Gadolinium: verschil tussen versies

Uit Wikikids
Naar navigatie springen Naar zoeken springen
(Nieuwe pagina aangemaakt met '{{Werk}} == Voorkomen == == Geschiedenis == == Gebruik == === Biologie === == Toepassingen == == Plaats in het periodiek systeem == {{Periodiek Systeem}}')
 
k
 
(5 tussenliggende versies door dezelfde gebruiker niet weergegeven)
Regel 1: Regel 1:
−
{{Werk}}
+
{{Info Chemisch element
 +
| afbeelding = Gadolinium-4.jpg
 +
| ander formaat =
 +
| bijschrift = Stukje Gadolinium
 +
| naam = Gadolinium
 +
| latijn =
 +
| symbool = Gd
 +
| atoomnummer = 64
 +
| soort = Lanthanide
 +
| kleur = Zilverwit
 +
| smeltpunt = 1312 <!-- Smeltpunt in celsius -->
 +
| kookpunt = 3000 <!-- Kookpunt in celsius -->
 +
}}
 +
'''Gadolinium''' is een [[Chemisch element|chemisch element]] met het symbool '''Gd''' en [[atoomnummer]] 64 in het [[Periodiek Systeem]] van de [[scheikunde]]. Het is een zacht, kneedbaar, zilverwit [[metaal]] dat langzaam verkleurt bij blootstelling aan lucht. Gadolinium reageert langzaam met [[Zuurstof (element)|zuurstof]] uit de lucht of vocht om een ​​zwarte verkleuring te vormen.  Het behoort tot de [[lanthaniden]] reeks, een groep van 15 op elkaar lijkende elementen tussen [[Lanthanium|lanthaan]] en [[lutetium]] in het periodiek systeem, waarvan lanthaan de eerste en het prototype is. Gadolinium wordt traditioneel gerekend tot deze zeldzame aardelementen.
  
 
== Voorkomen ==
 
== Voorkomen ==
 +
Gadolinium is een bestanddeel van veel mineralen zoals ''monaziet'' en ''bastnäsiet''. Het metaal reageert te makkelijk met andere elementen om van nature als zuivet element te bestaan. Gek genoeg bevat het mineraal ''gadoliniet'' (waar naar het vernoemd is) eigenlijk alleen maar hele kleine hoeveelheden van dit element. De belangrijkste mijngebieden bevinden zich in [[Volksrepubliek China|China]], de [[Verenigde Staten|VS]], [[Brazilië]], [[Sri Lanka]], [[India]] en [[Australië (continent)|Australië]].
 +
 +
== Gadolinium in erts of mineraal ==
 +
<gallery>
 +
Bestand:Gadolinitas.jpg|'''Gadoliniet'''
 +
Bestand:MONAZIET-(Ce).tif|'''Monaziet'''
 +
Bestand:Bastnaesit Burundi.jpg|'''Basnaesiet'''
 +
</gallery>
  
 
== Geschiedenis ==
 
== Geschiedenis ==
 +
Gadolinium werd in 1880 ontdekt door [[Jean Charles de Marignac]] , die gadolinium-[[Zuurstof (element)|oxide]] ontdekte met behulp van de spectroscopie-meter. Het is vernoemd naar het mineraal ''gadoliniet'', een van de mineralen waarin gadolinium wordt gevonden, dat zelf genoemd is naar de Finse chemicus [[Johan Gadolin]]. Zuiver gadolinium in de metaalachtige vorm werd voor het eerst vrij gemaakt door de chemicus [[Paul Emile Lecoq de Boisbaudran]] rond 1886.
  
 
== Gebruik ==
 
== Gebruik ==
 +
Het zogeheten isotoop <sup>157</sup> gadolinium wordt gebruikt om tumoren aan te pakken bij neutronentherapie. Ook wordt het gebruikt bij het afschermen van kernreactoren.
 +
 +
Gadolinium bezit ongebruikelijke metallurgische eigenschappen, waarbij slechts 1% gadolinium de verwerkbaarheid en weerstand van [[IJzer (element)|ijzer]], [[Chroom (element)|chroom]] en soortgelijke [[Legering|legeringen]] tegen hoge temperaturen en oxidatie ("[[roest]]") verbetert.
 +
 +
Gadolinium wordt gebruikt voor het in beeld brengen van [[organen]] en [[Tumor|tumoren]] met de magnetische resonantie ([[MRI-scanner|MRI]]) scanner. Als [[fosfor]] verbinding wordt het gebruikt bij röntgen onderzoek.
 +
 +
Gadoliniumverbindingen worden ook gebruikt voor het maken van groene fosforen voor de inmiddels verouderde kleurentelevisiebuizen.
  
 
=== Biologie ===
 
=== Biologie ===
 +
Omdat Gadolinium ionen giftig zijn, worden de hiervoor genoemde Gadolinium verbindingen als het ware verpakt in een soort gel. Anders kan het niet als contrastmiddel in de MRI-scanner en bij röntgenfoto's worden gebruikt.
 +
 +
Gadolinium heeft verder geen bekende natuurlijke biologische rol.
 +
 +
== Veiligheid ==
 +
<gallery>
 +
Bestand:Picto radioactief 01.png|Gadolinium isotopen zijn radioactief
 +
Bestand:GHS-pictogram-silhouette.svg|Gadolinium en - verbindingen zijn giftig
 +
</gallery>
  
 
== Toepassingen ==
 
== Toepassingen ==
 +
<gallery>
 +
Bestand:MRI-Philips.JPG|MRI-scanner
 +
</gallery>
  
 
== Plaats in het periodiek systeem ==
 
== Plaats in het periodiek systeem ==
 
{{Periodiek Systeem}}
 
{{Periodiek Systeem}}
 +
[[Categorie:Chemische elementen]]
 +
[[Categorie:Scheikunde]]

Huidige versie van 2 nov 2021 om 11:22

Chemisch element
Gadolinium-4.jpg
Stukje Gadolinium
Naam Gadolinium
Latijn
Symbool Gd
Atoomnummer 64
Soort Lanthanide
Kleur Zilverwit
Smeltpunt 1312 oC
Kookpunt 3000 oC
Portaal Portal.svg Scheikunde

Gadolinium is een chemisch element met het symbool Gd en atoomnummer 64 in het Periodiek Systeem van de scheikunde. Het is een zacht, kneedbaar, zilverwit metaal dat langzaam verkleurt bij blootstelling aan lucht. Gadolinium reageert langzaam met zuurstof uit de lucht of vocht om een ​​zwarte verkleuring te vormen. Het behoort tot de lanthaniden reeks, een groep van 15 op elkaar lijkende elementen tussen lanthaan en lutetium in het periodiek systeem, waarvan lanthaan de eerste en het prototype is. Gadolinium wordt traditioneel gerekend tot deze zeldzame aardelementen.

Voorkomen

Gadolinium is een bestanddeel van veel mineralen zoals monaziet en bastnäsiet. Het metaal reageert te makkelijk met andere elementen om van nature als zuivet element te bestaan. Gek genoeg bevat het mineraal gadoliniet (waar naar het vernoemd is) eigenlijk alleen maar hele kleine hoeveelheden van dit element. De belangrijkste mijngebieden bevinden zich in China, de VS, Brazilië, Sri Lanka, India en Australië.

Gadolinium in erts of mineraal

  • Gadoliniet

  • Monaziet

  • Basnaesiet

Geschiedenis

Gadolinium werd in 1880 ontdekt door Jean Charles de Marignac , die gadolinium-oxide ontdekte met behulp van de spectroscopie-meter. Het is vernoemd naar het mineraal gadoliniet, een van de mineralen waarin gadolinium wordt gevonden, dat zelf genoemd is naar de Finse chemicus Johan Gadolin. Zuiver gadolinium in de metaalachtige vorm werd voor het eerst vrij gemaakt door de chemicus Paul Emile Lecoq de Boisbaudran rond 1886.

Gebruik

Het zogeheten isotoop 157 gadolinium wordt gebruikt om tumoren aan te pakken bij neutronentherapie. Ook wordt het gebruikt bij het afschermen van kernreactoren.

Gadolinium bezit ongebruikelijke metallurgische eigenschappen, waarbij slechts 1% gadolinium de verwerkbaarheid en weerstand van ijzer, chroom en soortgelijke legeringen tegen hoge temperaturen en oxidatie ("roest") verbetert.

Gadolinium wordt gebruikt voor het in beeld brengen van organen en tumoren met de magnetische resonantie (MRI) scanner. Als fosfor verbinding wordt het gebruikt bij röntgen onderzoek.

Gadoliniumverbindingen worden ook gebruikt voor het maken van groene fosforen voor de inmiddels verouderde kleurentelevisiebuizen.

Biologie

Omdat Gadolinium ionen giftig zijn, worden de hiervoor genoemde Gadolinium verbindingen als het ware verpakt in een soort gel. Anders kan het niet als contrastmiddel in de MRI-scanner en bij röntgenfoto's worden gebruikt.

Gadolinium heeft verder geen bekende natuurlijke biologische rol.

Veiligheid

  • Gadolinium isotopen zijn radioactief

  • Gadolinium en - verbindingen zijn giftig

Toepassingen

  • MRI-scanner

Plaats in het periodiek systeem

Periodiek systeem
H He
Li Be B C N O F Ne
Na Mg Al Si P S Cl Ar
K Ca Sc Ti V Cr Mn Fe Co Ni Cu Zn Ga Ge As S e Br Kr
Rb Sr Y Zr Nb Mo Tc Ru Rh Pd Ag Cd In Sn Sb Te I Xe
Cs Ba * Hf Ta W Re Os Ir Pt Au Hg Tl Pb Bi Po At Rn
Fr Ra ** Rf Db Sg Bh Hs Mt Ds Rg Cn Nh Fl Mc Lv Ts Og
↓
* La Ce Pr Nd Pm Sm Eu Gd Tb Dy Ho Er Tm Yb Lu
** Ac Th Pa U Np Pu Am Cm Bk Cf Es Fm Md No Lr
Afkomstig van Wikikids , de interactieve Nederlandstalige Internet-encyclopedie voor en door kinderen. "https://wikikids.nl/index.php?title=Gadolinium&oldid=691916"