Bronstijd: verschil tussen versies
k |
k |
||
| Regel 3: | Regel 3: | ||
== Oorsprong == |
== Oorsprong == |
||
| − | West-Azië en het Nabije Oosten ([[Levant]]) waren de eerste regio's die de Bronstijd betraden, die begon met de opkomst van de [[Mesopotamië (Irak)|Mesopotamische]] beschaving van Sumerië, zo'n 3.500 jaar voor Christus. De bronstijd in het Nabije Oosten kan gemakkelijk worden onderverdeeld in vroege, midden- en late bronstijd perioden. In de Mesopotamische midden bronstijd ontstond bijvoorbeeld de stad [[babylon]]. In deze stad kende men al een soort schrift ([[spijkerschrift]]). Vandaar dat de bronstijd tot de [[protohistorie]] wordt gerekend. |
+ | West-Azië en het Nabije Oosten ([[Levant]]) waren de eerste regio's die de Bronstijd betraden, die begon met de opkomst van de [[Mesopotamië (Irak)|Mesopotamische]] beschaving van [[Sumer|Sumerië]], zo'n 3.500 jaar voor Christus. De bronstijd in het Nabije Oosten kan gemakkelijk worden onderverdeeld in vroege, midden- en late bronstijd perioden. In de Mesopotamische midden bronstijd ontstond bijvoorbeeld de stad [[babylon]]. In deze stad kende men al een soort schrift ([[spijkerschrift]]). Vandaar dat de bronstijd tot de [[protohistorie]] wordt gerekend. |
In het [[oude Egypte]] begint de bronstijd in de ''protodynastieke'' periode (tijd voor de [[Farao|farao's]]), <abbr>ca.</abbr> 3150 v. Chr. en de kennis van bronsgieten kwam vanuit wat nu [[Turkije]] en [[Syrië]] heet. Ook in het oude Egypte ontstaat er een schrift: de [[hiëroglief]]en. |
In het [[oude Egypte]] begint de bronstijd in de ''protodynastieke'' periode (tijd voor de [[Farao|farao's]]), <abbr>ca.</abbr> 3150 v. Chr. en de kennis van bronsgieten kwam vanuit wat nu [[Turkije]] en [[Syrië]] heet. Ook in het oude Egypte ontstaat er een schrift: de [[hiëroglief]]en. |
||
Versie van 6 feb 2022 16:00
De bronstijd is een onderdeel van de prehistorie, of beter gezegd van de protohistorie. De bronstijd is vernoemd naar het metaal brons. Het is de periode waarin voor het eerst veel bronzen voorwerpen worden gemaakt en gebruikt.
Oorsprong
West-Azië en het Nabije Oosten (Levant) waren de eerste regio's die de Bronstijd betraden, die begon met de opkomst van de Mesopotamische beschaving van Sumerië, zo'n 3.500 jaar voor Christus. De bronstijd in het Nabije Oosten kan gemakkelijk worden onderverdeeld in vroege, midden- en late bronstijd perioden. In de Mesopotamische midden bronstijd ontstond bijvoorbeeld de stad babylon. In deze stad kende men al een soort schrift (spijkerschrift). Vandaar dat de bronstijd tot de protohistorie wordt gerekend.
In het oude Egypte begint de bronstijd in de protodynastieke periode (tijd voor de farao's), ca. 3150 v. Chr. en de kennis van bronsgieten kwam vanuit wat nu Turkije en Syrië heet. Ook in het oude Egypte ontstaat er een schrift: de hiërogliefen.
Ook centraal-Azië (Afganistan) en oost-Azië (China, Japan) kende een eigen bronstijd. De Moche- beschaving van Zuid-Amerika ontdekte en ontwikkelde onafhankelijk het smelten van brons. Bronstechnologie werd verder ontwikkeld door de Inca's en werd veel gebruikt voor zowel gebruiksvoorwerpen als beeldhouwkunst. Opmerkelijk genoeg heeft het Afrika ten zuiden van de Sahara geen bronstijd gekend.
De bronstijd begon in Europa ook later, omdat de kennis van het maken van het brons daar pas later aankwam. In midden-Europa duurde de bronstijd van ca. 3000 v. Chr. tot 750 v. Chr. Het duurde nog een aantal eeuwen voordat er in wat we nu Nederland noemen, bronzen voorwerpen werden gebruikt. De bronstijd in Nederland duurde van ca. 2000 v. Chr. tot 800 v. Chr.
In sommige delen van Europa zat er voor de bronstijd ook nog de kopertijd, maar in wat nu Nederland heet, is er nooit een kopertijd geweest.
Ook in de bronstijd was vuursteen nog steeds een belangrijk materiaal, omdat brons kostbaar was.
Bronsproductie
Brons maak je door twee metalen samen te smelten (dit noem je een legering); een combinatie van veel koper en een beetje tin. Koper en tin kun je in onze streken niet in de bodem vinden. Tin moet worden gedolven (voornamelijk als het tinerts cassiteriet) en afzonderlijk worden gesmolten. Vervolgens wordt het toegevoegd aan heet koper om een bronslegering te maken. Omdat beide grondstoffen niet overal te vinden waren ontstond er een handel erin.
Om aan bronzen voorwerpen te komen, moesten mensen ruilen met handelaren uit Engeland, midden-Europa en zuid-Europa. In ruil voor bronzen voorwerpen gaven de mensen hen kennis, voedsel en kleding. Bronssmeden in onze streken konden wel oude bronzen voorwerpen omsmelten tot nieuwe messen, ketels, wapens en sieraden.
Bronzen voorwerpen werden gemaakt door de vorm (een mal) van een voorwerp uit te houwen in steen. Op de stenen vorm werd er een waslaag aangebracht en daarna werd er brons ingegoten. Nadat het brons hard was, werd de stenen vorm kapotgeslagen en dan had je een bronzen voorwerp. Het was veel werk om een bronzen voorwerp te maken. De bronssmeden waren dan ook hele belangrijke personen in de samenleving.
Wonen
De mensen in de bronstijd woonden in boerderijen. Meerdere boerderijen vormden samen een dorp. De boerderijen werden gemaakt van hout. Het dak werd bedekt met riet en de muren werden met gevlochten takken gemaakt, die eerden ingesmeerd met leem of koeienpoep, gemengd met stro. Een boerderij was ongeveer 10 meter lang en vijf meter breed. Het wordt een langhuis genoemd. Het heeft een centraal woongedeelte, een slaapgedeelte en een stalgedeelte voor het vee. Na ongeveer 25 jaar was een boerderij versleten. Hij werd dan afgebroken en het hele dorp hielp mee met het bouwen van een nieuwe boerderij.
Eten
Ver voordat de bronstijd begon, leefden de mensen vooral van de jacht op dieren. De mensen in de bronstijd leefden vooral van de landbouw die ontstond in het Neolithicum. Op de akkers verbouwden ze verschillende soorten graan, bijvoorbeeld gerst en gierst. Naast landbouw verzamelden de mensen ook vruchten, zoals frambozen, bramen, appels, kersen. Ze aten ook eikels, linzen, lijnzaad en maanzaad. Hier zitten olie en vetten in en daarom is het heel voedzaam. Er werd gekookt in potten van klei.
Vlakbij het dorp hielden de mensen wel koeien, geiten, varkens en schapen, maar deze dieren werden niet zomaar geslacht. Van de koeien en geiten kwam melk. Van schapenwol konden de mensen kleren maken. Pas als de dieren doodgingen, werd hun vlees opgegeten. De huiden van de dieren werden gebruikt als kleding of als kleden in de boerderij. Van de botten werden gereedschappen gemaakt.
Gereedschappen
De bronssmeden maakten allerlei voorwerpen van brons. De meesten daarvan werden gebruikt op het land. Bijvoorbeeld de sikkel, deze werd gebruikt om het graan te oogsten. De bronssmid maakte ook maalstenen. Daarmee werd het graan gemalen. Daarnaast kon hij een bronzen bijl maken met een houten handvat. Die werd gebruikt om bomen te kappen, zodat de mensen op de plek van het bos akkers konden aanleggen. Van brons werden ook zwaarden en dolken gemaakt, die gebruikt konden worden in gevechten of om dieren te slachten.
In het begin van de bronstijd was brons nog schaars, maar aan het eind van de bronstijd was er veel brons. Toen werden er ook sieraden van brons gemaakt.
Na de dood
Voordat de bronstijd begon, bestonden er al hunebedden. Deze werden gebruikt als graf. Vanaf 1800 v.C. werden de mensen niet meer in hunebedden begraven, maar in grafheuvels. Dit is een heuvel waar je naar binnen kan lopen, en daarbinnen lagen de overleden mensen. De binnenkant van een grafheuvel is ongeveer 10 meter breed. Bovenop de grafheuvel stonden paalkransen, en om de grafheuvel heen lag een sloot. Rond 1200 v.C. werden de mensen niet meer begraven in grafheuvels. Vanaf toen werden de overleden mensen verbrand en in een urn begraven in een veld: een urnenveld.
Archeologen hebben bij verschillende graven grafgiften gevonden. Dit zijn voorwerpen die samen met de overleden persoon werd begraven. Waarom de mensen grafgiften meegaven, weten we niet. Het kan zijn dat de mensen geloofden in goden of geesten, en de grafgiften meegaven als een soort offer.
Einde van de bronstijd
Rond 800 v.C. werd er ijzer in de Nederlandse grond gevonden. Daarmee eindigde de bronstijd, en begon de ijzertijd. Dat betekent overigens niet dat men stopte met het maken van brons. Dat ging gewoon door en de technieken werden steeds beter.