Vroegmesolithicum: verschil tussen versies

Uit Wikikids
Naar navigatie springen Naar zoeken springen
k
 
(10 tussenliggende versies door 3 gebruikers niet weergegeven)
Regel 1: Regel 1:
−
{{Werk}}
  
 
{{Zijbalk drieperiodensysteem}}
  
{{Zijbalk drieperiodensysteem}}
  +
Het '''vroegmesolithicum''' is de oudste van de drie perioden in het [[mesolithicum]], een periode in de archeologische [[prehistorie]]. Het is ook het begin van het geologische [[holoceen]].
  +
  +
== Culturen ==
  +
De periodes beginnen niet overal gelijk in (met name) Europa. Toch kunnen er enkele culturen worden aangewezen op plaatsen waar hun archeologische vondsten zijn gevonden. Elke [[cultuur]] (groep mensen of stam) leefde net even anders, met voor die cultuur specifieke gewoontes en [[stenen werktuig]]en.
  +
  +
{| class="wikitable sortable"
  +
|-
  +
! Geografisch gebied
  +
! Naam Periode
  +
! Cultuur
  +
! Jaar geleden (JG)
  +
! Interessante vondsten en vindplaatsen
  +
|-
  +
|Zuidoost-Europa ([[Griekenland]], Aegean)
  +
| Vroegmesolithicum
  +
|
  +
| 15.000–7.000 JG
  +
| Franchthigrot, Theopetragrot. Jagen op klein wild, wilde planten, vissen en weekdieren. Waren ervaren zeevarenden.
  +
|-
  +
| [[Zuidoost-Europa]] ([[Roemenië]]/[[Serviė]])
  +
| Vroegmesolithicum
  +
| IJzerenpoortencultuur
  +
| 13.000–5.000 JG
  +
| Lepenski Vir, aanwezigheid van bos en steppe. Veranderingen in klimaat en flora en fauna waren geleidelijk en niet drastisch. "De eerste stad in Europa", met een uitgebreide [[begraafplaats]].
  +
|-
  +
| [[West-Europa]], Zuid-[[Frankrijk]] en Noord-[[Spanje]]
  +
| Vroegmesolithicum
  +
| Azilian of [[Pyreneeën]]
  +
| 14.000–10.000 JG
  +
| Ruwe [[harpoen]]en van platte beenderen en kiezelstenen met abstracte decoratie
  +
|-
  +
| Noord-Europa ([[Noorwegen]])
  +
| Vroegmesolithicum
  +
| Fosna-Hensbackacultuur
  +
| 12.000–10.500 JG
  +
| Vissen en zeehondenjacht belangrijk en er wordt aangenomen dat met leer bedekte boten met houten frame werden gebruikt. De Fosna/Hensbacka-cultuur was een pure jager-verzamelaarscultuur.
  +
|-
  +
| Noord-Europa (Noord-[[Noorwegen]])
  +
| Vroegmesolithicum
  +
| Komsacultuur
  +
| 12.000–10.000 JG
  +
| Bijna uitsluitend op de zee gericht, voornamelijk levend van de zeehondenjacht en waren botenbouwers en vissers. Ruwe [[stenen werktuig]]en
  +
|-
  +
| [[Centraal-Azië]] ([[Oeral|Midden-Oeral]])
  +
| Vroegmesolithicum
  +
|
  +
| 12.000–5.000 JG
  +
| Shigir Idol, oudste beeldhouwwerk, Vtoraya Beregovaya
  +
|}
  +
  +
=== Franchettigrotbewoners ===
  +
[[Bestand:023Σπήλαιο Φράχθι Ερμιονίδας.jpg|miniatuur|Zicht vanuit de grot|alt=|200x200px]]
  +
Ze leefde in grotten in de buurt van de zee. De grot bevind zich bij de baai van Kiladha in het zuidoosten van Argolis, [[Griekenland]]. De grot werd ongeveer 35.000 jaar lang als schuilplaats gebruikt en is een van de meest grondig bestudeerde vindplaatsen uit het [[Steentijd|stenen tijdperk]] in Zuidoost-Europa.
  +
  +
Ze waren niet zo sterk afhankelijk van groot wild als hun voorgangers, waarschijnlijk als gevolg van het veranderende klimaat en de omgeving; in plaats daarvan hebben ze hun voedselbronnen uitgebreid met een verscheidenheid aan klein wild , wilde planten, vissen en weekdieren.
  +
  +
Er zijn een paar graven gevonden die in de grot zijn gegraven tijdens het mesolithicum en die de zorg voor de doden suggereren.
  +
  +
=== Theopetragrotbewoners ===
  +
[[Bestand:Σπήλαιο Θεόπετρας.jpg|miniatuur|Theopetra grot|alt=|links|200x200px]]
  +
'''De Theopetragrot''' bevindt zich in [[Thessalië]], [[Griekenland]] , aan de noordoostkant van een kalkstenen rotsformatie, 3 km ten zuiden van Kalambaka. De vindplaats is steeds belangrijker geworden omdat menselijke aanwezigheid wordt toegeschreven aan alle perioden van het midden- en boven[[paleolithicum]], het [[mesolithicum]], het [[neolithicum]] en daarbuiten, waarbij er een overgang is van het [[pleistoceen]] naar het [[holoceen]]. Onderzoek heeft aangetoond dat er menselijke aanwezigheid van minstens 50.000 jaar geleden is geweest.
  +
  +
=== IJzerenpoortencultuur ===
  +
[[Bestand:Lepenski vir Praroditeljka (Foremother, cca 7000 BCE).jpg|miniatuur|Gevonden 'oer-moeder'|alt=|259x259px]]
  +
Deze cultuur bestond zo'n 13.000 en 8.000 jaar geleden in het Iron Gates-gebied (ijzerenpoortengebied) van de rivier de [[Donau]], in het huidige [[Roemenië]] en [[Servië]].
  +
  +
Belangrijke vindplaatsen binnen dit archeologische complex zijn onder meer het Lepenski Vir. Het wordt beschreven als "de eerste stad in Europa". Het is een vindplaats die uit één grote nederzetting bestaat met ongeveer 10 satellietdorpen. Op deze plek zijn talloze beelden van vissen en eigenaardige architectuur gevonden.
  +
  +
=== Azilien ===
  +
[[Bestand:Galets peints Mas d'Azil - MAN 61 62 64 65.jpg|miniatuur|Beschilderde steentjes |alt=|links|200x200px]]
  +
Het '''Azilien''' is een naam die door [[Archeologie|archeologen]] is gegeven aan een plek waar mensen werkten en leefden in de Frans-Cantabrische regio van Noord-[[Spanje]] en Zuid-[[Frankrijk]] ([[Pyreneeën]]). Het dateert van ongeveer 10.000-12.500 jaar geleden. Ze maakten er ruwe [[harpoen]]en van plat been en kiezelstenen met abstracte decoraties erop.
  +
  +
=== Fosna-Hensbackacultuur ===
  +
[[Bestand:Kärnyxa av flinta, Nordisk familjebok.jpg|miniatuur|Makers van kernbijlen|alt=|links|283x283px]]
  +
De '''Fosna- en Hensbackacultuur''' (ongeveer 12.000 - 10.500 jaar geleden), waren twee zeer vergelijkbare [[Laatpaleolithicum|laatpaleolithische]]/vroegmesolithische culturen in [[Scandinavië]]. De Fosna- (en Komsa)cultuur werd verspreid langs de kust van Noord-Noorwegen, terwijl de Hensbackacultuur een meer oostelijke verspreiding had langs de kust van West-Zweden; voornamelijk in het centrum Bohuslän ten noorden van [[Göteborg]]. De vindplaats laat zien dat vissen en zeehondenjacht belangrijk was en er wordt aangenomen dat er met leer bedekte boten (kano of kajak) met een houten frame werden gebruikt.
  +
  +
=== Komsacultuur ===
  +
[[Bestand:OpgravingStevoort.jpg|miniatuur|Noorse stenen werktuigen |alt=|200x200px]]
  +
De '''Komsacultuur''' (''Komsakulturen'') was een vroegmesolithische cultuur van jager-verzamelaars die bestond vanaf ongeveer 12.000 jaar geleden in Noord-[[Noorwegen]]. Men denkt dat de Komsa de Noorse kustlijn hebben gevolgd toen de terugtrekkende ijstijd aan het einde van de laatste ijstijd. Er werd bijna geleefd van de zeehondenjacht en ze waren botenbouwers en vissers. De stenen werktuigen en andere werktuigen lijken nogal ruw. Dit wordt mogelijk verklaard doordat er een gebrek aan vuursteen in de regio was.
  +
  +
=== Oeral ===
  +
[[Bestand:Большой шигирский идол.jpg|miniatuur|Oudste beeldhouwwerk |alt=|508x508px]]
  +
Het '''Shigirbeeldhouwwerk''' , of het '''Shigiridool''' (Russisch: Шигирский идол), is het oudst bekende houten beeldhouwwerk ter wereld, gemaakt tijdens de mesolithische periode, kort na het einde van de laatste ijstijd.  Het hout waaruit het is gesneden, is ongeveer 12.000 jaar oud. Het heeft de tijd doorstaan doordat het in het zure veen heeft gelegen, wat een [[conserveren]]de werking heeft.
  +
[[Categorie:Prehistorie]]

Huidige versie van 18 dec 2021 om 14:10

Drieperiodensysteem
Holo-
ceen 		Historische Tijd
La Tène-periode   Proto-
historie
Hallstattperiode
IJzertijd
  Laat  
Midden
Vroeg
Bronstijd
Neolithicum Kopertijd  
Laat Pre-
historie
Keramisch
Prekeramisch
Mesoli-
thicum of
Epipaleo-
lithicum 		Laat
Midden
Vroeg
Pleisto-
ceen 		Paleo-
lithicum 		Laat
Midden
Vroeg
Steentijd

Het vroegmesolithicum is de oudste van de drie perioden in het mesolithicum, een periode in de archeologische prehistorie. Het is ook het begin van het geologische holoceen.

Culturen

De periodes beginnen niet overal gelijk in (met name) Europa. Toch kunnen er enkele culturen worden aangewezen op plaatsen waar hun archeologische vondsten zijn gevonden. Elke cultuur (groep mensen of stam) leefde net even anders, met voor die cultuur specifieke gewoontes en stenen werktuigen.

Geografisch gebied Naam Periode Cultuur Jaar geleden (JG) Interessante vondsten en vindplaatsen
Zuidoost-Europa (Griekenland, Aegean) Vroegmesolithicum 15.000–7.000 JG Franchthigrot, Theopetragrot. Jagen op klein wild, wilde planten, vissen en weekdieren. Waren ervaren zeevarenden.
Zuidoost-Europa (Roemenië/Serviė) Vroegmesolithicum IJzerenpoortencultuur 13.000–5.000 JG Lepenski Vir, aanwezigheid van bos en steppe. Veranderingen in klimaat en flora en fauna waren geleidelijk en niet drastisch. "De eerste stad in Europa", met een uitgebreide begraafplaats.
West-Europa, Zuid-Frankrijk en Noord-Spanje Vroegmesolithicum Azilian of Pyreneeën 14.000–10.000 JG Ruwe harpoenen van platte beenderen en kiezelstenen met abstracte decoratie
Noord-Europa (Noorwegen) Vroegmesolithicum Fosna-Hensbackacultuur 12.000–10.500 JG Vissen en zeehondenjacht belangrijk en er wordt aangenomen dat met leer bedekte boten met houten frame werden gebruikt. De Fosna/Hensbacka-cultuur was een pure jager-verzamelaarscultuur.
Noord-Europa (Noord-Noorwegen) Vroegmesolithicum Komsacultuur 12.000–10.000 JG Bijna uitsluitend op de zee gericht, voornamelijk levend van de zeehondenjacht en waren botenbouwers en vissers. Ruwe stenen werktuigen
Centraal-Azië (Midden-Oeral) Vroegmesolithicum 12.000–5.000 JG Shigir Idol, oudste beeldhouwwerk, Vtoraya Beregovaya

Franchettigrotbewoners

Zicht vanuit de grot

Ze leefde in grotten in de buurt van de zee. De grot bevind zich bij de baai van Kiladha in het zuidoosten van Argolis, Griekenland. De grot werd ongeveer 35.000 jaar lang als schuilplaats gebruikt en is een van de meest grondig bestudeerde vindplaatsen uit het stenen tijdperk in Zuidoost-Europa.

Ze waren niet zo sterk afhankelijk van groot wild als hun voorgangers, waarschijnlijk als gevolg van het veranderende klimaat en de omgeving; in plaats daarvan hebben ze hun voedselbronnen uitgebreid met een verscheidenheid aan klein wild , wilde planten, vissen en weekdieren.

Er zijn een paar graven gevonden die in de grot zijn gegraven tijdens het mesolithicum en die de zorg voor de doden suggereren.

Theopetragrotbewoners

Theopetra grot

De Theopetragrot bevindt zich in Thessalië, Griekenland , aan de noordoostkant van een kalkstenen rotsformatie, 3 km ten zuiden van Kalambaka. De vindplaats is steeds belangrijker geworden omdat menselijke aanwezigheid wordt toegeschreven aan alle perioden van het midden- en bovenpaleolithicum, het mesolithicum, het neolithicum en daarbuiten, waarbij er een overgang is van het pleistoceen naar het holoceen. Onderzoek heeft aangetoond dat er menselijke aanwezigheid van minstens 50.000 jaar geleden is geweest.

IJzerenpoortencultuur

Gevonden 'oer-moeder'

Deze cultuur bestond zo'n 13.000 en 8.000 jaar geleden in het Iron Gates-gebied (ijzerenpoortengebied) van de rivier de Donau, in het huidige Roemenië en Servië.

Belangrijke vindplaatsen binnen dit archeologische complex zijn onder meer het Lepenski Vir. Het wordt beschreven als "de eerste stad in Europa". Het is een vindplaats die uit één grote nederzetting bestaat met ongeveer 10 satellietdorpen. Op deze plek zijn talloze beelden van vissen en eigenaardige architectuur gevonden.

Azilien

Beschilderde steentjes

Het Azilien is een naam die door archeologen is gegeven aan een plek waar mensen werkten en leefden in de Frans-Cantabrische regio van Noord-Spanje en Zuid-Frankrijk (Pyreneeën). Het dateert van ongeveer 10.000-12.500 jaar geleden. Ze maakten er ruwe harpoenen van plat been en kiezelstenen met abstracte decoraties erop.

Fosna-Hensbackacultuur

Makers van kernbijlen

De Fosna- en Hensbackacultuur (ongeveer 12.000 - 10.500 jaar geleden), waren twee zeer vergelijkbare laatpaleolithische/vroegmesolithische culturen in Scandinavië. De Fosna- (en Komsa)cultuur werd verspreid langs de kust van Noord-Noorwegen, terwijl de Hensbackacultuur een meer oostelijke verspreiding had langs de kust van West-Zweden; voornamelijk in het centrum Bohuslän ten noorden van Göteborg. De vindplaats laat zien dat vissen en zeehondenjacht belangrijk was en er wordt aangenomen dat er met leer bedekte boten (kano of kajak) met een houten frame werden gebruikt.

Komsacultuur

Noorse stenen werktuigen

De Komsacultuur (Komsakulturen) was een vroegmesolithische cultuur van jager-verzamelaars die bestond vanaf ongeveer 12.000 jaar geleden in Noord-Noorwegen. Men denkt dat de Komsa de Noorse kustlijn hebben gevolgd toen de terugtrekkende ijstijd aan het einde van de laatste ijstijd. Er werd bijna geleefd van de zeehondenjacht en ze waren botenbouwers en vissers. De stenen werktuigen en andere werktuigen lijken nogal ruw. Dit wordt mogelijk verklaard doordat er een gebrek aan vuursteen in de regio was.

Oeral

Oudste beeldhouwwerk

Het Shigirbeeldhouwwerk , of het Shigiridool (Russisch: Шигирский идол), is het oudst bekende houten beeldhouwwerk ter wereld, gemaakt tijdens de mesolithische periode, kort na het einde van de laatste ijstijd.  Het hout waaruit het is gesneden, is ongeveer 12.000 jaar oud. Het heeft de tijd doorstaan doordat het in het zure veen heeft gelegen, wat een conserverende werking heeft.

Afkomstig van Wikikids , de interactieve Nederlandstalige Internet-encyclopedie voor en door kinderen. "https://wikikids.nl/index.php?title=Vroegmesolithicum&oldid=697690"