Monarchie
|
Over dit artikel en/of onderwerp bestaat er ook een portaal! Klik hier om het portaal te bekijken! |
Een monarchie is van oorsprong een regeringsvorm waarbij één persoon, de monarch, de macht heeft. Dit kan een koning, keizer, paus, farao, sultan of nog wat anders zijn (zie 'Titels'). Vaak is deze macht erfelijk en is er dus sprake van een dynastie. Tegenwoordig zijn er ook veel monarchieën waarin de monarch wel nog steeds het staatshoofd is, maar de macht moet delen met een parlement, zich moet houden aan een grondwet en soms zelfs alleen maar een symbolische taak heeft.
In de geschiedenis zijn er een hoop monarchieën geweest. Denk maar eens aan Oostenrijk-Hongarije, Rusland en Griekenland. Tegenwoordig bestaan er nog steeds monarchieën. Voorbeelden hiervan zijn Nederland, België, het Verenigd Koninkrijk, Marokko en Brunei.
Het tegenovergestelde van een monarchie is een republiek. In zo'n land wordt het staatshoofd, vaak een president, op een bepaalde manier verkozen, vaak voor een paar jaar, en dan zijn er weer nieuwe verkiezingen. De president hoeft meestal niet in één bepaalde familie te zijn geboren om staatshoofd te worden.
Woordherkomst
Het woord 'monarchie' komt van de Griekse woorden 'monos' (één of alleen) en 'archeo' (heersen). Monarchie is dus letterlijk 'alleenheerschappij'.
Soorten
Er zijn vier soorten monarchieën:
- Absolute monarchie
- Kiesmonarchie
- Constitutionele of Parlementaire monarchie
- Ceremonieel koningschap
In een monarchie is er meestal één dynastie, een familie waaruit elke monarch komt. Als de monarch doodgaat of aftreedt, dan volgt een familielid (vaak zijn oudste zoon) hem op.
Absolute monarchie
Als er in een land een absolute monarchie is, dan heeft de vorst onbeperkte macht. Hij alleen neemt alle beslissingen. In een absolute monarchie is er vaak geen regering. Een regering is er hooguit om de rekeningen te betalen en de vorst te adviseren. De vorst heeft geen wetten waar hij zich aan moet houden. Hij is ook onschendbaar, dit houdt in dat hij of zij niet gestraft kan worden voor zijn of haar daden.
In een absolute monarchie is er vaak grote armoede en zijn heel weinig mensen rijk. De paar rijke mensen zijn vaak mensen van adel of geestelijken. De arme mensen betalen in zo'n land ook vaak veel belasting en dat geld wordt nauwelijks gebruikt voor het land. Het geld gaat vaak naar het voeren van oorlogen, het bouwen van kastelen en paleizen voor de adel en godsdienstige gebouwen voor de geestelijken. Tegenwoordig zijn er nog weinig Absolute monarchieën over. Alleen Brunei, Saoedi-Arabië, Swaziland, Qatar en Vaticaanstad zijn nog absolute monarchieën. Echter zijn er in de geschiedenis vele absolute monarchieën geweest. Voorbeelden hiervan waren Frankrijk, Rusland en Pruisen. Bij de meeste absolute monarchieën is na een burgeroorlog of revolutie de monarchie afgeschaft of veranderd naar een parlementaire monarchie.
Constitutionele monarchie
In een constitutionele monarchie is er alleen een vorst voor bepaalde taken. De vorst is dan alleen staatshoofd. Een constitutionele monarchie komt in bijna ieder land voor met een koningshuis. Een constitutionele monarchie wordt vaak vermengd met een vorm van democratie. In een constitutionele monarchie is er vaak een parlement en/of een regering. Ook bestaat er dan minstens een grondwet en heel vaak andere wetten. Bekende Constitutionele monarchieën zijn Nederland, België, Luxemburg, Liechtenstein, Monaco, Verenigd Koninkrijk, Japan, Noorwegen, Denemarken, Marokko en Spanje.
Kiesmonarchie
In een kiesmonarchie wordt een vorst gekozen door een kleine groep machtige mensen uit hun eigen midden. Vroeger waren er een hoop kiesmonarchieën, zoals het Heilige Roomse Rijk, het Azteekse Rijk en het Romeinse Rijk. Tegenwoordig zijn Vaticaanstad, Maleisië en de Verenigde Arabische Emiraten nog de enige overgebleven kiesmonarchieën. Vaticaanstad is ook een absolute monarchie.
Het staatshoofd van Vaticaanstad is de paus, die als belangrijkste bisschop ook de leider is van de rooms-katholieke kerk. De paus benoemt de bisschoppen die hij het meest vertrouwt tot kardinaal. Als een paus doodgaat of aftreedt, kiezen de kardinalen iemand van hunzelf als nieuwe paus.
In Maleisië hebben negen van de dertien deelstaten erfelijke vorsten, die elke vijf jaar uit hun midden een koning kiezen.
Ceremonieel koningschap
Zweden is een apart verhaal. Dit is namelijk als enige land een monarchie met een koning die niet te maken heeft met de regering. Dit noem je een ceremonieel koningschap. De koning is dan alleen maar staatshoofd en heeft geen macht in de politiek, het land of daarbuiten. De koning mag dus alleen maar lintjes doorknippen, scholen bezoeken, meegaan op staatsbezoeken, etc.
In Nederland was er in 2010 een voorstel voor een ceremonieel koningschap, maar dit is nooit doorgegaan.
Erfelijkheid
Heel veel mensen denken dat een monarchie alleen erfelijk is. Er zijn echter ook monarchieën waar dit niet zo is. Er zijn dus erfelijke en niet-erfelijke monarchieën. De meeste monarchieën zijn erfelijk: het Verenigd Koninkrijk, Luxemburg, Zweden, Thailand, etc. Ook als er een wisseling is tussen de koningshuizen blijft het een erfelijke monarchie. Wie de koning of koningin opvolgt na zijn of haar overlijden of afstand van de troon is erfelijk bepaald. Dat betekent dat de troon van een land van ouder op kind wordt doorgegeven. Om dit zeker te weten houdt elke monarchie een lijn van opvolging bij vanuit hun koninklijke stamboom. Bij een niet-erfelijke monarchie komt de vorst door een keuze aan de macht, bijvoorbeeld in Vaticaanstad of Maleisië. Ook kan het voorkomen dat het automatisch gaat. Andorra is bijvoorbeeld een co-vorstendom. Dit betekent dat het twee vorsten heeft. Een van de vorsten altijd de huidige Franse president.
Aantal personen
In bijna alle landen die monarchie zijn, is er maar één monarch. Kijk hier maar onder naar het lijstje. Hier staat een monarchie en daarna de vorst.
- Nederland: Koning Willem-Alexander
- België: Koning Filip
- Verenigd Koninkrijk: Koningin Elizabeth II
- Zweden: Koning Karel XVI Gustaaf
Je ziet dus dat deze landen allemaal één vorst hebben. Toch is dat niet overal zo. Er zijn twee gebieden waar dit niet zo is. De eerste is Andorra. Andorra is een niet-erfelijke monarchie. Ook is Andorra een co-vorstendom. Dit betekent dat het twee vorsten heeft. De ene vorst van Andorra is altijd de Franse president en de ander is altijd de bisschop van Urgell. Het tweede gebied is Wallis en Futuna. Daar heb je maar liefst drie koningen. Dit komt doordat Wallis en Futuna oorspronkelijk uit drie koninkrijken bestond.
Aantal landen
Het kan ook voorkomen dat één vorst regeert in meerdere landen. De landen zijn dan gescheiden van elkaar en hebben ieder hun eigen bestuur. Vroeger kwam dit vaak voor, onder meer in Oostenrijk en Spanje. Soms kwam het ook voor dat de landen waarin de vorst regeerde, één land werden. Dit is bijvoorbeeld gebeurd bij Oostenrijk-Hongarije.
Titels
Titels van monarchen zijn bijvoorbeeld:
- Emir - emiraat
- Keizer(in) - keizerrijk
- Koning(in) - koninkrijk
- Groothertog(in) - groothertogdom
- Prins(es) - prinsdom
- Sultan - sultanaat
Link
Spelletje