Oostenrijkse Nederlanden

Oostenrijkse Nederlanden De Oostenrijkse Nederlanden in het donkergroen met Oostenrijk in het lichtgroen
Hoofdstad	Brussel
Talen	Nederlands, Diets, Waals, Luxemburgs, Frans
Adellijk huis	Huis Habsburg
Bestuursvorm	Monarchie
Munteenheid	Nederlandse Gulden
Portaal Geschiedenis

De Oostenrijkse Nederlanden of Keizerlijke Nederlanden bestonden tussen 1715 en 1795. Het gebied viel ongeveer samen met het huidige België (ook wel de Zuidelijke Nederlanden genoemd). De Oostenrijkse Nederlanden bestonden uit enkele losse gewesten met eigen regels en wetten. Zij werden door het Oostenrijkse huis Habsburg bestuurd. Het Huis Habsburg regeerde ook over het Heilige Roomse Rijk, waar de Oostenrijkse Nederlanden onderdeel van waren.

De Oostenrijkse Nederlanden ontstonden in 1715 uit de Spaanse Nederlanden. De Zuidelijke Nederlanden werden toentertijd door Spanje bestuurd, terwijl de Noordelijke Nederlanden (de Republiek der Zeven Verenigde Nederlanden) onafhankelijk waren. Na de Spaanse Successieoorlog moest Spanje de Spaanse Nederlanden overdragen aan de keizer van Oostenrijk. De Oostenrijkse heerschappij kwam in 1795 aan een einde toen Frankrijk de Zuidelijke Nederlanden binnenviel en België onderdeel werd van Frankrijk.

De gebieden werden niet rechtstreeks door de Oostenrijkse keizer geregeerd, hoewel hij wel het staatshoofd was. De Oostenrijkse keizer had een landsheer in de Oostenrijkse Nederlanden voor het dagelijks bestuur. Alle zuidelijke gewesten in de Lage Landen behoorden tot de Oostenrijkse Nederlanden, met uitzondering van het prinsbisdom Luik.

Geschiedenis

Ontstaan

De Nederlanden werden al eeuwenlang door andere landen bestuurd. Uiteindelijk kwamen zij in het bezit van de koning van Spanje, waardoor de Spaanse Nederlanden ontstonden. Tijdens de Tachtigjarige Oorlog splitsten de Noordelijke Nederlanden zich af van de Spaanse Nederlanden. Zij werden uiteindelijk de Republiek der Zeven Verenigde Nederlanden. De Zuidelijke Nederlanden bleven trouw aan de Spaanse koning en bleven dus onderdeel van de Spaanse Nederlanden. In de laatste jaren bestonden de Spaanse Nederlanden dus enkel uit het zuidelijke deel.

Spanje werd toentertijd bestuurd door het huis Habsburg, wat over grote delen van Europa heerste. Toen de laatste Habsburgse koning van Spanje overleed, was er geen troonopvolger. Hierdoor ontstond de Spaanse Successieoorlog. Deze oorlog ging over wie de nieuwe koning van Spanje moest worden. Uiteindelijk werd dit een koning uit het Franse huis Bourbon. Toch mochten de Habsburgers de Spaanse Nederlanden houden. De Spanjaarden droegen de Spaanse Nederlanden over aan Oostenrijk in 1716.

De Engelsen en Nederlanders waren hier heel erg blij mee. Oostenrijk was namelijk een bondgenoot van hen. Ook vormden de Oostenrijkse Nederlanden een buffer met Frankrijk, waardoor een eventuele aanval moeilijker zou zijn.

Hervormingen

Ook keizerin Maria Theresia regeerde over de Oostenrijkse Nederlanden.

De Oostenrijkers wilden een centraal bestuur in de Oostenrijkse Nederlanden. Toentertijd hadden alle gewesten hun eigen wetten, parlementen en belastingen. Hoewel ze dezelfde heerser hadden, waren ze erg gescheiden van elkaar. De Oostenrijkers wilden de verschillende gewesten met elkaar verbinden. Dit lukte echter niet. Uiteindelijk gaven de Oostenrijkers deze pogingen op. Verschillende keren deden de Oostenrijkers ook een poging om de Oostenrijkse Nederlanden te verkopen of te ruilen met het keurvorstendom Beieren, maar Beieren had geen interesse.

De Oostenrijkse keizer hield zich niet bezig met het alledaagse bestuur van de Oostenrijkse Nederlanden. Hiervoor stelde hij een landvoogd aan. Tussen 1714 en 1719 wist deze landvoogd nog enkele kleinere gebieden te veroveren. Onder het Oostenrijks bewind kwam de Verlichting naar de Zuidelijke Nederlanden. Dit kwam vooral in de vorm van:

Een centraal bestuur met centrale instellingen.
Het stimuleren van wetenschap, landbouw, handel en kunst.
Het ontwikkelen van het eerste onderwijssysteem.
Het bestrijden van analfabetisme.
Het ontstaan van godsdienstvrijheid.
Het ontstaan van een scheiding tussen kerk en staat en een einde voor de speciale rechten van de geestelijkheid.

In het begin deden de Oostenrijkse keizers deze hervormingen geleidelijk en voorzichtig. De laatste Oostenrijkse keizer, Jozef II, voerde de hervormingen in een hoog tempo door.

Brabantse Omwenteling

De vlag van de opstandelingen

In de Oostenrijkse Nederlanden ontstonden er spanningen over de progressieve plannen van keizer Jozef II. Vooral zijn plannen op het gebied van de economie en religie waren erg omstreden. De geestelijkheid, adel en de gildes voelden zich aangetast in hun rechten. Hierdoor besloten ze de handen ineen te slaan en in opstand te komen tegen het Oostenrijks bestuur. Het verzet werd steeds heftiger en er werden zelfs wapens gebruikt. Op 27 oktober 1789 besloten een groep vrijwilligers om de stad Turnhout in te nemen op de Oostenrijkers. Dit was het begin van de Brabantse Omwenteling.

De opstandelingen wisten steeds meer steden in te nemen. Uiteindelijk moesten de landvoogd, zijn gezin en de Oostenrijkse troepen zelfs vluchten naar Wenen. De opstandelingen riepen vervolgens de Verenigde Nederlandse Staten uit. Zij waren beïnvloed door de Amerikaanse Onafhankelijkheidsoorlog. Toch waren er meningsverschillen over hoe de Verenigde Nederlandse Staten eruit moesten zien. Sommige opstandelingen wilden van het nieuwe land een democratie maken naar voorbeeld van de Verenigde Staten. De geestelijkheid en adel wilden juist een conservatievere staat. De opstandelingen raakten steeds verdeelder, waardoor besturen en verdedigen steeds lastiger werd.

Oostenrijkse Restauratie

De Oostenrijkse landvoogd keert terug naar de Oostenrijkse Nederlanden.

Keizer Jozef II overleed in 1790 en werd opgevolgd door zijn broer, keizer Leopold II. Leopold II besloot om het Oostenrijks bestuur over de Oostenrijkse Nederlanden te herstellen. Het Oostenrijks leger viel de Oostenrijkse Nederlanden binnen. Vanwege de vrede met de Ottomaanse Rijk konden de Oostenrijkers meer soldaten inzetten. Binnen enkele maanden hadden zij het bestuur hersteld. Ook veroverden zij het prinsbisdom Luik, maar dit bleef een apart gebied. Dit wordt ook wel de "Oostenrijkse Restauratie" genoemd.

Veel opstandelingen vluchtten vervolgens naar de Noordelijke Nederlanden. Het bestuur werd aanvankelijk vrij conservatief. Vanaf 1793 werden er nieuwe hervormingen doorgevoerd, zoals algemeen stemrecht en een parlement met veel bevoegdheden. Voor die tijd was dit zeker erg modern.

Einde

Aan de Oostenrijkse Nederlanden kwam in 1795 een einde. Tijdens de Eerste Coalitieoorlog waren Frankrijk in oorlog met vrijwel alle andere Europese machten (waaronder Oostenrijk). In 1795 viel Frankrijk de Oostenrijkse Nederlanden binnen en voegde hen bij hun land. De Oostenrijkers erkenden hun verlies uiteindelijk 1797.

Bij het Congres van Wenen werd niet besloten om de Oostenrijkse Nederlanden te herstellen. In plaats daarvan werd België bij Nederland gevoegd, waardoor het Verenigd Koninkrijk der Nederlanden ontstond. België werd uiteindelijk in 1830 tijdens de Belgische Revolutie een onafhankelijk land.

Bestuurlijke indeling

De Oostenrijkse Nederlanden waren onderverdeeld in verschillende gewesten en andere gebieden:

Een kaart van de Oostenrijkse Nederlanden in 1789. Niet alle gebieden zijn hierop aangegeven.

	Geschiedenis van België
De Belgae · Romeinse tijd · Bourgondische Nederlanden · Habsburgse Nederlanden · Spaanse Nederlanden · Oostenrijkse Nederlanden · Verenigde Nederlandse Staten · Franse tijd · Verenigd Koninkrijk der Nederlanden · Belgische Revolutie · Koninkrijk België