Strijdwagen

Nagemaakte Romeinse strijdwagen

Een strijdwagen of carros is een soort oorlogs- of racekar, bestuurd door een wagenmenner. Meestal werden er twee of meer paarden gebruikt om snel te kunnen rijden. De oudst bekende strijdwagens zijn gevonden in graven van de Sintashta-cultuur in de hedendaagse Chelyabinsk Oblast, Rusland. Deze werden zo'n 2000 v. Chr. gebruikt. De belangrijke uitvinding die de strijdwagen licht van gewicht maakte, was het spaakwiel.

Bouw

De wagen was een snel, licht, open voertuig op twee wielen, getrokken door twee of meer paarden die naast elkaar waren vastgemaakt, en was niet veel meer dan een vloer met een middelhoge afscherming aan de voorkant en zijkanten. Het werd aanvankelijk gebruikt voor oude oorlogsvoering tijdens de Brons- en IJzertijd, maar nadat de militaire capaciteiten waren vervangen door lichte en zware cavalerie, werden strijdwagens nog steeds gebruikt voor reizen en transport, in processies, voor wedstrijden en in races.

Soms zaten er op de wielen ter hoogte van de as scherpe bronzen messen, de zeiswagen.

Naamgeving

Het woord "carros" komt van de Latijnse term carrus, een leenwoord uit Gallisch. In het oude Rome en enkele andere oude mediterrane beschavingen had een biga twee paarden nodig, een triga drie en een quadriga vier paarden. Het woord carrosserie (het bovenste gedeelte van een auto) stamt hier vanaf.

Geschiedenis

Naakte wagenmenner op zijn strijdwagen, gehakt in een reliëf.

Carrossen of strijdwagens spelen een belangrijke rol in de Indo-Iraanse mythologie. Strijdwagens zijn ook een belangrijk onderdeel van zowel de hindoeïstische als de Perzische mythologie, waarbij de meeste goden in hun wereld worden afgebeeld als rijdend in een strijdwagen.

De oudste beschrijvingen (in spijkerschrift) van strijdwagenoorlogen in het oude Nabije Oosten is een oude Hettitische Anitta-tekst (18e eeuw vGT), die melding maakt van 40 paardenteams.

Tekening van een strijd met zeiswagens

De Hettieten (een rijk van rond 1650 v.Chr. uit Hattusa in het noorden van Centraal- Anatolië) waren beroemde wagenmenners. Ze ontwikkelden een nieuw wagenontwerp dat lichtere wielen had, met vier spaken in plaats van acht, en dat drie in plaats van twee krijgers kon vervoeren. Het kon drie krijgers dragen omdat het wiel in het midden van de strijdwagen werd geplaatst en niet aan de achterkant zoals bij de Egyptische strijdwagens. Meestal bestuurde een Hettitische krijger de strijdwagen, terwijl de tweede man meestal de belangrijkste boogschutter was; de derde krijger zou ofwel een speer of zwaard gebruiken wanneer hij de vijanden aanvalt, of een groot schild ophouden om zichzelf en de anderen te beschermen tegen vijandelijke pijlen.

De Perzen waren misschien de eersten die vier paarden voor hun strijdwagens spanden. Ze gebruikten ook zeiswagens. Cyrus de Jongere gebruikte deze wagens in grote aantallen bij de Slag bij Cunaxa.

Het gebruik van strijdwagens vond zijn weg naar het oude Egypte rond 1650 v. Chr.

Ook de Romeinen hebben de strijdwagen veelvuldig gebruikt, ook bij de wagenrennen in het Romeinse circus (renbaan), onder andere tijdens de oude olympische spelen.

De strijdwagens worden verschillende keren in het oude testament van de bijbel genoemd.

Film

In de filmklassieker "Ben Hur" speelt de strijdwagen een belangrijke rol. Het wordt onder andere gebruikt bij de Romeinse wagenrennen.