Vrouwenkiesrecht

Progressivisme
Stromingen
Sociaalliberalisme Kathedersocialisme Humanisme Antiklerikalisme Feminisme Techno-progressivisme
Begrippen
Vrijzinnigheid Moderniteit Vooruitgangsgeloof Progressief onderwijs Vrouwenkiesrecht Duurzame ontwikkeling
Sleutelfiguren
Theodore Roosevelt John Dewey Jane Addams Franklin D. Roosevelt Nelson Mandela Els Borst
Portaal Politiek

Vrouwen protesteren voor vouwenkiesrecht in Amsterdam (1914)

Vrouwenkiesrecht is het recht van vrouwen om te mogen stemmen bij verkiezingen. Vanaf het midden van de 19e eeuw probeerden sommige mensen de stemwetten te veranderen om vrouwen toe te staan ​​te stemmen. Liberale politieke partijen zouden doorgaan met het verlenen van stemrecht aan vrouwen, waardoor het aantal potentiële kiesdistricten van die partijen zou toenemen. Nationale en internationale organisaties werden opgericht om de inspanningen voor het stemmen van vrouwen te coördineren, met name de International Woman Suffrage Alliance (opgericht in 1904 in Berlijn, Duitsland).

In de afgelopen eeuwen hebben zich veel gevallen voorgedaan waarin vrouwen selectief het stemrecht kregen en vervolgens weer werden ontnomen. De eerste plaats ter wereld waar vrouwenkiesrecht werd toegekend en gehandhaafd, was New Jersey in 1776 (hoewel dit in 1807 werd teruggedraaid zodat alleen blanke mannen konden stemmen). Vrouwelijke landeigenaren mogen vanaf 1689 stemmen bij verkiezingen voor de Staten van Friesland in landelijke districten.

De eerste provincie die vrouwen voortdurend liet stemmen, was de Pitcairneilanden in 1838, en de eerste soevereine natie was Noorwegen in 1913, toen het Koninkrijk Hawaï, dat oorspronkelijk algemeen kiesrecht had in 1840, dit in 1852 introk en vervolgens werd geannexeerd (ingelijfd) door de Verenigde Staten in 1898. In de jaren na 1869 verleenden een aantal provincies van het Britse Rijk en Russische Rijk vrouwenkiesrecht, en sommige daarvan werden later soevereine naties, zoals Nieuw-Zeeland, Australië en Finland. Vrouwen die onroerend goed bezaten kregen stemrecht op het eiland Manin 1881 en in 1893 kregen vrouwen in de toen zelfbesturende Britse kolonie Nieuw-Zeeland stemrecht. In Australië verleende de kolonie Zuid-Australië vanaf 1894 stemrecht aan alle vrouwen en vanaf 1895 het recht om zich kandidaat te stellen voor het parlement, terwijl het Australische federale parlement in 1902 het recht verleende om te stemmen en zich kandidaat te stellen (hoewel het de uitsluiting toestond van "inheemse inboorlingen"). Voorafgaand aan de onafhankelijkheid, in het Russische Groothertogdom Finland, kregen vrouwen in 1906 raciaal gelijk kiesrecht, met zowel het recht om te stemmen als om zich kandidaat te stellen. De meeste grote westerse mogendheden breidden het stemrecht uit aan vrouwen voor en tijdens het interbellum, waaronder Canada (1917), het Verenigd Koninkrijk en Duitsland (1918), Oostenrijk, Nederland (1919) en de Verenigde Staten (1920). Opmerkelijke uitzonderingen in Europa waren Frankrijk, waar vrouwen pas in 1944 mochten stemmen, Griekenland (gelijke stemrechten voor vrouwen bestonden daar pas in 1952, hoewel geletterde vrouwen sinds 1930 konden stemmen bij lokale verkiezingen), en Zwitserland (waar, sinds 1971 konden vrouwen stemmen op federaal niveau en tussen 1959 en 1990 kregen vrouwen stemrecht op lokaal kantonniveau). De laatste Europese jurisdicties die vrouwen stemrecht gaven, waren Liechtenstein in 1984 en het Zwitserse kanton Appenzell Innerrhoden op lokaal niveau in 1990.

De Amerikaanse historicus Leslie Hume stelt dat de Eerste Wereldoorlog de populaire stemming veranderde:

De bijdrage van de vrouwen aan de oorlogsinspanning daagde de notie van de fysieke en mentale minderwaardigheid van vrouwen uit en maakte het moeilijker om vol te houden dat vrouwen, zowel wat betreft lichamelijk gestel als wat betreft temperament, ongeschikt waren om te stemmen. Als vrouwen in munitiefabrieken konden werken, leek het zowel ondankbaar als onlogisch om hen een plaats in het stemhokje te ontzeggen. Maar de stemming was veel meer dan alleen een beloning voor oorlogswerk; het punt was dat de deelname van vrouwen aan de oorlog hielp om de angsten weg te nemen die de toegang van vrouwen tot de publieke arena omringden.

Met de terugkeer van de Taliban zijn in Afghanistan weer veel vrouwenrechten tenietgedaan. Ook het vrouwenkiesrecht wordt ingeperkt.

Nederland

Pamflet van de Vereeniging voor Vrouwenkiesrecht, ca. 1916

Langzaam maar zeker werden vrouwen aan het einde van de 19^e eeuw actieve deelneemsters aan de maatschappij. Aletta Jacobs (1854-1929) was de eerste afgestudeerde vrouwelijke arts. Zij was voor veel vrouwen een voorbeeld. Ook streed ze actief voor het vrouwenkiesrecht. Jeltje de Bosch Kemper richtte het Comité tot Verbetering van den Maatschappelijken en den Rechtstoestand der Vrouw in Nederland op. Wilhelmina Drucker, bijgenaamd Dolle Mina, was de oprichtster van de Vrije Vrouwen Vereniging (1889). Dit was de voorloper van de Vereniging voor Vrouwenkiesrecht die in 1894 ontstond.

In 1917 vond er een grondwetswijziging plaats onder Pieter Cort van der Linden. Zowel de schoolstrijd werd aangepakt en het algemeen kiesrecht werd ingevoerd. De mannen kregen actief kiesrecht. Alle mannen van 23 jaar en ouder mochten vanaf dan hun stem uitbrengen. De vrouwen kregen eerst nog maar het passieve kiesrecht. Suze Groeneweg, een onderwijzeres, kreeg als eerste vrouw een zetel in de Tweede kamer. In 1917 werd het wetsvoorstel aangenomen dat vrouwen ook het actieve kiesrecht kregen. Dat kwam in 1922 in de grondwet.

Strijders voor het vrouwenkiesrecht in Nederland

• Aletta Jacobs (1854-1929)
• Wilhelmina Drucker (1847-1925)
• Rosa Manus (1881-1943)
• Annette Versluys-Poelman (1853-1914)
• Welmoet Wijnaendts Francken-Dyserinck (1876-1956)
• Lizzy van Dorp (1872-1945)
• Clara Meijer-Wichmann (1885-1922)
• Mariane van Hogendorp (1834–1909)
• Cornélie Huygens (1848–1902)
• Catharine van Tussenbroek (1852-1925)
• Liede Tilanus (1871-1953)
• Maria Bouwmeester (1885-1956)
  

  Pamflet van de Vereeniging voor Vrouwenkiesrecht, ca. 1916