Geschiedenis van de Efteling

Dit artikel is genomineerd voor een WikiKids Award! Stemmen kan op deze pagina »

De geschiedenis van de Efteling gaat over de geschiedenis van het Nederlandse attractiepark de Efteling.

Toen er ideeën werden bedacht om het sport- en wandelpark ten zuiden van Kaatsheuvel aantrekkelijker te maken, kwam de vrouw van de burgemeester met het idee voor een Sprookjesbos. Een bekende illustrator van sprookjesboeken genaamd Anton Pieck werd gevraagd om de sprookjes te tekenen, maar hij was in het begin niet enthousiast. Later werd hij overtuigd en begon hij met het maken van honderden tekeningen voor het Sprookjesbos. Eerst was de Efteling dus nog alleen een Sprookjesbos, maar later kwamen er ook andere attracties bij, zoals achtbanen. Daardoor kwamen er, naast gezinnen met kinderen, ook tieners en twintigers naar het park toe.

Van weide tot natuurpark

Een sport- en wandelpark

Zo zou het gebied er, voordat er een park was, ongeveer uitgezien hebben

Lang geleden, in de buurt van een dorpje genaamd Kaatsheuvel, was er eens een stuk weide waarop vliegdennen groeiden. In de jaren 1930 ging het economisch niet goed met Nederland. Er waren veel werklozen en er was weinig leuks te doen voor kinderen en gezinnen. Hier moest iets op worden bedacht. Aangezien de kerk een belangrijke rol had in het dagelijks leven en de vrije tijd van mensen, kwamen een pastoor, een kapelaan en de voorzitter van de plaatselijke voetbalvereniging op het idee om een sport- en wandelpark aan te leggen op de zandgronden ten zuiden van Kaatsheuvel, in de gemeente Loon op Zand. Een jaar later werd het rooms-katholieke sport- en wandelpark aangelegd. Er kwam een voetbalveld, twee oefenvelden en een weide waarop kinderen konden spelen. In de jaren daarna kwam er ook een speeltuin bij met een draaimolen, een glijbaan, een kabelbaan, een ponybaan en een wielerbaan. En toen brak in 1940 de Tweede Wereldoorlog uit. Ondanks deze oorlog bleef het park open en werd er nog steeds gevoetbald, gespeeld en gewandeld.

Plannen voor uitbreiding

Op een gegeven moment, in 1948, ging de voorzitter van het kerkbestuur zich met dit park bemoeien. Hij wilde dat er in Loon op Zand meer activiteiten konden worden gedaan. Het gemeentebestuur kreeg het idee dat de gemeente zich misschien niet moet richten op industrie, maar meer op het aantrekken van mensen uit andere dorpen en steden. Loon op Zand moest aantrekkelijk worden zodat mensen van andere plekken naar de gemeente zouden komen. Daardoor ontstonden plannen om het sport- en wandelpark nabij Kaatsheuvel uit te breiden.

In Waalwijk, een plaatsje verderop, kwam tegelijkertijd de schoenindustrie tot bloei. Omdat het zo goed ging met deze industrie, werd besloten om een tentoonstelling te houden over schoenen. Nu moest er nog een plek worden gekozen waar deze tentoonstelling kon worden gehouden. Uiteindelijk werd gekozen om de tentoonstelling te houden op het sport- en wandelpark ten zuiden van Kaatsheuvel. Er werd een ingang gebouwd: twee muren met een poort in het midden. Nu kon de tentoonstelling beginnen. De tentoonstelling werd een groot succes!

Reinier van der Heijden was burgemeester van Loon op Zand en hij werd geïnteresseerd in het park. Hij wilde het park verder ontwikkelen, vooral voor mensen om leuke dingen te doen. Samen met een pastoor en kapelaan bedachten ze een groot plan voor een sport-, recreatie- en natuurpark met heuvels en plekken met water. Ze kregen geld van de provincie en de gemeente om dat plan uit te voeren. Nadat er grond werd gekocht en een architect was gevonden, kon de aanleg van het park beginnen! In 1951 werd natuurpark de Efteling geopend. Er waren nu parkeervelden, sportvelden, een theehuis en nieuwe speeltoestellen. Ook de Siervijver, de Vonderplas en de roei- en kanovijver waren aangelegd. Er kwamen in 1951 zo'n 50.000 bezoekers naar het park.

Van natuurpark tot Sprookjesbos

Een idee voor een sprookjestuin

Anton Pieck in zijn werkkamer

De tennisbanen die ooit in het park waren

Het Café-Restaurant

Op een familiefeest overtuigde burgemeester Reinier van der Heijden zijn zwager, Peter Reijnders (getrouwd met Lène Perquin), te overtuigen om samen na te denken over manieren om het park aantrekkelijker te maken. Het idee van een sprookjestuin ontstond door de vrouw van de burgemeester, Betty Perquin. Zij werd geïnspireerd door de tijdelijke sprookjestuin die dat jaar door Philips in Eindhoven was aangelegd.

Peter Reijnders werkte op dat moment bij Philips en bedacht allerlei manieren om sprookjes uit te beelden en tot leven te laten komen. Voor de vormgeving en het uiterlijk van de sprookjes nam hij contact op met Anton Pieck, een bekende illustrator van sprookjesboeken. Eerst was Anton Pieck niet enthousiast, omdat hij twijfelde aan de kwaliteit waarmee men het sprookjespark wil opbouwen.

Het was gek, ik had gedacht: dat wordt een groot fiasco. En ik had ook gedacht dat als ik een jaar later nog is in de buurt van Kaatsheuvel kwam, dat ik dan een beetje moest oppassen omdat het een grote mislukking zou worden. — Anton Pieck

Peter Reijnders besloot zelf naar Anton Pieck te gaan. In 15 minuten vertelde hem alles over zijn plannen. Anton Pieck dacht eerst dat er kartonnen sprookjes zouden komen in felle kleuren, maar Peter Reijnders beloofde hem dat bij de bouw van het Sprookjesbos alleen zou worden gewerkt met materialen die authentiek zijn. Dus echte oude stenen, echte dakpannen en echte houten balken. Peter Reijnders beloofde dat alles zo gebouwd ging worden, dat mensen zouden denken dat de sprookjes niet eerst getekend waren door Anton Pieck, maar dat Anton Pieck de sprookjes had nagetekend. Peter Reijnders kon goed praten en was erg enthousiast. Hij wist Anton Pieck uiteindelijk over te halen.

De opening van het Sprookjesbos

Op de plek van het zwembad ligt nu De Vliegende Hollander

Anton Pieck maakte zo'n 1500 schetsen en tekeningen voor vele bouwwerken, sprookjesfiguren en decoraties. Terwijl Anton Pieck de sprookjes tekende, bedacht Peter Reijnders de technieken om de sprookjes tot leven te laten komen. Zo kwam hij bijvoorbeeld voor Doornroosje op het idee om door middel van binnenballen van voetballen de borsten van Doornroosje langzaam op en neer te laten bewegen, zodat het leek alsof de prinses aan het slapen was. Peter Reijnders, Anton Pieck en hun opdrachtgever vanuit de gemeente moesten trouwens wel snel werken, want het Sprookjesbos moest namelijk al in mei 1952 geopend worden.

De opening van het Sprookjesbos vond uiteindelijk plaats op 31 mei 1952. Er waren toen 10 sprookjes:

1. Het kasteel van Doornroosje
2. Het Paddenstoelendorp
3. Langnek (uit het sprookje van de zes dienaren)
4. Een tak met daarop De Chinese Nachtegaal
5. De Sprekende Papegaai
6. De put van Vrouw Holle
7. Kleine Boodschap
8. De grot van Sneeuwwitje
9. De Kikkerkoning
10. De Magische Klok

Daarnaast waren er ook een kinderbad, vier tennisbanen en een huisje waar mensen souvenirs konden kopen. Bezoekers betaalden 80 guldencent (nu 36 eurocent) voor een toegangskaartje.

Een groot succes

Ton van de Ven volgde Anton Pieck op

Drukte bij het Paddenstoelendorp

Al snel werd de Efteling bekend in heel Nederland. In het eerste jaar kwamen er 220.000 bezoekers naar het park. Dit enorme succes zorgt voor een snelle groei. Er kwamen een aantal nieuwe sprookjes bij, zoals Hans en Grietje, de Vliegende Fakir en Roodkapje. In 1953 opende een café-restaurant en het openluchtzwembad. Ook kwam er een Kinderspoor met traptreintjes en een oudhollands dorpsplein vernoemd naar Anton Pieck; het Anton Pieckplein. Het park zorgt ervoor dat veel mensen kunnen werken en er wordt veel verdiend door al die toeristen. De miljoenste bezoeker werd al verwelkomd in 1954. In 1956 wordt een stoomcarrousel gekocht en deze krijgt een mooie plek in het park. In 1959 kwam Holle Bolle Gijs. Deze werd beroemd over de hele wereld.

De bezoekersaantallen bleven maar stijgen en stijgen. De burgemeester ziet veel kansen en mogelijkheden en koopt grote stukken grond rondom het park. Anton Pieck en Peter Reijnders bezochten het park regelmatig en werkten mee aan de vele creatieve ideeën die in hen opkwamen. In 1966 werd De Indische Waterlelies geopend. Dit sprookje werd geschreven door koningin Fabiola van België. Eigenlijk was de Efteling toen al geen sportpark meer. Er werd nog alleen gericht op toerisme. Vanaf 1969 reed de eerste stoomtrein met locomotief Aagje door het park en in 1971 kwam het Diorama, een wereld in miniatuur waarin de tekeningen van Anton Pieck tot leven kwamen. De Efteling ontving in 1972 de Pomme d'Or, de eerste grote internationale onderscheiding.

In de jaren 1970 vertrekken steeds meer mensen die vanaf het begin bij de Efteling betrokken waren. Zo vertrekt Peter Reijnders in 1970, Reinier van der Heijden in 1972 en Anton Pieck in 1975. Ton van de Ven werd de nieuwe ontwerper van de Efteling. Hij nam het stokje over van Anton Pieck. In 1978 opende het Spookslot, het eerste grote project van Ton van de Ven. Tijdens de voorstelling kwamen de ondergrondse gangen en het kerkhof van een klooster tot leven door mooie decoraties, licht, muziek, bewegende poppen en speciale effecten. In het Spookslot werden voor het eerst animatronics gebruikt buiten het Sprookjesbos.

Van Sprookjesbos tot attractiepark

De eerste achtbaan

De Python was de eerste achtbaan in de Efteling

Drukte bij de Gondoletta

De Fata Morgana

In de jaren 1980 daalden de bezoekersaantallen. Er werd een nieuwe koers opgegaan. In plaats van alleen te richten op sprookjes, kwamen er ook plannen voor andere attracties. Er werd een achtbaan gebouwd, de Python. Dit was de eerste stalen achtbaan van Europa. Toen deze achtbaan in 1981 werd geopend, was het gelijk een groot succes. Tegelijk met de Python werd de Gondoletta aangelegd. Eigenlijk waren de bootjes bedoeld voor de attractie Fata Morgana, die ze daar wilden bouwen, maar uiteindelijk bleek de plek niet groot genoeg te zijn voor de attractie. Gelukkig vonden mensen de bootjes zo ook al gewoon leuk, dus bleef het bestaan als zelfstandige attractie. Doordat de Python zo'n groot succes was, ging de Efteling zich meer richten op adolescenten en (jong)volwassenen. Zo werd in 1982 de Halve Maen geopend, toen het grootste schommelschip ter wereld. Later werd ook de Piraña, de Bob en de Pegasus geopend. Verder werd Carnaval Festival geopend in 1984. De bijzondere manier waarop mensen in de wagentjes bewegen om langs de verschillende scènes te komen, was voor het eerst toegepast in een attractie in Disneyland. Naast Carnaval Festival waren Polka Marina en De Oude Tuffer meer bedoeld voor gezinnen met kleine kinderen.

50 miljoen bezoekers

De Vogel Rok met de oude regenboogachtergrond

Op de plek van Monsieur Cannibale ligt nu Sirocco

De Pegasus, waar nu Joris en de Draak staat

Daarna keerde de Efteling weer terug naar het sprookjesthema in plaats van alleen maar achtbanen en attracties. In 1986 opende Fata Morgana, nadat hier meer dan 5 jaar over werd gedaan. Voor deze attractie werden meer dan 130 bewegende poppen gemaakt, waarbij het grootste deel daarvan gingen bewegen door middel van nokkenschijven. Later kwam het Volk van Laaf. Dit sprookje was helemaal geschreven door Ton van de Ven. In 1991 ontving de Efteling haar 50 miljoenste bezoeker. In datzelfde jaar kreeg de Efteling de Applause Award. Hiermee was de Efteling voor twee jaar lang benoemd tot beste park ter wereld.

Tegelijkertijd dacht de directie van de Efteling na over de toekomst. Disney zou binnenkort naar Europa komen, wat erg veel invloed zou hebben op de pretparkenwereld. De directie was van plan een vakantiebestemming te maken van de Efteling. Het Efteling Hotel was het eerste project van De Wereld van de Efteling. In 1992 opende Droomvlucht. Wat Droomvlucht erg speciaal maakte was het systeem van de zwevende karretjes. Dit transportsysteem was in 1989 speciaal bedacht voor de Efteling. In 1995 kwam Efteling Golfpark erbij. De ingang van de Efteling, het Huis van de Vijf Zintuigen, opende in 1996. In de late jaren 1990 kwamen er ook attracties bij, zoals Villa Volta en Vogel Rok, en werd het Sprookjesbos uitgebreid met onder andere Repelsteeltje, de Chinese Nachtegaal en Raponsje. Verder werd het park ingedeeld in vier windrichtingen: het Noorderpark, Oosterpark, Zuiderpark en Westerpark. In 1999 veranderden deze namen naar het Marerijk, het Reizenrijk, het Ruigrijk en het Anderrijk.

Omdat er grote concurrentie was en de belasting op het toerisme omhoog ging, besloten ze dat het park vanaf de jaren 2000 vaker en langer open zou moeten blijven. Daarom werd de Winter Efteling bedacht. Vanaf 2002 konden bezoekers ook in de winter naar de Efteling. Er kwam ook eigen muziek als je op de wandelpaden loopt. In 2002 werd het Efteling Theater voor het eerst gebruikt. Zo werden de plannen van de De Wereld van de Efteling verder doorgezet. In 2002 gingen het Wereld Natuur Fonds en de Efteling samenwerken. Hierdoor kwam er een nieuwe bioscoop met de 4D-film PandaDroom.

In 2003 verlaat Ton van de Ven de Efteling. Jarenlang had hij Anton Pieck opgevolgd als ontwerper. Vanaf dat moment was er niet één bepaalde ontwerper voor de Efteling meer, maar waren er meerdere. In 2007 opende De Vliegende Hollander; een waterachtbaan en darkride in één. Efteling Bosrijk verwelkomde haar eerste bezoekers in 2009. Hiermee was de Efteling een korte vakantiebestemming geworden. Ook werd in dat jaar de houten achtbaan Pegasus gesloopt en maakte het plaats voor Joris en de Draak. Verder opende Station de Oost, een treinstation in het Ruigrijk. In 2010 besloot de Efteling dat het 365 dagen per jaar open zou blijven. In 2011 werd een viaduct bij de afslag van de Efteling gebouwd. Dit was nodig om het verkeer beter te laten doorstromen naar en van het pretpark, vooral op drukke dagen. Door het viaduct konden auto's makkelijker en veiliger in- en uitrijden bij de Efteling, wat hielp om lange files en opstoppingen in het verkeer te verminderen.

Feest en minder leuke tijden

In 2012 vierde de Efteling haar 60-jarig bestaan. Dit werd gevierd door de opening van fonteinenshow Aquanura, de grootste watershow van Europa. Mensen die in de buurt van de Efteling woonden, gingen al snel klagen, omdat zij geluidsoverlast hadden. Maar geluidsmetingen die werden gedaan, lieten zien dat Aquanura binnen de geluidsnormen bleef, dus de fontijnenshow mocht gewoon doorgaan. Eigenlijk wilden ze de darkride "Hartenhof" bouwen, maar dit plan ging niet door. Maar tijdens het 65-jarig bestaan in 2017 opende deze attractie alsnog, maar dan naar een iets ander ontwerp. Deze attractie, Symbolica, was de grootste en duurste attractie van de Efteling. Ook kwam vakantiepark Efteling Loonsche Land in dat jaar. Vlak voor de jaren 2020 kreeg het Sprookjesbos het 30e sprookje: De zes zwanen. PandaDroom werd daarnaast vervangen voor Fabula. Er werd afscheid genomen van de Bob en in de plaats van deze achtbaan kwam een nieuwe attractie: Max & Moritz.

Locomotief Aagje rijdt over de brug in de Grote Vijver

In 2020 begon de coronapandemie. De Efteling moest meerdere keren haar deuren sluiten. Soms mochten er gasten naar binnen, maar dit mochten er niet zo veel zijn. 2020 was het slechtste jaar ooit voor de Efteling. De naam van Efteling Golfpark werd verder veranderd naar Golfpark De Loonsche Duynen. In 2021 mocht de Efteling weer haar poorten openen. Monsieur Cannibale werd gesloten en het Avonturen Doolhof, dat ernaast lag, werd gesloopt. Op deze plek kwamen Sirocco en Archipel. In 2021 besloot de hoogste bestuursrechter van Nederland (de Raad van State) dat de Efteling mocht uitbreiden. Al jarenlang werd er een strijd gehouden met mensen die in de buurt van de Efteling woonden, omdat zij niet wilden dat het park ging uitbreiden. Het zou dan drukker worden en dit zou voor overlast zorgen. De Stichting Behoud Natuur en Leefomgeving Kaatsheuvel was bijvoorbeeld tegen de plannen om uit te breiden van de Efteling. In 2022 werd het Spookslot afgebroken om plaats te maken voor Danse Macabre. In 2023 werd begonnen met de bouw van Efteling Grand Hotel. In 2024 maakte de Efteling bekend de stoomtreinen te willen ombouwen naar elektrische treinen. Dit vonden liefhebbers van historische treinen best wel jammer.

De toekomst

Vandaag de dag zorgt de Efteling voor veel banen in de omgeving. In Loon op Zand, waar de Efteling ligt, werken meer mensen in het toerisme dan in andere plaatsen in Noord-Brabant. Omdat veel mensen het park bezoeken, verdienen winkels, hotels en restaurants in de buurt veel geld. De Efteling heeft een plan voor 2030 om het park nog leuker te maken voor bezoekers. Ze willen het beste themapark van Europa zijn. Daarnaast willen ze milieuvriendelijk zijn. Het plan is dat de Efteling in 2030 klimaatneutraal is en klimaatpositief in 2032.

Bronnen

• De geschiedenis van de Efteling. (z.d.). Efteling. https://www.efteling.com/nl/over-de-efteling/geschiedenis
• Geschiedenis. (z.d.). Eftepedia. https://www.eftepedia.nl/lemma/Geschiedenis
• Geschiedenis van de Efteling. (2024, 30 maart). Wikipedia. https://nl.wikipedia.org/wiki/Geschiedenis_van_de_Efteling
• Geschiedenis van het Sprookjesbos. (z.d.). Eftepedia. https://www.eftepedia.nl/lemma/Geschiedenis_van_het_Sprookjesbos
• Van Der Peet, A. (z.d.). 65 jaar Efteling: van sprookjesbos tot mega-attractiepark. Algemeen Dagblad. https://www.ad.nl/binnenland/65-jaar-efteling-van-sprookjesbos-tot-mega-attractiepark~ae564741/