Antimoon: verschil tussen versies

Versie van 14 okt 2021 17:19

Werk in uitvoering!
Aan dit artikel wordt de komende uren of dagen nog gewerkt.
Belangrijk: Laat dit sjabloon niet langer staan dan nodig is, anders ontmoedig je anderen om het artikel te verbeteren.
De maximale houdbaarheid van dit sjabloon is twee weken na de laatste bewerking aan het artikel.
Kijk in de geschiedenis of je het artikel kunt bewerken zonder een bewerkingsconflict te veroorzaken.

Dit artikel is nog niet af.

Portaal Scheikunde
Chemisch element

Stukje Antimoon
Naam	Antimoon, Stibium (Latijn)
Latijn
Symbool	Sb
Atoomnummer	51
Soort	metalloïde
Kleur	Glanzend grijs
Smeltpunt	630,63 ^oC
Kookpunt	1635 ^oC

Antimoon of Antimonium is een chemisch element met het symbool Sb (van het Latijn : stibium) en atoomnummer 51 in het Periodiek Systeem van de scheikunde. Het is een glanzend grijs metalloïde, het wordt in de natuur voornamelijk aangetroffen als het sulfidemineraal stibniet of antimoniet (Sb₂S₃).

Voorkomen

Antimoon in erts of mineraal

Stibniet of antimoniet
Aurostibiet, goud met antimoon mineraal ( AuSb₂)
Boulangeriet, een lood-antimoon-sulfide met de chemische formule Pb₅Sb₄S₁₁.
Jordaniet, een lood-arseen-antimoon-sulfide met de chemische formule Pb₁₄As₄Sb₂S₂₃.

Geschiedenis

Antimoonverbindingen zijn al sinds de oudheid bekend en werden in poedervorm gebruikt als medicijn en cosmetica (middelen om je op te maken), vaak bekend onder de Arabische naam kohl (zwarte oog make-up). Egyptenaren noemden het al in hun hiërogliefen. Latere Grieken gebruikten ook στἰβι stibi, net als Celsus en Plinius, die in de eerste eeuw na Christus in het Latijn beschreven. Latere Latijnse auteurs pasten het woord aan het Latijn aan als stibium.

In Telloh , Chaldea (een deel van het huidige Irak ) is een voorwerp gevonden, waarvan wordt gezegd dat het deel uitmaakt van een vaas, gemaakt van antimoon daterend uit ongeveer 3000 v.Chr. gevonden in Egypte. Muntkenner en chemicus William Chandler Roberts-Austen merkte tijdens een lezing van Herbert Gladstone in 1892 op dat "we tegenwoordig alleen antimoon kennen als een zeer broos en kristallijn metaal, dat nauwelijks in een bruikbare vaas kan worden verwerkt, en daarom is deze opmerkelijke 'vondst ' opmerkelijk. Het moet de verloren kunst vertegenwoordigen om antimoon kneedbaar te maken."

De Romeinse geleerde Plinius de Oudere beschreef in zijn verhandeling Natural History verschillende manieren om antimoonsulfide voor medische doeleinden te bereiden.

Metaalantimoon was ook bekend, maar het werd ten onrechte gezien als lood bij zijn ontdekking. De vroegst bekende beschrijving van het metaal in het Westen werd in 1540 geschreven door Vannoccio Biringuccio.

Het metaalantimoon was in 1615 bekend bij de Duitse chemicus Andreas Libavius, die het maakte door ijzer toe te voegen aan een gesmolten mengsel van antimoonsulfide, zout en kaliumtartraat. Nicolas Lémery, een Franse scheikundige, was de eerste die antimoon en zijn verbindingen heeft bestudeerd en beschreef dat in 1707.

De eerste ontdekking van natuurlijk voorkomend zuiver antimoon in de aardkorst werd beschreven door de Zweedse wetenschapper en plaatselijke mijndistrictsingenieur Anton von Swab in 1783; het typemonster werd verzameld in de Sala-zilvermijn in het mijndistrict Bergslagen in Sala, Västmanland, Zweden.

Het standaard chemische symbool voor antimoon (Sb) zou zijn bedacht door Jöns Jakob Berzelius (1779-1848), die het element stibium noemde.

Gebruik

China is de grootste producent van antimoon en zijn verbindingen, waarbij de meeste productie afkomstig is van de Xikuangshan-mijn in Hunan. De industriële methoden voor het zuiver maken van antimoon zijn roosteren en reduceren met koolstof of direct reduceren van stibniet met ijzer. Bronnen beginnen uitgeput te raken, waardoor het een zogeheten kritisch element is. Volgens de BGS-risicolijst 2015 staat antimoon op de tweede plaats (na zeldzame aardelementen).

De grootste toepassingen voor metallisch antimoon (ongeveer 20%) zijn een legering met lood en tin en de lood-antimoonplaten in loodzuurbatterijen (accu's). Legeringen van lood en tin met antimoon hebben verbeterde eigenschappen voor soldeer, kogels (munitie) en glijlagers. Antimoonverbindingen (ongeveer 60% van het antimoon) zijn belangrijke toevoegingen voor chloor- en broom-houdende brandvertragers die in veel handels- en huishoudelijke producten worden aangetroffen. Vlamvertragers zijn onder meer kinderkleding, speelgoed, vliegtuig- en autostoelhoezen.

Een opkomende toepassing is het gebruik van antimoon in micro-elektronica.

Biologie

Zuiver antimoonmetaal heeft geen invloed op de gezondheid van mens en milieu. Grote hoeveelheden antimoon in het milieu kunnen kleine dieren doden. Inademing van antimoontrioxide (en soortgelijke antimoonstof) wordt als schadelijk gezien en wordt ervan verdacht kanker te veroorzaken als je het in grote hoeveelheden binnen krijgt. Antimoonchloriden zijn bijtend voor de huid. Het is dus vooral een bedreiging voor mensen die met antimoon moeten werken.

Bepaalde verbindingen van antimoon blijken giftig te zijn, met name antimoontrioxide en antimoonkaliumtartraat.

Veiligheid

Toepassingen

Bronzen en antimoon kralen uit de oudheid

Plaats in het periodiek systeem

Periodiek systeem

H

He

Li

Be

B

C

N

O

F

Ne

Na

Mg

Al

Si

P

S

Cl

Ar

K

Ca

Sc

Ti

V

Cr

Mn

Fe

Co

Ni

Cu

Zn

Ga

Ge

As

S

e

Br

Kr

Rb

Sr

Y

Zr

Nb

Mo

Tc

Ru

Rh

Pd

Ag

Cd

In

Sn

Sb

Te

I

Xe

Cs

Ba

*

Hf

Ta

W

Re

Os

Ir

Pt

Au

Hg

Tl

Pb

Bi

Po

At

Rn

Fr

Ra

**

Rf

Db

Sg

Bh

Hs

Mt

Ds

Rg

Cn

Nh

Fl

Mc

Lv

Ts

Og

↓

*

La

Ce

Pr

Nd

Pm

Sm

Eu

Gd

Tb

Dy

Ho

Er

Tm

Yb

Lu

**

Ac

Th

Pa

U

Np

Pu

Am

Cm

Bk

Cf

Es

Fm

Md

No

Lr

@@ Regel 26: / Regel 26: @@
 == Geschiedenis ==
-Antimoonverbindingen zijn al sinds de [[oudheid]] bekend en werden in poedervorm gebruikt als [[medicijn]] en ''cosmetica'' (middelen om je op te maken), vaak bekend onder de [[Arabisch|Arabische]] naam ''kohl''. Egyptenaren noemden het al in hun [[Hiëroglief|hiërogliefen]]. Latere Grieken gebruikten ook στἰβι ''stibi'', net als [[Celsus]] en [[Plinius]], die in de eerste eeuw na Christus in het [[Latijn]] beschreven. Latere Latijnse auteurs pasten het woord aan het Latijn aan als ''stibium''.
+Antimoonverbindingen zijn al sinds de [[oudheid]] bekend en werden in poedervorm gebruikt als [[medicijn]] en ''cosmetica'' (middelen om je op te maken), vaak bekend onder de [[Arabisch|Arabische]] naam ''kohl'' (zwarte oog make-up). Egyptenaren noemden het al in hun [[Hiëroglief|hiërogliefen]]. Latere Grieken gebruikten ook στἰβι ''stibi'', net als [[Celsus]] en [[Plinius]], die in de eerste eeuw na Christus in het [[Latijn]] beschreven. Latere Latijnse auteurs pasten het woord aan het Latijn aan als ''stibium''.
 In Telloh , Chaldea (een deel van het huidige [[Irak]] ) is een voorwerp gevonden, waarvan wordt gezegd dat het deel uitmaakt van een vaas, gemaakt van antimoon daterend uit ongeveer 3000 v.Chr. gevonden in Egypte. Muntkenner en chemicus [[William Chandler Roberts-Austen]] merkte tijdens een lezing van [[Herbert Gladstone]] in 1892 op dat "we tegenwoordig alleen antimoon kennen als een zeer broos en kristallijn metaal, dat nauwelijks in een bruikbare vaas kan worden verwerkt, en daarom is deze opmerkelijke 'vondst ' opmerkelijk. Het moet de verloren kunst vertegenwoordigen om antimoon kneedbaar te maken."
@@ Regel 34: / Regel 34: @@
 Metaalantimoon was ook bekend, maar het werd ten onrechte gezien als [[Lood (element)|lood]] bij zijn ontdekking. De vroegst bekende beschrijving van het metaal in het Westen werd in 1540 geschreven door [[Vannoccio Biringuccio]].
-Het metaalantimoon was in 1615 bekend bij de Duitse chemicus [[Andreas Libavius]], die het maakte door [[IJzer (element)|ijzer]] toe te voegen aan een gesmolten mengsel van ''antimoonsulfide'', zout en ''kaliumtartraat''.
+Het metaalantimoon was in 1615 bekend bij de Duitse chemicus [[Andreas Libavius]], die het maakte door [[IJzer (element)|ijzer]] toe te voegen aan een gesmolten mengsel van ''antimoonsulfide'', zout en ''kaliumtartraat''. [[Nicolas Lémery]], een Franse scheikundige, was de eerste die antimoon en zijn verbindingen heeft bestudeerd en beschreef dat in 1707.
 De eerste ontdekking van natuurlijk voorkomend zuiver antimoon in de [[aardkorst]] werd beschreven door de Zweedse wetenschapper en plaatselijke mijndistrictsingenieur Anton von Swab in 1783; het typemonster werd verzameld in de Sala-zilvermijn in het mijndistrict Bergslagen in Sala, Västmanland, [[Zweden]].
@@ Regel 41: / Regel 41: @@
 == Gebruik ==
-[[Volksrepubliek China|China]] is de grootste producent van antimoon en zijn verbindingen, waarbij de meeste productie afkomstig is van de Xikuangshan-mijn in Hunan. De industriële methoden voor het zuiver maken van antimoon zijn ''roosteren'' en ''reduceren'' met koolstof of direct ''reduceren'' van ''stibniet'' met [[IJzer (element)|ijzer]].
+[[Volksrepubliek China|China]] is de grootste producent van antimoon en zijn verbindingen, waarbij de meeste productie afkomstig is van de Xikuangshan-mijn in Hunan. De industriële methoden voor het zuiver maken van antimoon zijn ''roosteren'' en ''reduceren'' met koolstof of direct ''reduceren'' van ''stibniet'' met [[IJzer (element)|ijzer]]. Bronnen beginnen uitgeput te raken, waardoor het een zogeheten kritisch element is. Volgens de ''BGS-risicolijst'' 2015 staat antimoon op de tweede plaats (na zeldzame aardelementen).
-De grootste toepassingen voor metallisch antimoon zijn een [[legering]] met [[Lood (element)|lood]] en [[Tin (element)|tin]] en de lood-antimoonplaten in loodzuurbatterijen (accu's). Legeringen van lood en tin met antimoon hebben verbeterde eigenschappen voor soldeer, kogellagers en glijlagers. Antimoonverbindingen zijn belangrijke toevoegingen voor [[chloor]]- en [[Broom (element)|broom]]-houdende brandvertragers die in veel handels- en huishoudelijke producten worden aangetroffen. Een opkomende toepassing is het gebruik van antimoon in micro-elektronica.
+De grootste toepassingen voor metallisch antimoon (ongeveer 20%) zijn een [[legering]] met [[Lood (element)|lood]] en [[Tin (element)|tin]] en de lood-antimoonplaten in loodzuurbatterijen (accu's). Legeringen van lood en tin met antimoon hebben verbeterde eigenschappen voor soldeer, kogels (munitie) en glijlagers. Antimoonverbindingen (ongeveer 60% van het antimoon) zijn belangrijke toevoegingen voor [[chloor]]- en [[Broom (element)|broom]]-houdende brandvertragers die in veel handels- en huishoudelijke producten worden aangetroffen. Vlamvertragers zijn onder meer kinderkleding, speelgoed, vliegtuig- en autostoelhoezen.
+Een opkomende toepassing is het gebruik van antimoon in micro-elektronica.
 === Biologie ===
+Zuiver antimoonmetaal heeft geen invloed op de gezondheid van mens en [[milieu]]. Grote hoeveelheden antimoon in het milieu kunnen kleine dieren doden. Inademing van ''antimoontrioxide'' (en soortgelijke antimoonstof) wordt als schadelijk gezien en wordt ervan verdacht [[kanker]] te veroorzaken als je het in grote hoeveelheden binnen krijgt. Antimoonchloriden zijn bijtend voor de huid. Het is dus vooral een bedreiging voor mensen die met antimoon moeten werken.
+Bepaalde verbindingen van antimoon blijken giftig te zijn, met name ''antimoontrioxide'' en ''antimoonkaliumtartraat''.
 == Veiligheid ==
 == Toepassingen ==
+<gallery>
+Bestand:Bronze and antimony beads circa 1000 BCE.jpg|Bronzen en antimoon kralen uit de oudheid
+</gallery>
 == Plaats in het periodiek systeem ==
 {{Periodiek Systeem}}
+[[Categorie:Chemische elementen]]
+[[Categorie:Scheikunde]]