenStrijdendePartij2      = 8.000.000 militairen <br> 4.000.000 burgers
+| VerliezenStrijdendePartij2      = 8.000.000 militairen <br /> 4.000.000 burgers
 | Portaal                         = Tweede Wereldoorlog
 }}
-De '''Tweede Wereldoorlog''' was een heel grote [[oorlog]] tussen de [[asmogendheden]] en de [[geallieerden]], die duurde van [[1939]] tot [[1945]]. Bij de geallieerden zaten de landen o.a. [[Verenigd Koninkrijk]], [[Frankrijk]], [[Canada]], [[Rusland]], [[Nederland]], [[België]] en de [[Verenigde Staten]]. Bij de Asmogendheden zaten o.a. [[Nazi-Duitsland]], [[Italië]] en [[Japan]]. Uiteindelijk wonnen de [[geallieerden]] de oorlog. De Tweede Wereldoorlog vond niet alleen plaats in [[Europa (continent)|Europa]], maar ook in [[Azië]], [[Afrika]], [[Stille Oceaan]] en de [[Atlantische Oceaan]].
+De '''Tweede Wereldoorlog''' was een hele grote [[oorlog]] tussen de [[asmogendheden]] en de [[Geallieerden (Tweede Wereldoorlog)|geallieerden]], die duurde van [[1939]] tot [[1945]].
+De geallieerden bestonden uit onder andere het [[Verenigd Koninkrijk]], [[Frankrijk]], [[Canada]], de [[Sovjet-Unie]], [[Nederland]], [[België]] en de [[Verenigde Staten]]. Bij de as-mogendheden zaten onder andere [[nazi-Duitsland]], [[Italië]] en [[Japan]].
+Uiteindelijk wonnen de [[Geallieerden (Tweede Wereldoorlog)|geallieerden]] de oorlog. De Tweede Wereldoorlog vond niet alleen plaats in [[Europa (continent)|Europa]], maar ook in [[Azië]], [[Afrika]], de [[Stille Oceaan]] en de [[Atlantische Oceaan]].
 ==Oorlog in Europa==
-Om te weten hoe de Tweede Wereldoorlog is begonnen, moeten we eerst teruggaan naar de [[Eerste Wereldoorlog]] (1914-1918). Duitsland hoorde bij de landen die die oorlog hadden verloren en moest bij de [[Vrede van Versailles]] in 1919 grote delen van zijn grondgebied afstaan en een enorme oorlogsschatting betalen, wat het land aan de rand van de [[Economie|economische]] afgrond bracht. De regel was dat [[Defensie]] van Duitsland ook erg zou moeten inkrimpen en het land geen eigen leger meer mocht hebben.
+Om te weten hoe de Tweede Wereldoorlog is begonnen, moeten we eerst teruggaan naar de [[Eerste Wereldoorlog]] (1914-1918). Duitsland hoorde bij de landen die die oorlog hadden verloren en moest bij de [[Vrede van Versailles]] in 1919 grote delen van zijn grondgebied afstaan en een enorme oorlogsschatting betalen, wat het land aan de rand van de [[Economie|economische]] afgrond bracht. De regel was dat de [[Defensie]] van Duitsland ook erg zou moeten inkrimpen en het land geen eigen leger meer mocht hebben. Bovendien was er geen schot gevallen in Duitsland. Daardoor konden allerlei (samenzwerings)theorieën ontstaan over de werkelijke reden van het verlies. Velen geloofden dat de soldaten aan het front in de steek waren gelaten door allerlei stakingen en opstanden, zoals de [[Spartacusopstand]]. Deze opstanden werden geïnspireerd door de [[Russische Revolutie]]. Omdat volgens veel Duitsers de [[Joden]] hierbij een belangrijke rol speelden, werd het [[antisemitisme]] sterk gevoed. De gedachte van [[Lebensraum]], het verlangen naar meer land voor de Duitsers in Oost-Europa, werd ook sterker in Duitsland.
-Rond 1930 werd Duitsland ook nog eens getroffen door de wereldwijde economische crisis. Er ontstond een massale werkloosheid. [[Adolf Hitler]] zag kans daar politiek munt uit te slaan en deed in 1932 mee aan de verkiezingen met een eigen politieke partij, de [[NSDAP]]. Hij beloofde werk, [[welvaart]] en een groot en machtig Duitsland. Hij won de verkiezingen en werd in 1933 [[rijkskanselier]] (wat ongeveer hetzelfde is als [[premier]]). Toen de [[president]] een jaar later overleed, nam hij ook diens functie over en noemde zich de leider van het Duitse volk, in het Duits ''Führer'' (spreek uit fu-rur). Hij liet fabrieken bouwen en autowegen aanleggen. Dat zorgde voor veel werk zodat de werkloosheid verdween. Daarnaast bouwde hij aan een sterk leger, want hij was vast van plan de schande van het verlies van de Eerste Wereldoorlog uit te wissen.
+Rond 1930 werd Duitsland ook nog eens getroffen door de wereldwijde economische crisis. Veel mensen waren werkloos. [[Adolf Hitler]] zag kans om daar op in te spelen via de politiek en deed in 1932 mee aan de verkiezingen met zijn eigen politieke partij, de [[NSDAP]]. Hij beloofde dat hij Duitsland een groot en machtig land zou maken met veel werk en welvaart. Hij won de verkiezingen en werd in 1933 [[rijkskanselier]] (wat ongeveer hetzelfde is als [[premier]]). Toen de [[president]] een jaar later overleed, nam Hitler ook zijn functie over en noemde zich de leider van het Duitse volk. In het Duits: ''Führer'' (spreek uit fuu-rur). Hitler liet fabrieken bouwen en autowegen aanleggen. Dat zorgde voor veel werk waardoor de werkloosheid verdween. Daarnaast bouwde hij aan een sterk leger, want hij was vast van plan de schande van het verlies van de Eerste Wereldoorlog uit te wissen. Ook speelde [[Nazicultuur|de toenmalige cultuur]] in Duitsland een rol in deze gebeurtenissen.
-=== Het begin ===
+== Het begin ==
+[[Bestand:Wo2allianties.png|thumb|Welk land welke kant voornamelijk steunde in de Tweede Wereldoorlog (grenzen van 1938).]]
-In 1938 werd [[Oostenrijk]] door [[Duitsland]] bezet en in 1939 bezette Duitsland het westelijk deel van [[Tsjecho-Slowakije]]. Frankrijk en het Verenigd Koninkrijk (de overwinnaars van de Eerste Wereldoorlog) zagen dit met zorgen door de vingers. Maar toen Duitsland op 1 september 1939 [[Polen]] binnenviel om het grondgebied, dat het door het vredesverdrag in 1919 was kwijtgeraakt, te heroveren, werden ze boos en ze verklaarden op 3 september 1939 nazi-Duitsland de oorlog. Dat was het begin van de Tweede Wereldoorlog.
+In 1938 werd [[Oostenrijk]] door [[Duitsland]] bezet en in 1939 bezette Duitsland het westelijk deel van [[Tsjecho-Slowakije]]. Frankrijk en het Verenigd Koninkrijk (de overwinnaars van de Eerste Wereldoorlog) zagen dit met zorgen aan. Maar toen Duitsland op 1 september 1939 [[Polen]] binnenviel om het grondgebied, dat het door het vredesverdrag in 1919 was kwijtgeraakt, te heroveren, werden ze boos en ze verklaarden op 3 september 1939 nazi-Duitsland de oorlog. Dat wordt vaak als het begin van de Tweede Wereldoorlog gezien.
-[[Adolf Hitler|Hitler]] had een verdrag met [[Jozef Stalin|Stalin]] gesloten, de leider van de [[Sovjet-Unie]]. Jozef Stalin was, net als Hitler, een dictator, die alle protesten vastbesloten de kop indrukte. Beide landen spraken af dat ze elkaar niet zouden aanvallen. Een week na de ondertekening van het verdrag viel Duitsland [[Polen]] aan. De Sovjet-Unie viel Polen vanaf de oostkant aan.
+[[Adolf Hitler|Hitler]] had een verdrag met [[Jozef Stalin|Stalin]] gesloten, de leider van de [[Sovjet-Unie]]. Jozef Stalin was, net als Hitler, een [[Dictatuur|dictator]], die alle protesten vastbesloten de kop indrukte. Beide landen spraken af dat ze elkaar niet zouden aanvallen. Een week na de ondertekening van het verdrag viel Duitsland [[Polen]] aan. De [[Sovjet-Unie]] viel Polen vanaf de oostkant aan. Het bleek dat de twee landen in het diepste geheim ook hadden afgesproken elk een deel van Polen te bezetten. Polen werd bezet en gaf zich, na een maand dapper tegenstand te hebben geboden, over. De Sovjet-Unie wilde echter nog meer grondgebied bezitten. Dit leidde tot de [[Winteroorlog]].
-Het bleek dat de twee landen in het diepste geheim ook hadden afgesproken elk een deel van Polen te bezetten. Polen werd bezet en gaf zich, na een maand dapper tegenstand te hebben geboden, over. De Sovjet-Unie wilde echter nog meer grondgebied bezitten. Dit leidde tot de [[Winteroorlog]].
-=== Noorwegen en Denemarken ===
+== Noorwegen en Denemarken ==
-[[Noorwegen]] was een belangrijk land voor [[Nazi-Duitsland|Duitsland]] vanwege de strategische ligging. Daarom maakten de Duitsers allemaal plannen om Noorwegen te veroveren. Op 9 april 1940 viel Duitsland plotseling onverwacht Denemarken en Noorwegen binnen. Denemarken gaf zich al na één dag over. Noorwegen vocht dapper terug, maar capituleerde op 10 juni [[1940]].
+[[Noorwegen]] was een belangrijk land voor [[Nazi-Duitsland|Duitsland]] vanwege de strategische ligging en het ijzer. Daarom maakten de Duitsers allemaal plannen om Noorwegen te veroveren. Op 9 april 1940 viel Duitsland plotseling onverwacht Denemarken en Noorwegen binnen. Denemarken gaf zich al na zes uur over, de snelste overgave in de Tweede Wereldoorlog. Noorwegen vocht dapper terug, maar capituleerde op 10 juni [[1940]].
-=== Nederland, België en Frankrijk ===
+== Nederland, België en Frankrijk ==
-[[Afbeelding:Second_world_war_europe_animation_small.gif|right|frame|Oorlog in Europa. De landen met een blauwe kleur werden bezet door Duitsland en zijn bondgenoten. De rode kleur laat zien waar de geallieerden weer controle kregen. De Sovjet-Unie heeft een groene kleur. Zij sloten zich in 1941 aan bij de geallieerden.]]
+[[Bestand:Second_world_war_europe_animation_small.gif|right|frame|Oorlog in Europa. De landen met een blauwe kleur werden bezet door Duitsland en zijn bondgenoten. De rode kleur laat zien waar de geallieerden weer controle kregen. De Sovjet-Unie heeft een groene kleur. Zij sloten zich in 1941 aan bij de geallieerden.]]
-Nu Frankrijk Duitsland de oorlog had verklaard, was het voor de Duitsers van belang dit land te verslaan. Adolf Hitler had een plan opgesteld, waarbij de aanval, anders dan in de Eerste Wereldoorlog, niet alleen via [[België]] liep, maar ook door het neutrale [[Nederland]]. Op de dag dat de oorlog in Nederland begon (10 mei 1940) vielen de eerste slachtoffers. Bij de [[Grebbeberg]] bood een klein Nederlands leger dapper weerstand tegen de Duitsers [[Slag om de Grebbeberg|in een strijd]], maar verloor. De meeste wapens die Nederland had, waren erg verouderd, terwijl de Duitsers behalve over een grote overmacht, over het modernste materiaal beschikten. Hitler had immers jaren aan zijn leger gebouwd.
+Nu Frankrijk Duitsland de oorlog had verklaard, was het voor de Duitsers van belang dit land te verslaan. Adolf Hitler had een plan opgesteld, waarbij de aanval, anders dan in de Eerste Wereldoorlog, niet alleen via [[België]] liep, maar ook door het neutrale [[Nederland]]. Op de dag dat de oorlog in Nederland begon (10 mei 1940) vielen de eerste slachtoffers. Bij de [[Grebbeberg]] bood een klein Nederlands leger dapper weerstand tegen de Duitsers [[Slag om de Grebbeberg|in een strijd]], maar verloor. De meeste wapens die Nederland had, waren erg verouderd, terwijl de Duitsers behalve over een grote overmacht, over het modernste materiaal beschikten. Hitler had immers jaren aan zijn leger gebouwd. Nederland had één tank, die is vastgelopen op de [[Grebbelinie]] tijdens de [[Slag om de Grebbeberg]]. Duitsland had er ongeveer 50.000.
+Het Nederlandse leger wist echter twee slagen te winnen, de [[Slag om de Afsluitdijk]] en de belangrijke [[Slag om Den Haag]], dit waren de enige twee plekken in Europa waar de '[[Blitzkrieg]]' mislukte tijdens de [[Slag om Frankrijk]].
-Als laatste verdedigingslinie had Nederland de [[Nieuwe Hollandse Waterlinie]], die van Amsterdam naar Noord-Brabant liep, maar die is uiteindelijk niet gebruikt.
+Als laatste verdedigingslinie had Nederland de [[Nieuwe Hollandse Waterlinie]], die van Amsterdam naar Noord-Brabant liep. Maar die is uiteindelijk niet gebruikt.
-Op 14 mei 1940, na vijf dagen strijd, [[Bombardement van Rotterdam|bombardeerden de Duitsers Rotterdam]]. Het oude centrum van de stad werd grotendeels verwoest en ca. 900 mensen kwamen daarbij om. Hierdoor was Nederland genoodzaakt zich over te geven. De Duitsers dreigden namelijk ook Utrecht en andere Nederlandse steden te bombarderen. Op 15 mei 1940 tekende de Nederlandse opperbevelhebber, generaal [[Henri Winkelman]], de Nederlandse overgave. Door steun van Frankrijk bleef [[Zeeland]] nog vier dagen langer uit Duitse handen.
+Op 14 mei 1940, na vijf dagen strijd, [[Bombardement van Rotterdam|bombardeerden de Duitsers Rotterdam]]. Het oude centrum van de stad werd grotendeels verwoest en ca. 800 mensen kwamen daarbij om. Hierdoor was Nederland genoodzaakt zich over te geven. De Duitsers dreigden namelijk ook Utrecht en andere Nederlandse steden te bombarderen. Op 15 mei 1940 tekende de Nederlandse opperbevelhebber, generaal [[Henri Winkelman]], de Nederlandse overgave. Door steun van Frankrijk bleef [[Zeeland]] nog drie dagen langer uit Duitse handen.
-De koninklijke familie, minister-president Gerbrandy en zijn regering vluchtten snel naar het vrije Groot-Brittannië. Vlak daarvoor hadden zij het regeringsgezag aan generaal Winkelman overgedragen. Tijdens de vijf jaar Duitse bezetting spraken zij de Nederlanders vanuit Engeland moed in, via Radio Oranje. Ze kwamen pas in 1945 terug toen de oorlog was afgelopen en alle gevaar was geweken. De Nederlanders, die vijf jaar lang hadden gezucht onder de Duitse terreur en honger hadden geleden, stonden met ingevallen wangen langs de weg met vlaggetjes te zwaaien toen de koningin terugkeerde naar Nederland. "Leve de koningin!" en "Oranje boven!" werd er luidkeels geroepen. De koningin was zichtbaar ontroerd.
+Op 17 mei 1940 ging een groot deel van het oude centrum van Middelburg in vlammen op door een Duits bombardement met vliegtuigbommen en granaten. De meeste granaten belandden in het oude centrum.
-[[België]] hield het iets langer vol dan Nederland en capituleerde na 18 dagen (de zogeheten [[Achttiendaagse veldtocht]]) op 28 mei 1940 en [[Frankrijk]] ten slotte op 25 juni 1940. Hitler had voor de Franse capitulatie speciaal de historische treinwagen laten overkomen, waarin Duitsland in 1918 de overgave had getekend. Nu moesten de Fransen in dezelfde treinwagon dezelfde vernedering ondergaan.
+De koninklijke familie, minister-president Gerbrandy en zijn regering vluchtten snel naar het vrije Groot-Brittannië. Vlak daarvoor hadden zij het regeringsgezag aan generaal Winkelman overgedragen. Tijdens de vijf jaar Duitse bezetting spraken zij de Nederlanders vanuit Engeland moed in, via [[Radio Oranje]]. Ze kwamen pas in 1945 terug toen de oorlog was afgelopen en alle gevaar was geweken. De Nederlanders, die vijf jaar lang hadden gezucht onder de Duitse terreur en honger hadden geleden, stonden met ingevallen wangen langs de weg met vlaggetjes te zwaaien toen de koningin terugkeerde naar Nederland. "Leve de koningin!" en "Oranje boven!" werd er luidkeels geroepen. De koningin was zichtbaar ontroerd.
-Hierna zou Engeland aan de beurt komen. Om de invasie daarvan voor te bereiden, zou eerst het luchtruim moeten worden veroverd. Maar de Duitse "Luftwaffe" (luchtmacht) leed in de [[Slag om Engeland]] (zomer/herfst 1940) een onverwachte nederlaag tegen de Britse luchtmacht, de (Royal Airforce). De invasie werd door Hitler noodgedwongen afgeblazen en uitgesteld.
+[[België]] hield het iets langer vol dan Nederland en capituleerde na 18 dagen (de zogeheten [[Achttiendaagse veldtocht]]) op 28 mei 1940 en [[Frankrijk]] ten slotte op 25 juni 1940. Hitler had voor de Franse capitulatie speciaal de historische treinwagon laten overkomen, waarin Duitsland in 1918 de overgave had getekend. Nu moesten de Fransen in dezelfde treinwagon dezelfde vernedering ondergaan.
-===De Balkan===
-Ook de [[Balkan]] werd aangevallen door de Duitsers en hun bondgenoten de [[Italië|Italianen]]. In 1939 werd Albanië bezet door de Italianen. Op 28 oktober 1940 werd [[Griekenland]] bezet door de Duitsers. In april 1941 werd ook [[Joegoslavië]] veroverd, dat daarna uiteenviel. [[Kroatië]] en [[Montenegro]] werden onafhankelijke staten en Servië kreeg een Duitse militaire bezetting.
+Hierna zou Engeland aan de beurt komen. Om de invasie daarvan voor te bereiden, zou eerst het luchtruim moeten worden veroverd. Maar de Duitse "Luftwaffe" (luchtmacht) leed in de [[Slag om Engeland]] (zomer/herfst 1940) een onverwachte nederlaag tegen de Britse luchtmacht, de Royal Airforce of RAF. De invasie werd door Hitler noodgedwongen afgeblazen en uitgesteld.
-===Sovjet-Unie===
-De Duitsers probeerden ook de Sovjet-Unie te veroveren. Het plan dat ze daarvoor hadden uitgedacht heette [[Operatie Barbarossa]]. Op 22 juni 1941 vielen ze dit enorme land binnen. Ze veroverden grote gebieden, maar de belangrijkste steden, Leningrad (het huidige [[Sint-Petersburg]]) en [[Moskou]] bleven buiten bereik. Ten slotte werd een grote Duitse legermacht midden in de strenge Russische winter in januari 1943 bij de stad [[Slag om Stalingrad|Stalingrad]] in Zuidoost-Rusland ingesloten en moest zich overgeven. Dat werd het begin van het einde voor de Duitsers. Langzaam maar zeker werden ze teruggedrongen tot ze ruim twee jaar later, in mei 1945, moesten capituleren in hun eigen hoofdstad, [[Berlijn]].
+==De Balkan==
+Ook de [[Balkan]] werd aangevallen door de Duitsers en hun bondgenoten de [[Italië|Italianen]]. In 1939 werd Albanië bezet door de Italianen. Op 28 oktober 1940 werd [[Griekenland]] overgave aangeboden door Italië. De Grieken weigerden en hebben de Italianen terug naar Albanië gejaagd. Griekenland werd daarna aangevallen door Duitsland. In april 1941 werd ook [[Joegoslavië]] veroverd, dat daarna uiteenviel. [[Kroatië]] en [[Montenegro]] werden onafhankelijke staten en Servië kreeg een Duitse militaire bezetting. Griekenland werd pas op 31 mei verslagen na te zijn verslagen op het vaste land en daarna te hebben verloren van de Duitsers tijdens de [[Landing op Kreta]], waar ook veel [[Verenigd Koninkrijk|Engelsen]], [[Nieuw-Zeeland]]ers en [[Australië (land)|Australiërs]] gevangen werden genomen.
+==Sovjet-Unie==
+De Duitsers probeerden ook de Sovjet-Unie te veroveren. Het plan dat ze daarvoor hadden uitgedacht heette [[Operatie Barbarossa]]. Vanaf het moment dat de Duitsers de Sovjet-Unie binnenvielen sloot de Sovjet-Unie zich aan bij de [[Geallieerden (Tweede Wereldoorlog)|geallieerden]], en vocht sindsdien ook in de tweede wereldoorlog (ook wel [[Grote Vaderlandse Oorlog]] of [[Grote Patriottische Oorlog]] genoemd). Op 22 juni 1941 viel Duitsland dit enorme land binnen. Ze veroverden grote gebieden en boekten aanvankelijk veel succes. Zo werd bijna de hele luchtmacht van de Sovjet-Unie binnen twee weken neergehaald. Ondanks de successen bleven de belangrijkste steden, Leningrad (het huidige [[Sint-Petersburg]]) en [[Moskou]] buiten bereik. Na de winter lanceerden de Russen een groot tegenoffensief. Dit was een grote morele klap voor de Duitsers, en de meeste verloren hun wil om te vechten.
+Ten slotte werd een van de beste en grootste legers van de Wehrmacht in de [[Slag om Stalingrad]] (nu noemt die stad Volgograd), een stad die eigenlijk voor beide partijen vrijwel nutteloos was, in Zuidoost-Rusland ingesloten en gedwongen zich over te geven. De Russen hadden een onverbiddelijk moreel; ze waren bereid voor hun vaderland te sterven en gaven nooit op.
+De nederlaag van Duitsland in Stalingrad werd het begin van het einde voor Duitsland. De Duitsers moesten steeds meer in de verdediging, in plaats van in de aanval, wat ze de afgelopen jaren hadden gedaan.
+De Russen wisten de Duitsers helemaal terug te dringen naar Berlijn, waar Duitsland zich uiteindelijk na het verliezen van de [[Slag om Berlijn]] in mei 1945 overgaf aan de Russen.
+Deze gevechten samen vormden het Oostfront. De Sovjets hadden echter door onder andere verouderde tactieken (die meer leken op de [[Eerste Wereldoorlog]], waarbij recht op de vijand af werd gestormd) meer verliezen dan de Duitsers. Een van de belangrijkste redenen dat het wel door de Sovjets werd gewonnen was omdat ze heel veel manschappen en tanks hadden. Tijdens de winteroorlog waren er ook [[Finland|Finnen]] die zeiden: "Er zijn meer Ivans (spotnaam voor Sovjets) dan wij kogels hebben".
 == Noord-Afrika ==
-Ook in Noord-Afrika, in Egypte, Tunesië en Libië werd gevochten en leverden de Duitsers en de Italianen slag met de Britten. Het grote leger van Groot-Brittannië stond toen onder leiding van generaal [[Bernard Montgomery]]. Na eerdere successen, die vooral te danken waren aan de zeer bekwame Duitse generaal [[Erwin Rommel]], moesten de Duitse en Italiaanse troepen in mei 1943 capituleren, nadat de Amerikanen de Britten te hulp waren geschoten.
+Ook in Noord-Afrika, in Egypte, Tunesië en Libië werd gevochten en leverden de Duitsers en de Italianen slag met de Britten en de Fransen.
-==De strijd in de Stille Oceaan==
-De Amerikanen namen inmiddels ook deel aan de oorlog. Dat kwam door de [[Aanval op Pearl Harbor|Japanse aanval op de Amerikaanse basis Pearl Harbor]] op 7 december 1941, op [[Hawaï]] in de [[Stille Oceaan]]. Het boterde al een tijd niet tussen de VS en Japan. De Amerikanen bezaten in Zuidoost-Azië de Filipijnen als kolonie en hadden er ook nog allerlei andere belangen. Japan wilde daarentegen over heel Zuidoost-Azië heersen en als het even kon over de hele Stille Oceaan. Maar na de aanval op Pearl Harbor was driekwart van de Amerikaanse vloot uitgeschakeld en had Japan voorlopig vrij spel. Het bezette grote delen van Zuidoost-Azië (waaronder de Filipijnen en Nederlands-Indië). Na verloop van tijd werden ze echter stukje bij beetje teruggedreven en uiteindelijk, in augustus 1945, dwongen twee Amerikaanse [[atoombom]]men op Japan de Japanners tot overgave. De twee gebombardeerde steden [Hiroshima] en [[Nagasaki]] werden volledig verwoest en er vielen hierbij in totaal bijna 250.000 doden.
+==Azië==
+In Azië begon de oorlog eigenlijk al in 1937, tijdens het [[Marco Polo-brug Incident]], veroorzaakt door [[Japan]]se [[expansiedrift]] en het eeuwige gedoe tussen Japan en China. De Japanners wilden behalve [[China]] ook [[Birma]], de [[Britse Raj]] ([[India]]), [[Nederlands-Indië]], de [[Filipijnen]], [[Frans Indochina]], [[Siam]] ([[Thailand]]), [[Australië (land)|Australië]] en nog veel meer veroveren. Siam werd echter bondgenoot van Japan en heette vanaf toen Thailand. Toen maakten de Japanners de fout om ook de [[VS]] aan te vallen met de [[Aanval op Pearl Harbor]] op 7 december 1941, op [[Hawaï]] in de [[Stille Oceaan]]. Het boterde al een tijd niet tussen de VS en Japan. De Amerikanen bezaten in Zuidoost-Azië de Filipijnen als kolonie en hadden er ook nog allerlei andere belangen. Japan wilde daarentegen over heel Zuidoost-Azië heersen en als het even kon over de hele Stille Oceaan. Maar na de aanval op Pearl Harbor was driekwart van de Amerikaanse vloot uitgeschakeld en had Japan voorlopig vrij spel. Het bezette grote delen van Zuidoost-Azië (waaronder de [[Filipijnen]] en [[Nederlands-Indië]]). Bij de [[Slag bij Midway]] werd een deel van de [[keizerlijke Japanse Marine]] verslagen, dit betekende samen met de [[Slag om Guadacanal]] het keerpunt van de oorlog in de Stille Oceaan. Stukje bij beetje werd Japan teruggedreven en uiteindelijk, in augustus 1945, dwongen twee Amerikaanse [[atoombom]]men op Japan de Japanners tot overgave. De twee gebombardeerde steden [[Hiroshima (stad)|Hiroshima]] en [[Nagasaki]] werden volledig verwoest en er vielen hierbij in totaal bijna 250.000 doden.
 == Bombardementen ==
-Duitsland viel in 1940 Groot-Brittannië aan. Het lukte de Duitsers niet om dit land te bezetten, maar de Duitsers gingen elke dag door met het bombarderen van Engelse steden. Ook de geallieerden bombardeerden Duitse steden, evenals Duitse linies in bezette gebieden. Deze bombardementen leken lang niet zo nauwkeurig. De bommenwerpers, die eerst als superwapens werden beschouwd, waren in de eerste jaren van de oorlog niet in staat om doeltreffend te bombarderen, ongeveer maar 30% van de bommen viel om bebouwd gebied. Ondanks de vele bommen die afzwaaiers waren, kwamen heel veel mensen om het leven. Door de Duitsers werden er grote bombardementen uitgevoerd op de Europese steden [[Warschau]], [[Rotterdam]] en [[Londen]]. De geallieerden hebben ook veel steden gebombardeerd, onder andere [[Dresden]] (25.000 doden), [[Hamburg]] (40.000 doden)  en [[Tokio]] (100.000 doden). De Amerikanen hebben in 1945 twee atoombommen afgevuurd op de Japanse steden Hiroshima en Nagasaki, waardoor de Japanse keizer zich overgaf.
+Duitsland viel in 1940 Groot-Brittannië aan. Het lukte de Duitsers niet om dit land te bezetten, maar de Duitsers gingen elke dag door met het bombarderen van Engelse steden. Ook de geallieerden bombardeerden Duitse steden, evenals Duitse linies in bezette gebieden. Deze bombardementen leken lang niet zo nauwkeurig. De bommenwerpers, die eerst als superwapens werden beschouwd, waren in de eerste jaren van de oorlog niet in staat om doeltreffend te bombarderen, ongeveer maar 30% van de bommen viel op bebouwd gebied. Ondanks de vele bommen die afzwaaiers waren, kwamen heel veel mensen om het leven. Door de Duitsers werden er grote bombardementen uitgevoerd op de Europese steden [[Warschau]], [[Rotterdam]] en [[Londen]]. De geallieerden hebben ook veel steden gebombardeerd, onder andere [[Dresden]] (25.000 doden), [[Hamburg]] (40.000 doden)  en [[Tokio]] (100.000 doden). De Amerikanen hebben in 1945 twee atoombommen afgevuurd op de Japanse steden Hiroshima en Nagasaki, waardoor de Japanse keizer zich overgaf.
+==V-raketten==
-De V1 was een onbemand vliegtuig dat door de Duitsers was ontworpen. Het vliegtuig bevatte wel meer dan 800 kilo springstof. Er werden er wel meer dan 10.000 afgevuurd richting [[Londen]]. De Engelsen waren doodsbang voor dit nieuwe wapen. De Engelse luchtmacht wist het vliegtuig wel steeds vaker in de lucht onschadelijk te maken. De Duitsers kwamen hierna met een nieuw, sneller wapen, de V2. Deze raket bevatte wel 2000 kilo springstof! Dit wapen werd afgevuurd richting [[Londen]] en [[Parijs]].
+De V-1 was een onbemande vliegende bom die door de Duitsers was ontworpen. De bom bevatte wel meer dan 800 kilo springstof. Er werden er wel meer dan 10.000 afgevuurd richting [[Londen]], maar ook richting bijvoorbeeld [[Antwerpen (stad)|Antwerpen]]. De Engelsen waren doodsbang voor dit nieuwe wapen. De Engelse luchtmacht wist deze raketten wel steeds vaker in de lucht onschadelijk te maken. Dit deden de Engelsen door naast de bom te gaan vliegen en met de vleugel van hun eigen vliegtuig, de bom aan te tikken. De bom veranderde dan van richting of stortte gelijk neer. De V1 was geen 'slimme' raket. Hij werd afgeschoten en als de brandstof op was, stortte hij neer. De Duitsers moesten dus precies uitrekenen hoeveel brandstof zij in de bom moesten doen. Na de V1 kwamen de Duitsers met een nieuwe, snellere raket, de V2. Deze raket bevatte wel 2000 kilo springstof! Dit wapen werd afgevuurd richting [[Londen]] en [[Parijs]].
 ==Nederland in oorlogstijd==
-[[Image:Battle-of-the-Netherlands-WOII-ani.gif|thumb|250px|Het verloop van de strijd in mei 1940]]
+[[Bestand:Battle-of-the-Netherlands-WOII-ani.gif|thumb|250px|Het verloop van de strijd in mei 1940]]
-Maar wat gebeurde er nu in Nederland toen het Nederlandse leger in mei 1940 was verslagen? De Duitsers gingen in Nederland veel verbieden. Boeken van Joodse schrijvers (de Duitsers waren wreed tegen Joden) mochten niet meer gelezen of verkocht worden. Het was verboden om Britse of Amerikaanse berichten te lezen of te beluisteren. De kranten mochten alleen nog aardige dingen schrijven over de Duitsers en Adolf Hitler. Dat hij zo'n grote kindervriend was en veel van dieren hield. Want anders zouden mensen misschien tegen hem zijn. En dat was juist niet de bedoeling! Hoe meer mensen op hem stemmen, hoe beter. Zo kon hij veel gemakkelijker dingen doen, omdat hij meer macht had.
+Maar wat gebeurde er nu in Nederland toen het Nederlandse leger in mei 1940 was verslagen? De Duitsers gingen in Nederland veel verbieden. Boeken van Joodse schrijvers (de Duitsers waren wreed tegen Joden) mochten niet meer gelezen of verkocht worden. Radio's werden verboden en het was verboden om Britse of Amerikaanse berichten te lezen of te beluisteren. De kranten mochten alleen nog aardige dingen schrijven over de Duitsers en Adolf Hitler. Dat hij zo'n grote kindervriend was en veel van dieren hield. Want anders zouden mensen misschien tegen hem zijn. En dat was juist niet de bedoeling! Dat zou tot opstanden leiden en dat is niet handig. Zo kon hij veel gemakkelijker dingen doen, omdat hij meer macht had.
+==Europa en Azië tijdens de veroveringen==
-===De Jodenvervolging===
+===Duitsland===
-[[Afbeelding:Yellowstar.jpg|left|thumb|Een Jodenster]]
+[[File:Manchuguo_Poster.harmony_of_J,C_and_Mpeople.jpg|thumbnail|200px|Een Japanse [[propaganda]]poster waar [[Mantsjoerije]] en [[Japans-China|veroverd China]] ook op staan, de bevolking in die gebieden werd echter slecht behandeld]]
-Maar van de Joden hield hij helemaal niet. Volgens Hitler waren de Joden de schuld van de crisis die in de jaren 30 voor zoveel ellende en werkloosheid had gezorgd. Weldra verschenen er op winkeldeuren en op de deuren van scholen, zwembaden en bij parken bordjes "Verboden voor Joden". Ze mochten ook niet meer telefoneren en niet meer met de tram. Joden moesten zelfs een Jodenster op. Zo kon iedereen zien dat ze Joods waren. Dit was nog maar het begin.
+Hoe de Duitsers zich gedroegen tijdens de bezetting van een gebied had voornamelijk te maken met de inwoners van dat gebied. In Nederland werden mensen heel anders behandeld dan in Rusland. Dit had te maken met de rassenleer van de nazi's. Ze vonden de Germaanse volken, zoals Duitsers en ook Nederlanders, meer waard dan andere volken. In Nederland, toen de Duitsers het bezet hadden, werd de bevolking grotendeels goed behandeld. Voor sommige mensen in Nederland, die tot de [[Joden]] of [[Zigeuners]] behoorden, door de nazi's als ''verderfelijke volken'' bestempeld, liep het veel anders. Zij werden massaal opgepakt en vermoord of aan het werk gezet in een [[concentratiekamp]]. In het oosten van Europa woonden echter geen Germaanse maar Slavische volkeren, door de nazi's als ''minderwaardige volkeren'' gezien. Zij werden net als de Joden vreselijk behandeld en er werden vele van hen vermoord. Waar er voor de Nederlanders weinig gebeurde werd er in Oost-Europa aan massamoorden gedaan.
+===Sovjet-Unie===
-Later heeft Hitler nog meer gedaan: de Joden moesten weg uit Nederland (en elders in Europa waar Duitsland het voor het zeggen had). Ze moesten eerst met de trein naar [[Kamp Westerbork]] in [[Drenthe]]. Van daaruit gingen ze gelijk of na een paar dagen naar vernietigings- of [[concentratiekamp]]en als [[Bergen-Belsen]] en [[Auschwitz]]. Daar werden ze, als ze al niet omkwamen door de barre omstandigheden in de kampen of werden doodgeknuppeld, vergast. Hun eigendommen thuis waren natuurlijk allang verbeurd verklaard, dat wil zeggen afgepakt.
+Toen de communisten aan de macht kwamen in Rusland werden ze zeer populair omdat ook zij de armoede en werkloosheid verminderden. Maar na het verdrag va Brest-Litovsk raakten ze veel gebied kwijt. De Sovjet-Unie was net als Duitsland uit op meer gebieden. Ze veroverden Estland, Letland en Litouwen. Deze gebieden werden echter slecht behandeld en er heerste grote armoede, uit deze gebieden werden veel mensen naar Russische concentratiekampen gestuurd. Maar als je je goed aan de regels hield en niets mis deed volgens het regime was er niet veel aan de hand. Ook werd de landbouw vergroot. Veel mensen uit deze gebieden waren blij toen ze door Duitsland werden veroverd, omdat ze dachten dat de Duitsers hun land wilde bevrijdden, maar dat viel tegen toen Duitsland gewoon de gebieden voor zichzelf hielden. Tijdens de Russische verovering van Polen werden duizenden Poolse soldaten gevangengenomen. Een groot deel van deze personen zijn geëxecuteerd. Tijdens de veroveringen aan het einde van de oorlog werden ook veel Duitse personen in [[Oost-Pruisen]] gedood of opgesloten. Na de Tweede Wereldoorlog werden ook veel gevluchte Polen en Tsjecho-Slovaken die voor Engeland werkten, zoals [[Witold Pilecki]], [[Karel Janoušek]] en piloten uit het [[RAF No.303 squadron]] opgesloten. Vele van deze soldaten werden in 1946 en 1947 geëxecuteerd met als reden 'landverraad', in werkelijkheid wilden de Sovjets van deze personen af.
+===Japan===
-Een van de bekendste slachtoffers was het Joodse meisje [[Anne Frank]]. Ze woonde tijdens de Tweede Wereldoorlog in Amsterdam. Nadat de Duitsers Nederland hadden bezet, moest ze met haar ouders en zus "onderduiken" (zich verborgen houden) in een woning aan de Prinsengracht, het Achterhuis noemde ze dat. In haar dagboek ([[Het Achterhuis]]), dat later werd teruggevonden omdat haar vader het had bewaard, schreef ze hoe het leven was in de Tweede Wereldoorlog. Uiteindelijk werd ze met haar familie verraden en werd ze ook afgevoerd naar een concentratiekamp. Daar overleed ze begin maart 1945, ongeveer tegelijk met haar oudere zus Margot.
+Verreweg het slechtste leven had je als je in Japans veroverd gebied leefde. In deze gebieden werden veel personen willekeurig geëxecuteerd, werden burgers als doelwit gezien en werden Chinese dorpjes gebombardeerd. Tijdens de Amerikaanse verovering van [[Okinawa]] doken er veel mensen op (die jarenlang werden onderdrukt) uit ondergrondse tunnels. Toen de Japanners zich terugtrokken werd iedereen die niet meewilde zwaar gestraft. Na de [[Doolittle-Raid]] werden de Amerikaanse bemanning van de vliegtuigen door de Chinezen in veroverde gebieden naar vrij China geholpen. Toen de Japanners hier achter kwamen werden 150.000 onschuldige Chinezen gedood. De grootste oorlogsmisdaden in de Tweede Wereldoorlog werden dus niet gepleegd door Duitsland, maar door Japan. Andere voorbeelden zijn het lot van inwoners in [[Nanking]] en [[Singapore]], bij beide steden werden duizenden inwoners vermoord en gewonde soldaten in ziekenhuizen voor de ogen van verplegers doodgestoken. Krijgsgevangen hadden vaak ook een slecht leven, ze kregen nauwelijks te eten. Een ander van Japanse oorlogsmisdaden was de "Bataan Death March" hierbij moesten duizenden Amerikaanse soldaten honderden kilometers lopen naar een concentratiekamp. Als je dan achteropraakte, viel of ging zitten werd je doodgeschoten of -geslagen.
+==De Jodenvervolging==
-Willem Wever heeft een filmpje gemaakt over de Joodse kinderen in de oorlog hoe ze worden bevrijd en hoe ze daar behandeld worden. Je ziet het in dit filmpje: [http://www.youtube.com/watch?v=7ZIvzOg1bd4 Willem Wever].
+[[Bestand:Yellowstar.jpg|left|thumb|Een Jodenster]]
+Van de Joden hield Hitler helemaal niet. Volgens Hitler waren de Joden de schuld van de crisis die in de jaren 30 voor zoveel ellende en werkloosheid had gezorgd. Weldra verschenen er op winkeldeuren en op de deuren van scholen, zwembaden en bij parken bordjes "Verboden voor Joden". Ze mochten ook niet meer telefoneren en niet meer met de tram. Joden moesten zelfs een Jodenster op. Zo kon iedereen zien dat ze Joods waren. Dit was nog maar het begin.
+Later moesten de Joden van Hitler weg uit Nederland (en naar ergens anders in Europa waar Duitsland het voor het zeggen had). Joodse families kregen een brief thuisgestuurd met daarin een datum en tijdstip waarop zij zich moesten melden op één van de verzamelpunten. Op die verzamelpunten moesten ze soms wel dagen wachten voordat ze weggevoerd werden. Families die zich niet melden op zo'n verzamelpunt moesten zich vanaf dat moment verstoppen voor de Duitsers. Joden die zich gemeld hadden reisden eerst met de trein naar [[Kamp Westerbork]] in [[Drenthe]]. Van daaruit gingen ze gelijk of na een paar dagen naar vernietigings- of [[concentratiekamp]]en als [[Bergen-Belsen]] en [[Auschwitz (concentratiekamp)|Auschwitz]]. Daar werden ze, als ze al niet omkwamen door de barre omstandigheden in de kampen of werden doodgeknuppeld, vaak vrijwel meteen na aankomst vergast. Hun eigendommen thuis waren natuurlijk allang verbeurd verklaard, dat wil zeggen afgepakt.
-=== Februaristaking ===
-In het begin waren de Duitsers nog vriendelijk en beleefd tegen de Nederlanders. Ze stalen niet uit winkels. Ze gedroegen zich een beetje alsof ze op vakantie waren. Maar dat veranderde al gauw. Zo werden de namen van straten die genoemd waren naar leden van het [[Koninklijk Huis]], naar linkse politici of naar Joden veranderd. Zo kwam er langzamerhand verzet onder de bevolking. En in februari 1941 was er twee dagen lang een grote staking om een signaal af te geven, de [[Februaristaking]]. Twee dagen lang lag het vervoer stil. Trams en treinen reden niet. Iedereen die meedeed aan de staking werd echter opgepakt.
+== Februaristaking ==
-===Verzet===
+In het begin van de bezetting waren de Duitsers nog vriendelijk en beleefd tegen de Nederlanders. Ze betaalden voor alle dingen die ze uit de winkel kochten en gedroegen zich best netjes. Ze gedroegen zich een beetje alsof ze op vakantie waren. Maar dat veranderde al snel. Zo werden de namen van straten die genoemd waren naar leden van het [[Koninklijk Huis]], naar linkse politici of naar Joden, veranderd. De Nederlandse bevolking merkte dit gelijk en zo kwam er steeds meer verzet onder de bevolking. In februari 1941 was er twee dagen lang een grote staking om een signaal af te geven, de [[Februaristaking]]. Twee dagen lang lag het [[openbaar vervoer]] stil. Trams, treinen en bussen reden niet. Iedereen die meedeed aan de staking werd opgepakt.
+De Duitsers grepen hard in en hierbij vielen 9 doden en 24 zwaargewonden. Steden waar gestaakt werd, moesten een boete betalen. Zo moest Amsterdam 15 miljoen gulden betalen. Dit is (omgerekend naar nu) ongeveer 7 miljoen Euro.
+Willem Wever heeft een filmpje gemaakt over de Joodse kinderen in de oorlog hoe ze worden bevrijd en hoe ze daar behandeld worden. Je ziet het in dit filmpje: [http://www.youtube.com/watch?v=7ZIvzOg1bd4 Willem Wever].
+==Verzet==
 {{Zieook|Zie ook [[Verzet in de Tweede Wereldoorlog]] voor meer informatie over dit onderwerp}}
-In de Tweede Wereldoorlog was er veel verzet. Omdat de kranten partijdig waren en het luisteren naar de Engelse zenders verboden was (later moesten de radio's zelfs worden ingeleverd) maakten veel mensen hun eigen krant. Ondergrondse kranten heetten die. Een paar bleven de hele oorlog lang, zoals [[het Parool]], en andere waren er maar eventjes.
+In de Tweede Wereldoorlog was er veel verzet. Omdat de kranten [[censuur|gecensureerd]] waren en het luisteren naar de Engelse zenders verboden was (later moesten de radio's zelfs worden ingeleverd) maakten veel mensen hun eigen krant. Ondergrondse kranten heetten die. Een paar bleven de hele oorlog lang, zoals [[het Parool]], [[Trouw (krant)|Trouw]], de Waarheid (van de communisten) en andere waren er maar eventjes.
 Sommige mensen schreven letters op de muren. Zoals "'''OZO'''" Oranje Zal Overwinnen, de "'''V'''" van Victorie of de "'''W'''" van Wilhelmina. Mensen veranderden de nieuwe Duitse straatnamen weer. Zo werd Berlijnstraat Moffenstraat. Een mof was een scheldnaam voor de Duitsers in de Tweede Wereldoorlog. Die gebruikten de Nederlanders dan ook vaak. Ook droegen Oranjegezinde Nederlanders dubbeltjes waar een haakje achter zat gemonteerd als knopen. Op het dubbeltje stond namelijk het hoofd van Koningin Wilhelmina.
-In de oorlog moest iedereen persoonsbewijzen hebben. Vaak werden die door mensen uit het verzet nagemaakt. Die waren dan voor onderduikers of voor zichzelf. Ook werden er vergunningen voor bijvoorbeeld het hebben van een fiets of papieren dat je bij de Duitse politie hoorde allemaal nagemaakt. Heel erg handig voor een overval. Veel mensen uit het verzet hielpen onderduikers aan eten, maar in de oorlog werd het voedsel verdeeld met voedselbonnen. Het was een hele klus om voedselbonnen na te maken. Stelen ging dan een stuk sneller. Het was erg gevaarlijk zo’n overval waar je goed op voorbereid moest zijn en je moet wapens hebben, maar die waren nergens meer in Nederland te vinden. Na de Duitse inval was het verboden om wapens in huis te hebben. Maar in Engeland waren nog wel wapens. Met een speciaal soort apparaat die verbinding maakte met Engeland werd er morsetaal overgebracht. Morsetaal bestaat uit piepjes. Die piepjes werden weer vertaalt naar gewone taal en als alles goed ging werden er vanuit Engeland echt wapens gebracht. Radio Oranje gaf met geheime codes door waar en wanneer die droppingen plaats vonden. Het moest op een afgelegen plek gebeuren waar niemand was. Het gebeurde ’s nachts als het donker was. Dan werd er een teken gegeven met lampen aan de piloot. Dan liet hij zijn lading zakken. Het kwam met parachutes naar beneden. Vaak lukte zo’n dropping, maar soms hadden de Duitsers het in de gaten en schoten ze iedereen dood. Dat kwam vaak doordat ze waren verraden. Maar als zo’n dropping lukte hadden de mensen uit het verzet echt wapens en dan kon de overval beginnen. In Haarlem zat een kantoor die voedselbonnen verdeelde. Het werd vaak overvallen door speciale knokploegen van het verzet. Soms besloot het verzet iemand dood te schieten als er mensenlevens op het spel stonden als er bijvoorbeeld een onderduiker gezien was.
+In de oorlog moest iedereen persoonsbewijzen hebben. Vaak werden die door mensen uit het verzet nagemaakt (vervalst). Die waren dan voor onderduikers of voor zichzelf. Ook werden er vergunningen voor bijvoorbeeld het hebben van een fiets of papieren dat je bij de Duitse politie hoorde allemaal nagemaakt. Heel erg handig voor een overval. Veel mensen uit het verzet hielpen onderduikers aan eten, maar in de oorlog werd het voedsel verdeeld met voedselbonnen. Het was een hele klus om voedselbonnen na te maken. Stelen ging dan een stuk sneller. Het was erg gevaarlijk zo’n overval waar je goed op voorbereid moest zijn en je moest wapens hebben, maar die waren nergens meer in Nederland te vinden. Na de Duitse inval was het verboden om wapens in huis te hebben. Maar in Engeland waren nog wel wapens. Met een speciaal soort apparaat ([[Telegraaf (apparaat)|telegraaf]]) dat verbinding maakte met Engeland werd er [[morse]]taal overgebracht. Morsetaal bestaat uit piepjes. Die piepjes werden weer vertaalt naar gewone taal en als alles goed ging werden er vanuit Engeland echt wapens gebracht. Radio Oranje gaf met geheime codes door waar en wanneer die droppingen plaats vonden. Het moest op een afgelegen plek gebeuren waar niemand was. Het gebeurde ’s nachts als het donker was. Dan werd er een teken gegeven met lampen aan de piloot. Dan liet hij zijn lading zakken. Het kwam met parachutes naar beneden. Vaak lukte zo’n dropping, maar soms hadden de Duitsers het in de gaten en schoten ze iedereen dood. Dat kwam vaak doordat ze waren verraden. Maar als zo’n dropping lukte hadden de mensen uit het verzet echt wapens en dan kon de overval beginnen. In Haarlem zat een kantoor die voedselbonnen verdeelde. Het werd vaak overvallen door speciale knokploegen van het verzet. Soms besloot het verzet iemand dood te schieten als er mensenlevens op het spel stonden en als er bijvoorbeeld een onderduiker gezien was.
-Als je betrapt werd voor al deze dingen, kwam je al snel in de gevangenis van Scheveningen. In die tijd heette het “het Oranjehotel.”Zo werden er 20.000 mensen opgepakt voor hun verzet. Veel mensen werden door hun verzet doodgeschoten. Andere zaten maanden vast. Niemand van het verzet heeft beseft hoe gevaarlijk het was wat ze deden.
+Als je betrapt werd voor al deze dingen, kwam je al snel in de gevangenis van Scheveningen. In die tijd heette dit “het Oranjehotel.” Zo werden er 20.000 mensen opgepakt voor hun verzet. Veel mensen werden vanwege hun verzet doodgeschoten. Andere zaten maanden vast. Velen van het verzet hebben beseft hoe gevaarlijk het was wat ze deden. Maar ze streden voor het vaderland.
 Het zou nog tot 5 mei 1945 duren voordat heel Nederland bevrijd was van de Duitsers. Zuid-Nederland was al in 1944 bevrijd, maar door de geallieerde nederlaag in de [[Slag om Arnhem]] volgden het noorden en westen van het land pas acht maanden later. Het westen moest eerst nog door een barre [[Hongerwinter]] heen.
 ==Het einde van de oorlog==
-De [[geallieerden]] hebben in 1942 geprobeerd om aan land te komen in [[Frankrijk]] tijdens [[Raid op Dieppe|Operatie Jubilee]]. Deze actie mislukte volledig. Op 6 juni [[1944]] vielen de geallieerden, na heel veel voorbereiding, de Duitsers aan op de stranden van [[Normandië]] in [[Frankrijk]]. "D-Day" (spreek uit: díédee) wordt die dag genoemd. Dat is Engels voor Decision Day, de dag van de beslissing. Het was de eerste dag van [[Operatie Overlord]], het begin van de bevrijding van [[Europa (werelddeel)|West-Europa]]. Eerst wilde [[Dwight D. Eisenhower|Eisenhower]], de bevelhebber van de geallieerden, de invasie op 5 [[juni]] houden, maar toen woedde er voor de kust een hevige storm. Eerst landden 's nachts parachutisten om een gat in de Duitse linies te maken. En daarna landden er [[infanteristen]] op het [[strand]]. Je hebt ook verschillende spellen en films over D-Day.
+De [[Geallieerden (Tweede Wereldoorlog)|geallieerden]] hebben in 1942 geprobeerd om aan land te komen in [[Frankrijk]] tijdens [[Raid op Dieppe|Operatie Jubilee]]. Deze actie mislukte volledig. Op 6 juni [[1944]] vielen de geallieerden, na heel veel voorbereiding, de Duitsers aan op de stranden van [[Normandië]] in [[Frankrijk]]. "D-Day" (spreek uit: díédee) wordt die dag genoemd. Dat is Engels voor Decision Day, de dag van de beslissing. Het was de eerste dag van [[Operatie Overlord]], het begin van de bevrijding van [[Europa (werelddeel)|West-Europa]]. Eerst wilde [[Dwight D. Eisenhower|Eisenhower]], de bevelhebber van de geallieerden en opperbevelhebber van Engeland, de invasie op 5 [[juni]] houden, maar toen woedde er voor de kust een hevige storm. Eerst landden 's nachts parachutisten om een gat in de Duitse linies te slaan. En daarna landden er [[infanteristen]] op het [[strand]].
+In het voorjaar van 1945 vielen de troepen van de Sovjet-Unie (Rusland) en Amerika het toenmalige Duitsland binnen. Rond de maand april bereikten deze twee landen elkaar midden in Duitsland en werd Duitsland eigenlijk opgesplitst in twee delen. Adolf Hitler besefte bij deze inval, dat er niets meer te winnen was voor hem. Hierdoor pleegde hij op 30 april 1945 zelfmoord. Dit deed hij in zijn bunker samen met zijn vrouw Eva Braun, met wie hij kort ervoor getrouwd was. Hij stelde nog een laatste testament (schriftelijke verklaring) op. Hierin was vermeld wie de volgende twee leiders werden van Duitsland. Eén van deze twee nieuwe leiders pleegde één dag na Hitler ook zelfmoord.
-De parachutisten (paratroepers) moesten in het donker uit een [[vliegtuig]] springen om tegen de vijand te vechten. Dit gaf grote problemen. Ze moesten elkaar eerst allemaal zoeken, maar dat ging niet zo snel. Tegen de tijd dat ze elkaar gevonden hadden was een groot deel al gesneuveld. Maar na verloop van tijd braken ze door de Duitse linies heen en drongen steeds verder op. Toch duurde het nog een jaar, voordat heel Europa was bevrijd. Op 8 mei 1945 tekent veldmaarschalk [[Wilhelm Keitel]] de overgave van Duitsland. Daar zijn officieren van de [[geallieerden]] bij. Hitlers droom van een duizendjarig rijk ging in rook op en hij pleegde vlak voor de bevrijding zelfmoord in zijn ondergrondse bunker in Berlijn. En in het verre oosten capituleerden de Japanners nog later, pas in augustus 1945.
-Heel [[Nederland]] vierde feest en het leek dat niks de vreugde meer kon verstoren, maar toch gebeurde er nog iets verschrikkelijks. Op de Dam in [[Amsterdam]] waren er nog Duitse soldaten die zich nog niet hadden overgegeven. Op 7 mei (2 dagen na de bevrijding) werd er vanuit een huis in de wilde weg geschoten. Iedereen zocht dekking voor de kogels. Ze schuilden achter lantaarnpalen en een orgeltje dat stond te spelen. Toch vielen er 19 doden en raakten 117 mensen gewond voordat de daders werden gepakt. De slachtoffers die
+Op 1 mei 1945 tekenden de Duitsers de overgave aan de geallieerden. Op 4 mei 1945 werd deze overgave geaccepteerd door de geallieerden, alleen waren de gevechten nog niet afgelopen. Midden in de maand mei werd er namelijk nog steeds gevochten, ook in Nederland werd er nog steeds gevochten. Rond 20 mei 1945 beëindigde de Duitsers het gevecht in Texel tegen [[Georgië|Georgische]] opstandelingen die eerst in het Duitse leger dienden. De Canadezen kwamen na zo'n twee weken op Texel aan en de Duitsers gaven zich over. Heel [[Nederland]] vierde feest en het leek dat niks de vreugde meer kon verstoren, maar toch gebeurde er nog iets verschrikkelijks. Op de Dam in [[Amsterdam]] waren er nog Duitse soldaten die zich nog niet hadden overgegeven. Op 7 mei (2 dagen na de bevrijding) werd er vanuit een huis in de wilde weg geschoten. Iedereen zocht dekking voor de kogels. Ze schuilden achter lantaarnpalen en een draaiorgeltje dat stond te spelen. Toch vielen er 19 doden en raakten 117 mensen gewond voordat de daders werden gepakt. De slachtoffers die hierbij vielen waren de laatste slachtoffers die de Duitsers maakten in ons land. Het was afgelopen voor de [[Wehrmacht]] en na 5 jaar oorlog voeren sjokten Duitse soldaten over de Afsluitdijk terug naar Duitsland
-hierbij vielen waren de laatste slachtoffers die de Duitsers maakten in ons land. Het was afgelopen voor de
-[[Wehrmacht]] en na 5 jaar oorlog voeren sjokten Duitse soldaten over de Afsluitdijk terug naar Duitsland.
+Op 5 juli 1945 tekenden de vier grootste landen van dat moment het document in Berlijn. Deze gebeurtenis staat bekend als de <nowiki>''Conferentie van Potsdam''</nowiki>. Bij deze conferentie werd er een nieuwe Duitse regering gekozen en er werden afspraken gemaakt over het herstel van de oorlog.
-Op 15 augustus 1945 was de Tweede Wereldoorlog echt ten einde, toen ook Japan zich had overgegeven.
+Op 15 augustus 1945 was de Tweede Wereldoorlog echt ten einde, toen ook Japan zich had overgegeven. Japan capituleerde uiteindelijk ook door middel van de nucleaire aanvallen op Hiroshima en Nagasaki.
-=== Doden ===
 Er zijn in deze oorlog tussen de 50 en 70 miljoen mensen gestorven. Dat zijn er verschrikkelijk veel. Er zijn ongeveer 22.000.000 militairen gestorven in de strijd, maar er zijn meer onschuldige burgers gestorven. Ongeveer 40 miljoen, waarvan 6 miljoen joden die zijn vervolgd en vermoord. Aan het oostfront zijn er heel veel mensen gestorven. De [[Sovjet-Unie]] verloor ongeveer 25 miljoen mensen, waarvan ongeveer 12 miljoen onschuldige burgers.
+De meeste burgerdoden vielen door bombardementen, gevechten en vervolgingen. Zo vielen bij een verwoestend bombardement op [[Dresden]] duizenden burgerdoden.
 == Na de oorlog ==
+[[Bestand:Deutschland Besatzungszonen 1945 1946.png|miniatuur|246x246px|Het bezette Duitsland na de oorlog]]
-Na de oorlog werd [[Duitsland]] in eerste instantie in vier stukken verdeeld. De [[Sovjet-Unie]], de [[Verenigde Staten]], het [[Verenigd Koninkrijk]] en [[Frankrijk]] kregen een stuk van Duitsland. Ook de hoofdstad [[Berlijn]] werd onder de 4 overwinnaars verdeeld. Later ontstonden twee delen, [[BRD|West-Duitsland]] en [[DDR|Oost-Duitsland]]. Ook de [[wederopbouw]] begon. Wel bleef er jarenlang spanning rond de twee grootmachten, tussen de [[Sovjet-Unie]] (DDR) en de overige geallieerden (BRD). Dit heet de zogenaamde [[Koude Oorlog]]. In [[Nederland]] wilden de Nederlanders de oorlog zo snel mogelijk vergeten. Het land en de [[economie]] moesten weer opgebouwd worden. De [[wederopbouw]] van ons land heeft in totaal 15 jaar geduurd. Na een heftige oorlog van vier jaar aan de andere kant van de wereld werd [[Nederlands-Indië]] onafhankelijk van ons land. Later werden de [[NAVO]] en de [[Europese Unie]] opgericht. [[Duitsland]] werd in 1990 weer één land, de huidige [[Duitsland|Bondsrepubliek Duitsland]].
+Na de oorlog werd [[Duitsland]] in eerste instantie in vier stukken verdeeld. De [[Sovjet-Unie]], de [[Verenigde Staten]], het [[Verenigd Koninkrijk]] en [[Frankrijk]] kregen een stuk van Duitsland. Ook de hoofdstad [[Berlijn]] werd onder de 4 overwinnaars verdeeld. Later ontstonden twee delen, [[Bondsrepubliek Duitsland (1949-1990)|West-Duitsland]] en [[DDR|Oost-Duitsland]]. Ook de [[wederopbouw]] begon. Wel bleef er jarenlang spanning rond de twee grootmachten, tussen de [[Sovjet-Unie]] (DDR) en de overige geallieerden (BRD). Dit heet de zogenaamde [[Koude Oorlog]]. In [[Nederland]] wilden de Nederlanders de oorlog zo snel mogelijk vergeten. Het land en de [[economie]] moesten weer opgebouwd worden. De [[wederopbouw]] van ons land heeft in totaal 15 jaar geduurd, met hulp van de Amerikanen met het [[Marshallplan]]. Na een heftige oorlog van vier jaar aan de andere kant van de wereld werd [[Nederlands-Indië]] onafhankelijk van ons land. Later werden de [[NAVO]] en de [[Europese Unie]] opgericht. [[Duitsland]] werd in 1990 weer één land, de huidige [[Duitsland|Bondsrepubliek Duitsland]].
 ==Externe links==
 ===Videolinks===
+* [https://www.youtube.com/watch?v=F7VOkMbOuU8&list=PLi_srCikhtggb0XZKcFfRUFK8Zew21W5y&index=43/ Achtergronden van het racisme en fascisme van Hitler]
-* [http://historiek.net/adolf-hitler-fuhrer-derde-rijk/60303/ Adolf Hitler]
-* [http://historiek.net/hoe-kwam-adolf-hitler-aan-de-macht-animatie/63953/ De opkomst van Hitler]
+===Opdrachten Links===
-* [http://cgi.omroep.nl/cgi-bin/streams?/teleacnot/beeldbank/20040130_bommenrotterdam01_high.wmv Nederland in oorlog]
+* [https://www.webkwestie.nl/wo2/ Webkwestie - webquest De Tweede Wereldoorlog]
-* [http://cgi.omroep.nl/cgi-bin/streams?/teleacnot/beeldbank/20040130_bommenrotterdam02_high.wmv Bommen op Rotterdam]
+* [https://www.webkwestie.nl/verzetwo2/ Webkwestie - webquest Het verzet in de Tweede Wereldoorlog]
-* [http://cgi.omroep.nl/cgi-bin/streams?/teleacnot/beeldbank/20040130_bommenrotterdam03_high.wmv Luchtalarm, 14 mei 1940]
+* [[Wikikids:Spelletjes/Quiz Tweede Wereldoorlog|Quiz]]
-* [http://cgi.omroep.nl/cgi-bin/streams?/teleacnot/beeldbank/20040224_februaristaking01_high.wmv Februaristaking]
-* [http://cgi.omroep.nl/cgi-bin/streams?/teleacnot/beeldbank/20040524_februaristaking02_high.wmv Februaristaking 2]
-* [http://cgi.omroep.nl/cgi-bin/streams?/teleacnot/beeldbank/20030623_brugtever01_high.wmv Een brug te ver, slag om Arnhem]
-* [http://cgi.omroep.nl/cgi-bin/streams?/teleacnot/beeldbank/20030623_brugtever02_high.wmv Arnhem, september 1944, een ooggetuige]
-* [http://cgi.omroep.nl/cgi-bin/streams?/teleacnot/beeldbank/20041216_hongerwinter01_high.wmv Honger in de winter 1944-1945]
-* [http://cgi.omroep.nl/cgi-bin/streams?/teleacnot/beeldbank/20041216_hongerwinter02_high.wmv Een koude hongerige winter]
-* [http://cgi.omroep.nl/cgi-bin/streams?/teleacnot/beeldbank/20070328_onderduiken01_high.wmv Een onderduiker is iemand die zich verbergt.]
 ===Informatie links===
-* [http://historiek.net/tweede-wereldoorlog/ Artikelen over de Tweede Wereldoorlog]
+* [https://historiek.net/adolf-hitler-fuhrer-derde-rijk/60303/ Adolf Hitler]
+* [https://historiek.net/hoe-kwam-adolf-hitler-aan-de-macht-animatie/63953/ De opkomst van Hitler op Historiek.net]
+* [https://historiek.net/tweede-wereldoorlog/ Artikelen over de Tweede Wereldoorlog]
 * [[Portaal:Tweede Wereldoorlog]]
-* [http://www.cijfers.net/wo2.html cijfers.net wo2]
+* [https://www.cijfers.net/wo2.html cijfers.net wo2]
+* [https://www.oorlogsbronnen.nl/ De Tweede Wereldoorlog dichtbij]
 {{Navigatie Tweede Wereldoorlog Oostfront}}
 {{Navigatie Tweede Wereldoorlog Westfront}}
+{{Navigatie Tweede Wereldoorlog Stille Oceaan}}
+{{Navigatie Tweede Wereldoorlog Italiaanse Front}}
+{{Navigatie tien tijdvakken}}
-[[Categorie:Tweede Wereldoorlog]]
+[[Categorie:Tweede Wereldoorlog| ]]
 [[Categorie:Oorlog]]
 [[ca:Segona Guerra Mundial]]