Vroegmesolithicum: verschil tussen versies

Versie van 18 dec 2021 14:10

**Drieperiodensysteem**
Holo- ceen	Historische Tijd
	La Tène-periode		Proto- historie
	Hallstattperiode
	IJzertijd
	Laat
	Midden
	Vroeg
	Bronstijd
	Neolithicum	Kopertijd
		Laat	Pre- historie
		Keramisch
		Prekeramisch
	Mesoli- thicum of Epipaleo- lithicum	Laat
		Midden
		Vroeg
Pleisto- ceen	Paleo- lithicum	Laat
		Midden
		Vroeg
	Steentijd

Het Vroegmesolithicum is de oudste van de drie perioden in het mesolithicum, een periode in de archeologische prehistorie. Het is ook het begin van het geologische Holoceen.

Culturen

De periodes beginnen niet overal gelijk in (met name) Europa. Toch kunnen er enkele culturen worden aangewezen op plaatsen waar hun archeologische vondsten zijn gevonden. Elke cultuur (groep mensen of stam) leefde net even anders, met voor die cultuur specifieke gewoontes en stenen werktuigen.

Geografisch gebied	Naam Periode	Cultuur	Jaar geleden (JG)	Interessante vondsten en vindplaatsen
Zuidoost-Europa (Griekenland, Aegean)	Vroegmesolithicum		15.000–7.000 JG	Franchthigrot, Theopetragrot. Jagen op klein wild, wilde planten, vissen en weekdieren. Waren ervaren zeevarenden.
Zuidoost-Europa (Roemenië/Serviė)	Vroegmesolithicum	IJzerenpoortencultuur	13.000–5.000 JG	Lepenski Vir, aanwezigheid van bos en steppe. Veranderingen in klimaat en flora en fauna waren geleidelijk en niet drastisch. "De eerste stad in Europa", met een uitgebreide begraafplaats.
West-Europa, Zuid-Frankrijk en Noord-Spanje	Vroegmesolithicum	Azilian of Pyreneeën	14.000–10.000 JG	Ruwe harpoenen van platte beenderen en kiezelstenen met abstracte decoratie
Noord-Europa (Noorwegen)	Vroegmesolithicum	Fosna-Hensbackacultuur	12.000–10.500 JG	Vissen en zeehondenjacht belangrijk en er wordt aangenomen dat met leer bedekte boten met houten frame werden gebruikt. De Fosna/Hensbacka-cultuur was een pure jager-verzamelaarscultuur.
Noord-Europa (Noord-Noorwegen)	Vroegmesolithicum	Komsacultuur	12.000–10.000 JG	Bijna uitsluitend op de zee gericht, voornamelijk levend van de zeehondenjacht en waren botenbouwers en vissers. Ruwe stenen werktuigen
Centraal-Azië (Midden-Oeral)	Vroegmesolithicum		12.000–5.000 JG	Shigir Idol, oudste beeldhouwwerk, Vtoraya Beregovaya

Franchettigrotbewoners

Zicht vanuit de grot

Ze leefde in grotten in de buurt van de zee. De grot bevind zich bij de baai van Kiladha in het zuidoosten van Argolis, Griekenland. De grot werd ongeveer 35.000 jaar lang als schuilplaats gebruikt en is een van de meest grondig bestudeerde vindplaatsen uit het stenen tijdperk in Zuidoost-Europa.

Ze waren niet zo sterk afhankelijk van groot wild als hun voorgangers, waarschijnlijk als gevolg van het veranderende klimaat en de omgeving; in plaats daarvan hebben ze hun voedselbronnen uitgebreid met een verscheidenheid aan klein wild , wilde planten, vissen en weekdieren.

Er zijn een paar graven gevonden die in de grot zijn gegraven tijdens het mesolithicum en die de zorg voor de doden suggereren.

Theopetragrotbewoners

Theopetra grot

De Theopetragrot bevindt zich in Thessalië, Griekenland , aan de noordoostkant van een kalkstenen rotsformatie, 3 km ten zuiden van Kalambaka. De vindplaats is steeds belangrijker geworden omdat menselijke aanwezigheid wordt toegeschreven aan alle perioden van het midden- en bovenpaleolithicum, het mesolithicum, het neolithicum en daarbuiten, waarbij er een overgang is van het pleistoceen naar het holoceen. Onderzoek heeft aangetoond dat er menselijke aanwezigheid van minstens 50.000 jaar geleden is geweest.

IJzerenpoortencultuur

Gevonden 'oer-moeder'

Deze cultuur bestond zo'n 13.000 en 8.000 jaar geleden in het Iron Gates-gebied (ijzerenpoortengebied) van de rivier de Donau, in het huidige Roemenië en Servië.

Belangrijke vindplaatsen binnen dit archeologische complex zijn onder meer het Lepenski Vir. Het wordt beschreven als "de eerste stad in Europa". Het is een vindplaats die uit één grote nederzetting bestaat met ongeveer 10 satellietdorpen. Op deze plek zijn talloze beelden van vissen en eigenaardige architectuur gevonden.

Azilien

Beschilderde steentjes

Het Azilien is een naam die door archeologen is gegeven aan een plek waar mensen werkten en leefden in de Frans-Cantabrische regio van Noord-Spanje en Zuid-Frankrijk (Pyreneeën). Het dateert van ongeveer 10.000-12.500 jaar geleden. Ze maakten er ruwe harpoenen van plat been en kiezelstenen met abstracte decoraties erop.

Fosna-Hensbackacultuur

Makers van kernbijlen

De Fosna- en Hensbackacultuur (ongeveer 12.000 - 10.500 jaar geleden), waren twee zeer vergelijkbare laatpaleolithische/vroegmesolithische culturen in Scandinavië. De Fosna- (en Komsa)cultuur werd verspreid langs de kust van Noord-Noorwegen, terwijl de Hensbackacultuur een meer oostelijke verspreiding had langs de kust van West-Zweden; voornamelijk in het centrum Bohuslän ten noorden van Göteborg. De vindplaats laat zien dat vissen en zeehondenjacht belangrijk was en er wordt aangenomen dat er met leer bedekte boten (kano of kajak) met een houten frame werden gebruikt.

Komsacultuur

Noorse stenen werktuigen

De Komsacultuur (Komsakulturen) was een vroegmesolithische cultuur van jager-verzamelaars die bestond vanaf ongeveer 12.000 jaar geleden in Noord-Noorwegen. Men denkt dat de Komsa de Noorse kustlijn hebben gevolgd toen de terugtrekkende ijstijd aan het einde van de laatste ijstijd. Er werd bijna geleefd van de zeehondenjacht en ze waren botenbouwers en vissers. De stenen werktuigen en andere werktuigen lijken nogal ruw. Dit wordt mogelijk verklaard doordat er een gebrek aan vuursteen in de regio was.

Oeral

Oudste beeldhouwwerk

Het Shigirbeeldhouwwerk , of het Shigiridool (Russisch: Шигирский идол), is het oudst bekende houten beeldhouwwerk ter wereld, gemaakt tijdens de mesolithische periode, kort na het einde van de laatste ijstijd. Het hout waaruit het is gesneden, is ongeveer 12.000 jaar oud. Het heeft de tijd doorstaan doordat het in het zure veen heeft gelegen, wat een conserverende werking heeft.

@@ Regel 1: / Regel 1: @@
 {{Zijbalk drieperiodensysteem}}
-Het '''Vroeg Mesoliticum''' is de oudste van de drie perioden in het [[mesolithicum]], een periode in de archeologische [[prehistorie]]. Het is ook het begin van het geologische [[Holoceen]].
+Het '''Vroegmesolithicum''' is de oudste van de drie perioden in het [[mesolithicum]], een periode in de archeologische [[prehistorie]]. Het is ook het begin van het geologische [[Holoceen]].
 == Culturen ==
@@ Regel 13: / Regel 13: @@
 ! Interessante vondsten en vindplaatsen
 |-
-|Zuid-Oost-Europa ([[Griekenland]], Aegean)
+|Zuidoost-Europa ([[Griekenland]], Aegean)
+| Vroegmesolithicum
-| Vroeg Mesolithicum
 |
 | 15.000–7.000 JG
-| Franchthi grot, Theopetra grot. Jagen op klein wild, wilde planten, vissen en weekdieren. Waren ervaren zeevarenden.
+| Franchthigrot, Theopetragrot. Jagen op klein wild, wilde planten, vissen en weekdieren. Waren ervaren zeevarenden.
 |-
-| [[Zuid-Oost Europa]] ([[Roemenië]]/[[Serviė]])
+| [[Zuidoost-Europa]] ([[Roemenië]]/[[Serviė]])
+| Vroegmesolithicum
-| Vroeg Mesolithicum
+| IJzerenpoortencultuur
-| IJzeren Poorten cultuur
 | 13.000–5.000 JG
 | Lepenski Vir, aanwezigheid van bos en steppe. Veranderingen in klimaat en flora en fauna waren geleidelijk en niet drastisch. "De eerste stad in Europa", met een uitgebreide [[begraafplaats]].
 |-
-| [[West Europa]], Zuid [[Frankrijk]] en Noord [[Spanje]]
+| [[West-Europa]], Zuid-[[Frankrijk]] en Noord-[[Spanje]]
+| Vroegmesolithicum
-| Vroeg Mesolithicum
 | Azilian of [[Pyreneeën]]
 | 14.000–10.000 JG
-| Ruwe [[harpoen]]en van plat been en kiezelstenen met abstracte decoratie
+| Ruwe [[harpoen]]en van platte beenderen en kiezelstenen met abstracte decoratie
 |-
 | Noord-Europa ([[Noorwegen]])
+| Vroegmesolithicum
-| Vroeg Mesolithicum
-| Fosna-Hensbacka cultuur
+| Fosna-Hensbackacultuur
 | 12.000–10.500 JG
 | Vissen en zeehondenjacht belangrijk en er wordt aangenomen dat met leer bedekte boten met houten frame werden gebruikt. De Fosna/Hensbacka-cultuur was een pure jager-verzamelaarscultuur.
 |-
-| Noord-Europa (Noord [[Noorwegen]])
+| Noord-Europa (Noord-[[Noorwegen]])
+| Vroegmesolithicum
-| Vroeg Mesolithicum
+| Komsacultuur
-| Komsa cultuur
 | 12.000–10.000 JG
-| Bijna uitsluitend op de zee gericht, voornamelijk levend van de zeehondenjacht en waren botenbouwers en vissers. Ruw [[stenen werktuig]]en
+| Bijna uitsluitend op de zee gericht, voornamelijk levend van de zeehondenjacht en waren botenbouwers en vissers. Ruwe [[stenen werktuig]]en
 |-
-| [[Centraal Azië]] ([[Oeral|Midden Oeral]])
+| [[Centraal-Azië]] ([[Oeral|Midden-Oeral]])
+| Vroegmesolithicum
-| Vroeg Mesolithicum
 |
 | 12.000–5.000 JG
@@ Regel 50: / Regel 50: @@
 |}
-=== Franchetti grotbewoners ===
+=== Franchettigrotbewoners ===
 [[Bestand:023Σπήλαιο Φράχθι Ερμιονίδας.jpg|miniatuur|Zicht vanuit de grot|alt=|200x200px]]
-Ze leefde in grotten in de buurt van de zee. De grot bevind zich bij de baai van Kiladha in het zuidoosten van Argolis , [[Griekenland]]. Het werd ongeveer 35.000 jaar lang als schuilplaats gebruikt en is een van de meest grondig bestudeerde vindplaatsen uit het [[Steentijd|stenen tijdperk]] in Zuidoost-Europa.
+Ze leefde in grotten in de buurt van de zee. De grot bevind zich bij de baai van Kiladha in het zuidoosten van Argolis, [[Griekenland]]. De grot werd ongeveer 35.000 jaar lang als schuilplaats gebruikt en is een van de meest grondig bestudeerde vindplaatsen uit het [[Steentijd|stenen tijdperk]] in Zuidoost-Europa.
 Ze waren niet zo sterk afhankelijk van groot wild als hun voorgangers, waarschijnlijk als gevolg van het veranderende klimaat en de omgeving; in plaats daarvan hebben ze hun voedselbronnen uitgebreid met een verscheidenheid aan klein wild , wilde planten, vissen en weekdieren.
-Er zijn een paar graven gevonden die in de grot zijn gegraven tijdens het Mesolithicum en die de zorg voor de doden suggereren.
+Er zijn een paar graven gevonden die in de grot zijn gegraven tijdens het mesolithicum en die de zorg voor de doden suggereren.
-=== Theopetra grotbewoners ===
+=== Theopetragrotbewoners ===
 [[Bestand:Σπήλαιο Θεόπετρας.jpg|miniatuur|Theopetra grot|alt=|links|200x200px]]
-'''De Theopetra-grot''' bevindt zich in Thessalië , [[Griekenland]] , aan de noordoostkant van een kalkstenen rotsformatie, 3&nbsp;km ten zuiden van Kalambaka. De vindplaats is steeds belangrijker geworden omdat menselijke aanwezigheid wordt toegeschreven aan alle perioden van het Midden- en Boven- [[Paleolithicum]], het [[Mesolithicum]], het [[Neolithicum]] en daarbuiten, waarbij er een overgang is van het [[Pleistoceen]] naar het [[Holoceen]]. Onderzoek heeft aangetoond dat er menselijke aanwezigheid van minstens 50.000 jaar geleden is geweest.
+'''De Theopetragrot''' bevindt zich in [[Thessalië]], [[Griekenland]] , aan de noordoostkant van een kalkstenen rotsformatie, 3&nbsp;km ten zuiden van Kalambaka. De vindplaats is steeds belangrijker geworden omdat menselijke aanwezigheid wordt toegeschreven aan alle perioden van het midden- en boven[[paleolithicum]], het [[mesolithicum]], het [[neolithicum]] en daarbuiten, waarbij er een overgang is van het [[pleistoceen]] naar het [[holoceen]]. Onderzoek heeft aangetoond dat er menselijke aanwezigheid van minstens 50.000 jaar geleden is geweest.
-=== IJzeren poorten cultuur ===
+=== IJzerenpoortencultuur ===
 [[Bestand:Lepenski vir Praroditeljka (Foremother, cca 7000 BCE).jpg|miniatuur|Gevonden 'oer-moeder'|alt=|259x259px]]
-Deze cultuur bestond zo'n 13.000 en 8.000 jaar geleden in het Iron Gates (ijzeren poorten) gebied van de rivier de [[Donau]], in het huidige [[Roemenië]] en [[Servië]].
+Deze cultuur bestond zo'n 13.000 en 8.000 jaar geleden in het Iron Gates-gebied (ijzerenpoortengebied) van de rivier de [[Donau]], in het huidige [[Roemenië]] en [[Servië]].
-Belangrijke vindplaatsen binnen dit archeologische complex zijn onder meer de Lepenski Vir. Het wordt beschreven als "de eerste stad in Europa". Het is een vindplaats die uit één grote nederzetting bestaat met ongeveer 10 satellietdorpen. Op deze plek zijn talloze beelden van vissen en eigenaardige architectuur gevonden.
+Belangrijke vindplaatsen binnen dit archeologische complex zijn onder meer het Lepenski Vir. Het wordt beschreven als "de eerste stad in Europa". Het is een vindplaats die uit één grote nederzetting bestaat met ongeveer 10 satellietdorpen. Op deze plek zijn talloze beelden van vissen en eigenaardige architectuur gevonden.
-=== Aziliaanse cultuur ===
+=== Azilien ===
 [[Bestand:Galets peints Mas d'Azil - MAN 61 62 64 65.jpg|miniatuur|Beschilderde steentjes |alt=|links|200x200px]]
-De '''Azilian''' is een naam die door [[Archeologie|archeologen]] is gegeven aan een plek waar mensen werkten en leefden in de Frans-Cantabrische regio van Noord- [[Spanje]] en Zuid- [[Frankrijk]] ([[Pyreneeën]]). Het dateert van ongeveer 10.000-12.500 jaar geleden. Ze maakten er ruwe [[harpoen]]en van plat been en kiezelstenen met abstracte decoraties erop.
+Het '''Azilien''' is een naam die door [[Archeologie|archeologen]] is gegeven aan een plek waar mensen werkten en leefden in de Frans-Cantabrische regio van Noord-[[Spanje]] en Zuid-[[Frankrijk]] ([[Pyreneeën]]). Het dateert van ongeveer 10.000-12.500 jaar geleden. Ze maakten er ruwe [[harpoen]]en van plat been en kiezelstenen met abstracte decoraties erop.
-=== Fosna-Hensbacka-cultuur ===
+=== Fosna-Hensbackacultuur ===
 [[Bestand:Kärnyxa av flinta, Nordisk familjebok.jpg|miniatuur|Makers van kernbijlen|alt=|links|283x283px]]
-De '''Fosna/Hensbacka''' (ongeveer 12.000  - 10.500 jaar geleden), waren twee zeer vergelijkbare [[Laat Paleolithicum|laat-paleolithische]]/vroeg-mesolithische culturen in [[Scandinavië]]. De Fosna (en Komsa) cultuur werd verspreid langs de kust van Noord- Noorwegen, terwijl de Hensbacka-cultuur een meer oostelijke verspreiding had langs de kust van West-Zweden; voornamelijk in het centrum Bohuslän ten noorden van [[Göteborg]]. De vindplaats laat zien dat vissen en zeehondenjacht belangrijk was en er wordt aangenomen dat er met leer bedekte boten (kano of kajak) met een houten frame werden gebruikt.
+De '''Fosna- en Hensbackacultuur''' (ongeveer 12.000  - 10.500 jaar geleden), waren twee zeer vergelijkbare [[Laatpaleolithicum|laatpaleolithische]]/vroegmesolithische culturen in [[Scandinavië]]. De Fosna- (en Komsa)cultuur werd verspreid langs de kust van Noord-Noorwegen, terwijl de Hensbackacultuur een meer oostelijke verspreiding had langs de kust van West-Zweden; voornamelijk in het centrum Bohuslän ten noorden van [[Göteborg]]. De vindplaats laat zien dat vissen en zeehondenjacht belangrijk was en er wordt aangenomen dat er met leer bedekte boten (kano of kajak) met een houten frame werden gebruikt.
-=== Komsa-cultuur ===
+=== Komsacultuur ===
 [[Bestand:OpgravingStevoort.jpg|miniatuur|Noorse stenen werktuigen |alt=|200x200px]]
-De '''Komsa-cultuur''' (''Komsakulturen'') was een Vroeg Mesolithische cultuur van jager-verzamelaars die bestond vanaf ongeveer 12.000 jaar geleden in Noord-[[Noorwegen]]. Men denkt dat de Komsa de Noorse kustlijn hebben gevolgd toen de terugtrekkende ijstijd aan het einde van de laatste ijstijd. Er werd bijna geleefd van de zeehondenjacht en ze waren botenbouwers en vissers. De stenen werktuigen en andere werktuigen lijken nogal ruw. Dit wordt mogelijk verklaard doordat er een gebrek aan vuursteen in de regio was.
+De '''Komsacultuur''' (''Komsakulturen'') was een vroegmesolithische cultuur van jager-verzamelaars die bestond vanaf ongeveer 12.000 jaar geleden in Noord-[[Noorwegen]]. Men denkt dat de Komsa de Noorse kustlijn hebben gevolgd toen de terugtrekkende ijstijd aan het einde van de laatste ijstijd. Er werd bijna geleefd van de zeehondenjacht en ze waren botenbouwers en vissers. De stenen werktuigen en andere werktuigen lijken nogal ruw. Dit wordt mogelijk verklaard doordat er een gebrek aan vuursteen in de regio was.
 === Oeral ===
 [[Bestand:Большой шигирский идол.jpg|miniatuur|Oudste beeldhouwwerk |alt=|508x508px]]
-Het '''Shigir-beeldhouwwerk''' , of het '''Shigir-idool''' (Russisch: Шигирский идол), is het oudst bekende houten beeldhouwwerk ter wereld, gemaakt tijdens de Mesolithische periode, kort na het einde van de laatste ijstijd.  Het hout waaruit het is gesneden, is ongeveer 12.000 jaar oud. Het heeft de tijd doorstaan doordat het in het zure veen heeft gelegen, wat een [[conserveren]]de werking heeft.
+Het '''Shigirbeeldhouwwerk''' , of het '''Shigiridool''' (Russisch: Шигирский идол), is het oudst bekende houten beeldhouwwerk ter wereld, gemaakt tijdens de mesolithische periode, kort na het einde van de laatste ijstijd.  Het hout waaruit het is gesneden, is ongeveer 12.000 jaar oud. Het heeft de tijd doorstaan doordat het in het zure veen heeft gelegen, wat een [[conserveren]]de werking heeft.
 [[Categorie:Prehistorie]]