Homohuwelijk

De status van het homohuwelijk wereldwijd

Met het homohuwelijk wordt het huwelijk bedoeld tussen twee mensen van hetzelfde geslacht. De term houdt in dat twee personen met elkaar mogen trouwen ondanks dat ze allebei man, vrouw of genderneutraal zijn. Aangezien met "homo" vaak alleen homoseksuele mannen wordt bedoeld, wordt ook weleens de naar gelijke geslachtshuwelijk of huwelijk van gelijk geslacht gebruikt. Dit komt doordat er ook andere seksuele oriëntaties zijn, zoals biseksualiteit.

Sinds het begin van de 21e eeuw (en ook eind 20e eeuw) is het homohuwelijk onderdeel van het debat in veel landen. In landen waar homoseksualiteit legaal is, wordt het huwelijk als herkenning van de seksualiteit gezien. Veel organisaties zetten zich ook in om in landen (en gebieden) waar het homohuwelijk nog niet toegestaan is het in te stellen. Ze gaan hierbij uit van gelijkheid onder alle burgers. Aan de andere kant zijn er ook vaak burgers die het huwelijk alleen voor personen van een verschillend geslacht willen behouden (het hetero- of klassiek huwelijk). Dit hoeft niet per se te betekenen dat deze groep iets heeft tegen homoseksualiteit. Redenen voor het niet toestaan kunnen bijvoorbeeld religie en traditie zijn.

Nederland was in 2001 het eerste land dat het homohuwelijk invoerde, België volgde in 2003. Sinds 2023 is het homohuwelijk in 35 landen erkend.

Achtergrondinformatie

Wat is het homohuwelijk?

Om te kijken wat het homohuwelijk voor de wet is moet je vragen wat een huwelijk is. Een huwelijk is een echtverbinding. In de meeste landen is dit tussen twee personen (monogamie) en meestal ook tussen een man en een vrouw (heteroseksueel). Dit staat beschreven in een wet die geldt in het gehele land of in een gebied van een land. In sommige landen hebben de afzonderlijke gebieden het recht om regels op te stellen voor huwelijken, zoals zijn in de VS de afzonderlijke staten hiervoor verantwoordelijk. Na de trouwerij sta je dan als partners van elkaar geregistreerd.

Je kunt een huwelijk ook in religieuze zin bekijken. De manier dat huwelijken op deze manier worden geregeld bestaat nog niet heel erg lang. Er zijn ook tijden geweest waarin men trouwde in een religieus gebouw voor een godheid. Je stond dan geregistreerd bij dat geloof als getrouwd. De religie had vaak een leider of boek (zoals de Bijbel) waarin stond wat de regels van het huwelijk zijn. Tegenwoordig staan deze huwelijken ook bij de staat geregistreerd.

Daarnaast bestaat er ook huwelijk in ruime zin. Hierbij kunnen twee of meerdere personen besloten te trouwen zonder dat dit geregistreerd staat. Bepaalde groeperingen en organisaties doen dit. Hoewel het homohuwelijk pas in 2001 ergens ter wereld legaal werd, voerde het Remonstrantse Broederschap al homohuwelijken uit sinds 1986 en zou zijn er meer dan deze organisaties. Het probleem is dat deze huwelijken niet rechtsgeldig zijn. Dit houdt in dat partners die op deze manier zijn getrouwd niet als partners zijn geregistreerd en dus niet van dezelfde rechten kunnen genieten. Als we spreken over de invoering van het homohuwelijk hebben we het over het rechtsgeldig maken van het homohuwelijk.

Hoe kan het homohuwelijk worden ingevoerd?

Er zijn verschillende manieren om een homohuwelijk in een land of gebied in te voeren:

Meerderheid in het parlement: In veel landen is het homohuwelijk ingevoerd door het parlement. Het parlement is een orgaan dat door de bevolking (direct of indirect) wordt gekozen om de zoveel jaar. Elke politieke partij heeft een eigen kijk op het homohuwelijk. Als de voorstanders een meerderheid hebben kan het homohuwelijk worden ingevoerd door middel van een wetsvoorstel. Per land verschilt er een meerderheid van minstens +50% nodig is of een veel hogere meerderheid (bijvoorbeeld 75%). Dit komt door de plek de wet van het huwelijk. Als dit een normale wet is een meerderheid van 50% voldoende, maar staat het in de grondwet dan is een hogere wet nodig. Dit komt doordat je de grondwet verandert en dit de belangrijkste wet van het land is. De gedachte achter het invoeren door middel van het parlement is dat de bevolking erachter staat. Vaak gebeurt dit alleen als uit peilingen blijkt dat meer dan de helft voorstander is!
Door middel van een rechtszaak: In sommige landen is een rechtszaak aangespannen tegen de staat door homostellen. Dit gebeurt vaak als tegenstanders aan de macht zijn. Vaak buigt de hoogste rechter zich over de zaak, aangezien de zaak vaak veel publiciteit oplevert. De wet over het heteroseksueel huwelijk wordt vergeleken met andere wet, waaronder de grondwet, en er wordt gekeken of er sprake is van discriminatie. Mocht dit zo zijn moet de huwelijkswet worden aangepast. De rechter stelt dan vaak een einddatum en geeft de regering tot die datum de tijd een wet te maken. Doet de regering dit niet en/of is de einddatum verstreken, dan wordt de wet alsnog aangepast naar een wet die het homohuwelijk toestaat. Mocht het niet lukken kan een rechtszaak vaak veel publiciteit opleveren en kan er een discussie ontstaan waarbij de wet alsnog wordt ingevoerd.
Door middel van een referendum: Dit is tot nu toe alleen in Ierland gebeurd. Politici kunnen het homohuwelijk een referendum waard vinden. Een referendum is eigenlijk een verkiezing, maar dan stem je voor of tegen een wet en niet op een kandidaat of partij. Hierdoor wordt de mening van het volk direct gehoord. Het idee hierachter is dat het huwelijk in het algemeen een zaak is die veel inwoners direct aangaat en daarom is een referendum belangrijk.

Mocht het homohuwelijk worden ingevoerd moet er vaak een wet gewijzigd worden. Er zijn verschillende manieren waarop dit kan.

Het huwelijk wordt genderneutraal: Dit houdt in dat het huwelijk niet specifiek meer tussen een man en vrouw is. Het huwelijk is nu tussen twee personen; het maakt niet uit wat je bent. De meeste landen kiezen voor deze wet, vanwege het derde geslacht (een groep personen die zich geen man of vrouw noemt).
Er komt een aparte wet voor het homohuwelijk: Dit wordt in principe niet gedaan, aangezien er dan alsnog sprake kan zijn van racisme. Toekomstige "voordeeltjes" kunnen op deze manier wel gelden voor het heteroseksueel huwelijk, maar niet voor het homohuwelijk. Tot nu toe heeft geen een land voor deze wet gekozen.

Voor- en tegenstanders

Voorstanders

Hieronder vind je de argumenten voor het homohuwelijk:

Discriminatie: De meest gebruikte reden voor de invoering is dat er sprake is van een discriminatie. Het idee is dat een relatie tussen twee personen van hetzelfde geslacht net zo waardevol is als tussen twee personen van een ander geslacht. Hierdoor zouden in beide gevallen dezelfde wetten moeten gelden.
Acceptatie: Veel personen zijn er daarnaast van overtuigt dat het homohuwelijk ook helpt bij de acceptatie van lhbt'ers op langere termijn. We zien dat in veel landen die het homohuwelijk invoerden de acceptatie van lhbt'ers alleen maar steeg.

Voorstanders van het homohuwelijk lhbt'ers zelf en lhbt-organisaties, maar ook mensen die heteroseksueel zijn (straight allies) kunnen het homohuwelijk steunen. In de politiek steunen socialistische en liberale partijen het homohuwelijk vaak. In Nederland zijn dit voornamelijk de VVD, de PvdA, de GroenLinks, 50PLUS, de SP, de Partij voor de Dieren, Forum voor Democratie en de PVV. In de VS is de Democratische Partij vaak voor het homohuwelijk. In België zijn Open VLD, Groen, SP.A, Ecolo, PS, N-VA en CD&V.

Tegenstanders

Hieronder vind je de argumenten tegen het homohuwelijk:

Religie: Een huwelijk is oorspronkelijk religieus en volgens veel religies bestaat het homohuwelijk niet. Overigens zijn er wel bepaalde religies die dit wel erkennen. Het homohuwelijk wordt als iets gezien dat tegen het geloof is.
Traditioneel gezin: Veel tegenstanders zijn voor een traditionele gezinssituatie, met een man en een vrouw die getrouwd zijn. Het homohuwelijk verstoort volgens hen deze traditionele gezinssituatie.

Tegenstanders van het homohuwelijk zijn meestal religieuze partijen, religies en conservatieve partijen. In Nederland spreekt de SGP zich het meest uit tegen het homohuwelijk; CDA en ChristenUnie zijn in het verleden tegen het homohuwelijk geweest, maar worden de laatste jaren steeds meer voorstander. DENK heeft zich nog niet uitsproken over het huwelijk. In de VS is de Republikeinse Partij tegen het homohuwelijk.

Overigens betekent het vaak niet dat tegenstanders tegen lhbt'ers zijn; veel partijen zijn steunen acceptatie en wijzen geweld en discriminatie af.

Status per land

Zie Tijdlijn van de invoering van het homohuwelijk voor het hoofdartikel over dit onderwerp.

Het homohuwelijk is (op 29 februari 2023) legaal in 35 landen. Het eerste land per wereld wat het homohuwelijk invoerde was Nederland in 2001. België volgde als tweede land in 2003. Het meest recente land wat het homohuwelijk invoerde was Estland in 2024.

In de volgende landen is het homohuwelijk legaal:

Opmerkingen:

Het homohuwelijk is legaal in alle onderdelen van Nederland met uitzondering van Aruba, Curaçao en Sint Maarten.
Het homohuwelijk is legaal in Nieuw-Zeeland zelf, maar niet op de overzeese gebieden Niue, de Cookeilanden en Tokelau.
Taiwan wordt niet door ieder land als land erkend. Het wordt vaak als niet-erkende staat (of als onderdeel van de volksrepubliek China) gezien.
Het homohuwelijk is legaal in alle onderdelen van het Verenigd Koninkrijk met uitzondering van de Kaaimaneilanden, Bermuda, Anguilla, de Turks- en Caicoseilanden en Montserrat.
Het homohuwelijk is legaal in alle onderdeel van de Verenigde Staten met uitzondering van Amerikaans-Samoa.

Discussie

In veel landen is het homohuwelijk een discussie. Hieronder een opsomming van de belangrijkste landen:

Armenië: Armenië heeft veel wetten voor de bescherming van lhbt'ers. Inmiddels is het geregistreerd partnerschap opengesteld en worden in het buitenland gesloten homohuwelijken erkend. In Armenië is slechts 3% van de bevolking voorstander van het homohuwelijk.
Cambodja: Bepaalde gemeenten in Cambodja erkennen homohuwelijken die in andere landen zijn gesloten. Ook de hoofdstad valt hieronder. In 2004 sprak de koning van het land zich al uit vóór de erkenning van het homohuwelijk in zijn land. Sinds 2015 zijn er verschillende partijen die zich hebben uitgesproken voor de invoering. De grootste partij van het land heeft geen plannen om het in te voeren, maar wil het overwegen als er een verzoek wordt ingediend. In Cambodja is 55% van de bevolking voor het homohuwelijk.
China: China is niet een bepaald homovriendelijk land en het homohuwelijk is grondwettelijk verboden. Wel is er de laatste jaren vooruitgang. In 2001 werd homoseksualiteit van de lijst met ziekten geschrapt. Tussen 2000 en 2004 was er zelfs een comité opgericht om het homohuwelijk in te voeren, maar dat was volgens de oprichtster voor China nog een stap te ver. Sindsdien is er wel meer aandacht, mede door de media en rechtszaak uit 2016.
Griekenland: Griekenland heeft in 2016 en 2017 veel wetten aangenomen om lhbt'ers te beschermen tegen discriminatie op onder andere de werkvloer. De discussie over het homohuwelijk is ouder. In 1982 werd de huidige huwelijkswet gemaakt. Deze huwelijkswet zegt dat een huwelijk een verbintenis is tussen twee personen, waarbij geen geslacht wordt genoemd. In theorie maakt dit het homohuwelijk in Griekenland legaal, maar het wordt niet door de Griekse overheid erkend. In 2008 maakte de burgemeester van Tilos hier gebruik van door twee homoseksuele koppels te trouwen. De rechter bepaalde dat het legaal is, maar wettelijk erg lastig. Andere Griekse gemeenten maken ook gebruik van deze maas in de wet. De laatste jaren gaan er stemmen op om het homohuwelijk ook in Griekenland legaal te maken. Inmiddels is meer dan 56% van de Grieken voorstander van een homohuwelijk.
Israël: Israël erkent in het buitenland gesloten huwelijken van hetzelfde geslacht. Volgens het hooggerechtshof is het homohuwelijk niet hun zaak, maar die van het parlement, in 2017. Een groot gedeelte van de Israëlische bevolking is voor het homohuwelijk; haast 80%.
Italië: Nadat veel grote landen, waarop de VS, het homohuwelijk invoerden, werd in Italië in 2016 hevig geprotesteerd voor het homohuwelijk. Het land had toen geen enkele wettelijke vorm van samenwonen voor lhbt-koppels. Italië is, mede voor de Katholieke Kerk, een erg conservatief land, maar sinds een paar jaar blijkt uit de metingen dat meer dan de helft van de bevolking voor de invoering van het homohuwelijk is. Het protest leidde dat Italië in 2016 als een van de laatste Europese landen het geregistreerd partnerschap openstelde voor lgbt-koppels. De betogers namen hier genoegen mee. In middels in meer dan 50% van de Italianen voorstander van het homohuwelijk, maar de Italiaanse premier zij in 2018 geen haast te hebben met de invoering van het homohuwelijk.
Japan: In Japan worden in sommige grote steden homohuwelijken erkend door de bevolking. Japan wordt gezien als één van de laatste grote westerse landen waar het homohuwelijk nog niet bestaat. Dit komt doordat Japan een vrij traditioneel land is. Toch is er de laatste jaren een verandering. Veel jongeren willen het homohuwelijk ook in hun land en door de legalisatie in Taiwan krijgt men steeds meer aanhang. In 2019 hebben een aantal homokoppels de Japanse staat aangeklaagd, omdat volgens hen sprake is van discriminatie.
Liechtenstein: In Liechtenstein is het sinds 2011 voor lhbt'ers mogelijk om geregistreerd te staan als partners en tevens worden lhbt'ers sinds 2016 beter beschermd. Na de invoering van het homohuwelijk in Duitsland in 2017 zei de premier van Liechtenstein om ook het homohuwelijk in haar land in te voeren. Uit een poll van het landelijke dagblad van Liechtenstein bleek in 2017 dat 55% van de bevolking het homohuwelijk zo snel als mogelijk in Liechtenstein wil invoeren.
Monaco: In Monaco heeft de katholieke kerk veel invloed. Hierdoor heeft het land ook geen geregistreerd partnerschap voor lhbt-koppels. Monaco zet zich overigens wel in voor lhbt'ers en is een homovriendelijk land. Inmiddels is het Monegaskische parlement bezig met een wet om het geregistreerd partnerschap in het land in te stellen. Ook heeft de prinselijke familie zich uitgesproken om lhbt'ers te helpen en ondersteunen. In Monaco is meer dan de helft voorstander van het homohuwelijk. Dit komt mede door de goede banden met buurland Frankrijk.
Nepal: In Nepal was er in 2008 een rechtszaak, waarin de rechter oordeelde dat Nepal het homohuwelijk moest invoeren. Anno 2016 werd daar een commissie voor opgericht en in 2018 kwamen zij met een nieuwe wet. De Nepalese president heeft het parlement erop aangedrongen deze wet aan te nemen.
Oekraïne: Na de Russische invasie van Oekraïne in 2022 ontstond er een discussie over de invoering van het homohuwelijk in het land. President Volodymyr Zelensky is zelf voorstander van het homohuwelijk. Volgens hem vochten duizenden lgbt-mensen voor het land tijdens de invasie. In Oekraïne is het homohuwelijk echter verboden volgens de grondwet. Een eventuele invoering zal dus in ieder geval na de oorlog plaatsvinden. In 2023 werd geregistreerd partnerschap wel mogelijk voor lgbt-koppels. 27% van de inwoners steunt de invoering van het homohuwelijk.
San Marino: In 2018 erkende San Marino geregistreerd partnerschap voor lhbt-koppels, waarna het in februari 2019 legaal werd. San Marino is een stuk liberaler dan Italië. In San Marino is 78% van de inwoners voorstander van het homohuwelijk.
Thailand: Thailand staat positief tegenover lhbt'ers en wordt gezien als één van de homovriendelijkste landen van Azië. In Thailand is homoseksualiteit toegestaan en zij worden ook beschermt door de overheid. Anno 2018 heeft de regering een voorstel gemaakt om geregistreerd partnerschap in het land toe te staan voor lhbt'ers. Door de invoering van het homohuwelijk in Taiwan, is er ook discussie in Thailand. 59% van de Thaise bevolking is voorstander van het homohuwelijk.
Tsjechië: In tegenstelling tot veel Oost-Europese landen is Tsjechië een homovriendelijk land en bovendien steunt een groot deel van de bevolking lhbt-rechten. Sinds 2006 kent Tsjechië als geregistreerd partnerschap voor lhbt-koppels. Na het invoeren van het homohuwelijk in Duitsland, sloeg de discussie over naar Tsjechië. In juni 2018 maakte 4 parlementsleden een wet om het homohuwelijk legaal te maken. De regering heeft aangegeven dit te steunen. De wet moet eerst nog door beide kamers van het parlement en bovendien getekend worden door de president. De kerk en conservatieve partijen hebben een tegenwet gemaakt om het homohuwelijk grondwettelijk te verbieden, maar hier is geen meerderheid voor. De Tsjechische president was tegen het homohuwelijk, aangezien volgens hem het een familietraditie is, en wilde ook zijn vetorecht gebruiken. De premier van Tsjechië is echter voor het invoeren van de wet. Aanvankelijk zou over de wet in november 2018 worden gestemd. Dit werd eerst uitgesteld naar januari 2019, toen naar maart 2019, maar nog steeds is er niet gestemd. De premier wil voor het einde van 2019 over de wet stemmen. Vermoedelijk haalt de wet het, aangezien er een meerderheid is in het parlement. Circa 60% van de Tsjechische bevolking is voor de invoering van het homohuwelijk.
Venezuela: Hoewel slechts 30% van de Venezolanen voorstander is van het homohuwelijk, wilde president Maduro het ook in zijn land invoeren nadat het in 2016 in Colombia legaal werd. Waarschijnlijk zal dit op de korte termijn niet gebeuren, aangezien het land in een economische en politieke crisis is.
Zuid-Korea: In Zuid-Korea zijn er in 2014 gesprekken geweest over het invoeren van het homohuwelijk, maar deze liepen stuk. Sinds 2018 worden er echter protesten gehouden om het homohuwelijk in te voeren. Circa 41% van de Zuid-Koreanen is voorstander van het homohuwelijk.