Sumer
Sumer of Sumerië is de vroegst bekende beschaving in de historische regio van Zuid - Mesopotamië (Zuid-Centraal Irak), ontstaan tijdens de kopertijd en vroege Bronstijd zo'n 6.000 - 5.000 jaar v. Chr. Het is ook een van de eerste beschavingen ter wereld, samen met het oude Egypte, de Caral-Supe-beschaving, de beschaving van de Indusvallei, de Minoïsche beschaving en het oude China. Sumerische boeren woonden langs de valleien van de Tigris en de Eufraat en verbouwden een overvloed aan graan en andere gewassen, waarvan het overschot hen in staat stelde stedelijke nederzettingen te stichten. Proto-schrijven ontstaat vóór 3.000 v. Chr. De vroegste teksten komen uit de steden Uruk en Jemdet Nasr, en dateren tussen 3.500 - 3.000 v. Chr.
Herkomst naam Sumer
.jpg)
De term "Sumer" is de naam die wordt gegeven aan de taal die wordt gesproken door de "Sumeriërs", de oude niet - Semitisch sprekende inwoners van zuidelijk Mesopotamië, door hun opvolgers de Oost-Semitisch-sprekende Akkadiërs. De Sumeriërs noemden hun land zelf Kengir, het 'Land van de edele heren'.
De oorsprong van de Sumeriërs is niet bekend, maar de mensen van Sumer noemden zichzelf "Black Headed Ones" of "Black-Headed People" ("Zwart hoofdige mensen"). Mogelijk kwamen deze mensen uit Noord-Afrika, maar er wordt ook gedacht aan de Vruchtbare Halve Maan, de Natufians, of een beschaving uit de Indusvalei (Kaukasus).
De Ubaidiërs waren mogelijk de voorlopers van de Sumeriërs. Hoewel ze nooit genoemd zijn door de Sumeriërs zelf, wordt door hedendaagse geleerden verondersteld dat zij de eerste beschavingskracht in Sumerië zijn geweest. Ze droogden de moerassen voor landbouw, ontwikkelden handel en vestigden industrieën, waaronder weven, leerwerk, metaalbewerking, bakstenen en aardewerk.
De Sumeriërs verloren geleidelijk de controle aan Semitische staten uit het noordwesten. Sumerië werd veroverd door de Semitisch sprekende koningen van het Akkadische rijk rond 2.270 v.Chr., maar het Sumerisch bleef lang nog een heilige taal (zoals dat later bij het Latijn was tijdens de middeleeuwen). De inheemse Sumerische heerschappij herleefde ongeveer een eeuw in de Derde Dynastie van Ur rond 2.100 - 2.000 v. Chr., maar de Akkadische taal bleef ook enige tijd in gebruik.
De Sumerische stad Eridu (het tegenwoordige Tell Abu Shahrain), aan de kust van de Perzische Golf, wordt gezien als een van de oudste steden, waar drie afzonderlijke culturen kunnen zijn samengesmolten: die van de boerse Ubaidiaanse boeren, die in lemen hutten woonden en irrigatie toepasten; die van mobiele nomadische Semitische herders die in zwarte tenten leven en kuddes schapen en geiten volgen; en die van vissers, die in rieten hutten in de moerassen woonden, die mogelijk de voorouders van de Sumeriërs waren.
Stadstaten in Sumerië
Zo'n 3.100 - 3.000 v. Chr. was Sumerië verdeeld in vele onafhankelijke stadstaten, die werden verdeeld door kanalen en grensstenen. Elk tempel-complex was gecentreerd rond een tempel die was gewijd aan de specifieke beschermgod of godin van de stad en werd geregeerd door een priesterlijke gouverneur (de ensi) of door een koning (de lugal) die nauw verbonden was met de religieuze riten van de stad.
De Sumerische stadstaten kwamen aan de macht tijdens de prehistorische Ubaid- en Uruk-periodes (Keramisch neolithicum tot kopertijd). Het is vrij zeker dat de Sumerische steden tijdens de Uruk-periode gebruik begonnen te maken van slavenarbeid door slaven die uit het heuvelland waren veroverd, en er is voldoende bewijs voor gevangengenomen slaven als arbeiders in de vroegste teksten.
Sumerische steden tijdens de Uruk-periode waren waarschijnlijk theocratisch en werden hoogstwaarschijnlijk geleid door een priester-koning (de ensi), bijgestaan door een raad van oudsten, die zowel uit mannen als vrouwen bestond. Er was weinig bewijs van georganiseerde oorlogvoering of beroepssoldaten tijdens de Uruk-periode, en steden waren over het algemeen toen nog niet ommuurd. Dat gebeurde later pas toen er meer oorlogen ontstonden. In deze periode werd Uruk de meest verstedelijkte stad ter wereld, met voor het eerst meer dan 50.000 inwoners.
Deze cultuur kwam tot een einde mede door een klimaatverandering waarbij een enorme droogte ontstond en er sprake was van een zouttoename in de bodem, waardoor landbouw onmogelijk werd. Het volk verhuisde naar het noorden. In de periode van 2.100 - 1.700 v. Chr. is de bevolking in dit gebied naar schatting met bijna drie vijfde afgenomen. De gebieden waar Sumerisch werd gesproken werden verzwakt en de gebieden waar Akkadisch de belangrijkste taal was, werden relatief sterker.
Dynastieke periode
De vroegste dynastieke koning op de Sumerische koningslijst wiens naam bekend is uit een andere legendarische bron is Etana, de 13e koning van de eerste dynastie van Kish. De vroegste koning die door archeologisch bewijs is bevestigd, is Enmebaragesi van Kish (vroege Dynastie I), wiens naam ook wordt genoemd in het Gilgamesj -epos (een episch gedicht uit het oude Mesopotamië, wat gezien wordt als de oudste nog bestaande opmerkelijke literatuur en de op één na oudste religieuze tekst, na de Piramideteksten). Mogelijk was Gilgamesj zelf een historische koning van Uruk. Zoals het Gilgamesj-epos laat zien, werd deze periode gekenmerkt met toenemende oorlogen. Steden werden vanaf dan ommuurd en namen in omvang toe naarmate onverdedigde dorpen in het zuiden van Mesopotamië verdwenen. (Zowel Enmerkar als Gilgamesj wordt gekoppeld aan het bouwen van de muren van Uruk.)
Vanaf dan wordt het 't Akkadische rijk dat van 2.234 - 2154 v.Chr. bestaat. De Sumerische taal bleef nog wel bestaan (eerst vooral als administratieve taal en later als meer godsdienstige taal).
Vervolgens maakten de Gutianen de dienst uit in die streek (2.193 - 2.119 v. Chr.). Het wordt steeds meer een simitische samenleving, om uiteindelijk over te gaan in het Babylonische rijk (1.895 - 539 v.Chr).
Cultuur
De Sumeriërs maakten veel soorten hoogstaand aardewerk. Er waren speciale potten voor honing, boter, olie en wijn, die waarschijnlijk van dadels was gemaakt. Er werd een gevederde hoofdtooi gedragen. Er werden bedden, krukjes en stoelen gebruikt, met gebeeldhouwde poten die op die van een os leken. Er waren open haarden en vuuraltaren.
Messen, boren, wiggen en een instrument dat eruitziet als een zaag waren allemaal bekend. Terwijl speren, bogen, pijlen en dolken (maar geen zwaarden) in de oorlog werden gebruikt.
Kleitabletten werden gebruikt om op te schrijven (hieruit zou het latere spijkerchrift ontstaan). Dolken met metalen bladen en houten handvatten werden gedragen, en koper werd in platen gehamerd, terwijl kettingen of halsbanden van goud waren. Er is veel bewijs gevonden met betrekking tot Sumerische muziek. Er werden lieren en fluiten gespeeld, met als bekendste voorbeelden de lieren van Ur.
De Sumerische cultuur werd gedomineerd (overheerst) door mannen en kende rangen en standen (waaronder burgers en slaven). Huwelijken werden meestal gearrangeerd (geregeld) door de ouders van de bruid en bruidegom en in een contract vastgelegd op een kleitablet. De bruidegom betaalde een bruidsgeschenk aan de vader van zijn bruid.
Taal en schrijven
De belangrijkste archeologische vondsten in Sumerië zijn een groot aantal kleitabletten geschreven in spijkerschrift. Sumerisch schrift wordt gezien als een grote mijlpaal in de ontwikkeling van de mensheid om niet alleen historische archieven te maken, maar ook in het schrijven van literatuur, zowel in de vorm van poëtische heldendichten en verhalen als gebeden en wetten.
Hoewel eerst nog afbeeldingen, dat wil zeggen hiërogliefen, werden gebruikt, volgde al snel het spijkerschrift en vervolgens zogeheten ideogrammen (waarbij symbolen werden gemaakt om ideeën weer te geven). Driehoekige of wigvormige rieten werden gebruikt om op vochtige kleitabletten te schrijven. Veel van die tabletten zijn teruggevonden en men heeft ze weten te ontcijferen (vertalen). Het betreft persoonlijke en zakelijke brieven, ontvangstbewijzen, lexicale lijsten, wetten, hymnen, gebeden, verhalen en dagelijkse verslagen.
De Sumerische taal is uniek en niet verwant aan een andere taal (zoals Nederlands en Engels tot de Germaanse taal behoord). Het begrijpen van Sumerische teksten van tegenwoordig kan problematisch zijn. Het moeilijkst zijn de vroegste teksten.
Geloof
_-_EnKi_(Sumerian).jpg)
De Sumeriërs geloofden in vele goden in menselijke vorm. Er was geen gemeenschappelijke reeks goden en godinnen; elke stadstaat had zijn eigen beschermheren (soort monniken), tempels en priesterkoningen (de ensi). De goden zouden mensen uit klei hebben geschapen om hen te dienen.
Sumeriërs geloofden dat het heelal bestond uit een platte schijf omsloten door een koepel (Wat wij nu firmament noemen). Het Sumerische hiernamaals omvatte een afdaling naar een sombere onderwereld om de eeuwigheid door te brengen in een ellendig bestaan als Gidim (geest).
Ziggurats (Sumerische tempels) hadden elk een eigen naam en bestonden uit een voorplein, met een centrale vijver voor zuivering. De tempel zelf had een middenruimte met aan weerszijden gangpaden. Aan weerszijden van de gangpaden zouden kamers voor de priesters zijn. Aan het ene uiteinde zou het podium staan en een lemen tafel voor dieren- en groenteoffers. Graanschuren en pakhuizen bevonden zich meestal in de buurt van de tempels. Na een tijdje begonnen de Sumeriërs de tempels te plaatsen op meerlagige vierkante constructies die waren gebouwd als een reeks stijgende terrassen, wat aanleiding gaf tot de Ziggurat-stijl.
De doden werden buiten de stadsmuren begraven op kerkhoven waar een kleine heuvel het lijk bedekte.
Landbouw en jacht
De Sumeriërs gingen misschien al in 5.000 - 4.500 v. Chr. over op landbouw. De regio liet een aantal fundamentele landbouwtechnieken zien, waaronder irrigatie, grootschalige intensieve grondbewerking, monocropping (elk jaar hetzelfde gewas) met behulp van een ploeg (landbouwwerktuig) en met het gebruik van gespecialiseerde landbouwarbeiders onder bureaucratische controle. Omdat er tempelrekeningen bij deze vorm van organisatie beheert moesten worden, leidde tot de ontwikkeling van het schrift (ca. 3.500 v.Chr.).
Schapen, geiten, runderen en varkens werden gedomesticeerd. Ze gebruikten ossen als hun belangrijkste lastdieren voor de ploeg en dergelijke en ezels of paardachtigen als hun belangrijkste transportdier. Wollen kleding en tapijten werden gemaakt van de wol of het haar van de dieren. Naast het huis was een omheinde tuin beplant met bomen en andere planten; tarwe en waarschijnlijk andere granen werden op de velden gezaaid, en de shaduf werd al gebruikt voor irrigatiedoeleinden. Planten werden ook gekweekt in potten of vazen.
Er werd ook bier gebrouwen van de verschillende granen. Ze verbouwden gerst, kikkererwten, linzen, tarwe, dadels, uien, knoflook, sla, prei en mosterd. De Sumeriërs vingen veel vissen en jaagden op gevogelte en gazellen.
De Sumerische landbouw was sterk afhankelijk van irrigatie. De irrigatie werd bereikt door het gebruik van shaduf, kanaaltjes, kanalen, dijken, stuwen en reservoirs (wateropslagplaats). De veel voorkomende gewelddadige overstromingen van de Tigris, en in mindere mate van de Eufraat , betekenden dat kanalen regelmatig gerepareerd en er voortdurend slib moest worden. Afstandstenen en grensstenen moesten voortdurend worden vervangen. De overheid verplichtte mensen om in herendiensten aan de grachten te werken, hoewel de rijken zichzelf konden vrijstellen.
Uit de " Sumerische boerenalmanak " is bekend dat de boeren na het hoogwaterseizoen en na de lente en het Akitu- of nieuwjaarsfeest de kanalen gebruikten om hun velden onder water te zetten en vervolgens het water af te voeren. Vervolgens lieten ze ossen op de grond stampen om het onkruid te doden. Daarna bewerkten ze de velden met pikhouwelen. Na het drogen werd de grond drie keer geploegd, geëgd en geharkt, en verpulverd met een houweel, voordat ze zaad zaaiden. Helaas zorgde de hoge verdampingssnelheid voor een geleidelijke toename van het zoutgehalte van de velden. Op een gegeven moment waren boeren noodgedwongen overgestapt van tarwe op de meer zouttolerante gerst als hun belangrijkste gewas.
Sumeriërs oogstten in de lente in teams van drie personen, bestaande uit een maaidorser, een binder en een schoofgeleider. De boeren gebruikten Een soort dorswagens, aangedreven door ossen, om de graankoppen van de stengels te scheiden en vervolgens dorssleden om het graan los te maken. Zo ziften ze het graan/kaf mengsel.
Technologie en praktische toepassingen
Architectuur
In de Tigris-Eufraat vlakte ontbraken mineralen en bomen. Een kale boel dus. Sumerische bouwwerken waren gemaakt van leemsteen, niet gemetseld met mortel of cement. Gebouwen van leem verslechterden uiteindelijk, dus werden ze om de zoveel tijd afgebroken, geëgaliseerd en herbouwd op dezelfde plek. Deze voortdurende wederopbouw verhoogde geleidelijk het niveau van steden, die zo boven de omringende vlakte kwamen te liggen. Deze kunstmatige heuvels, bekend als Tell, zijn overal in het oude Nabije Oosten te vinden.
Baksteen was het gewone bouwmateriaal, en daarmee steden, forten, tempels en huizen werden gebouwd. De stad was voorzien van torens en stond op een kunstmatig platform; het huis had ook een torenachtig uiterlijk. Het was voorzien van een deur die op een scharnier draaide en met een soort sleutel kon worden geopend; de stad poort was op grotere schaal, en lijkt dubbel te zijn geweest. De funderingsstenen - of liever bakstenen - van een huis werden ingewijd door bepaalde voorwerpen die eronder werden gestort.
De Sumeriërs ontwikkelden ook de boog , waardoor ze een sterk type koepel konden ontwikkelen. Ze bouwden dit door verschillende bogen te bouwen en met elkaar te verbinden.
Wiskunde
De Sumeriërs ontwikkelden een complex systeem van meetkunde ca. 4.000 v. Chr. Vanaf 2.600 v. Chr. schreven de Sumeriërs tafels van vermenigvuldiging op kleitabletten en behandelden ze geometrische oefeningen en delingsproblemen. De vroegste sporen van de Babylonische cijfers dateren ook uit deze periode. In de periode 2.700 - 2300 v. Chr. kwam de eerste verschijning van het telraam. Zij waren de eersten die de oppervlakte van een driehoek en het volume van een kubus konden berekenen.
De wiskundige kennis kwam goed van pas bij de handel.
Uitvindingen
Behalve praktische uitvindingen werd er ook het nodige aan kunst gedaan. Sumerische pottenbakkers versierden potten met cederolieverf. De pottenbakkers gebruikten een boogboor om het vuur te produceren dat nodig was voor het bakken van het aardewerk. Sumerische metselaars en juweliers kenden en maakten gebruik van albast (calciet, witte wat doorzichtige steensoort), ivoor, ijzer, goud, zilver, carneool (bruinrood mineraal dat gewoonlijk wordt gebruikt als halfedelstenen kralen) en lapis lazuli (blauw mineraal).
De bijna constante oorlogen tussen de Sumerische stadstaten gedurende 2000 jaar hielpen de militaire technologie en technieken van Sumer naar een hoog niveau te ontwikkelen. De legers bestonden voornamelijk uit infanterie. De infanterie droeg speren, droeg koperen helmen en droeg rechthoekige schilden.
Het Sumerische leger gebruikte karren getrokken door onagers (soort ezels). Deze vroege strijdwagens functioneerden minder goed in gevechten dan latere ontwerpen.
Voorbeelden van Sumerische technologie zijn: het wiel, spijkerschrift, cylinderzegel, rekenen en geometrie , irrigatiesystemen, Sumerische boten, maankalender, brons, leer, zagen, beitels, hamers, beugels, paarden bits, spijkers, pinnen, ringen, schoffels, bijlen, messen, lansen, pijlpunten, zwaarden, lijm, dolken, waterzakken, tassen, harnassen, pijlkokers, verbeterde pijl en boog, strijdwagens, schedes, laarzen, sandalen, harpoenen en bier.
De Sumeriërs behoorden tot de eerste astronomen die de sterren in kaart brachten in sets van sterrenbeelden, waarvan er vele overleefden in de dierenriem en ook werden erkend door de oude Grieken. Ze waren zich ook bewust van de vijf planeten die met het blote oog goed zichtbaar zijn.