Gelderland

Gelderland
Hoofdstad	Arnhem
Eigenschappen
Oppervlakte	5.136,51 km²
Hoeveelheid inwoners	2.031.123 (in 2015)
Bevolkingsdichtheid	409 inw./km²
Commissaris van de Koning	John Berends (CDA)
Gemeenten	51
Volkslied	Ons Gelderland
Website	www.gelderland.nl
Portaal Nederland

Gelderland is de grootste provincie van Nederland. Gelderland wordt in het noordoosten begrenst door Overijssel, in het oosten door Noord-Rijnland-Westfalen in Duitsland, in het zuiden door Limburg en Noord-Brabant, in het zuidwesten door Zuid-Holland, in het westen door de provincie Utrecht, in het noordwesten door het Veluwemeer, met aan de overkant Flevoland. De hoofdstad van Gelderland is Arnhem.

Geografie

Gelderland is qua landoppervlakte de grootste provincie van Nederland. Qua totale oppervlakte is Friesland de grootste provincie van Nederland. Hoewel Arnhem is de hoofdstad, maar Nijmegen is de grootste stad van Gelderland.

Gelderland kan je verdelen in vier delen:

• De Veluwe
• Het Rivierenland, waaronder de Betuwe.
• De Stadsregio Arnhem Nijmegen
• De Achterhoek

In Gelderland liggen ook andere belangrijke gebieden, zoals de IJsselvallei, Land van Maas en Waal, Veluwezoom en de Gelderse Vallei.

In Gelderland liggen de rivieren de Rijn, de Waal en de IJssel. De Maas vormt de grens met Noord-Brabant. Het hoogste punt ligt in de Veluwe, Signaal Imbosch.

Grote gemeenten

	Gemeente	Inwonertal 2022
1.	Nijmegen	179.100
2.	Apeldoorn	165.611
3.	Arnhem	163.888
4.	Ede	119.986
5.	Barneveld	60.584
6.	Doetinchem	58.546
7.	West betuwe	51.971
8.	Harderwijk	48.857
9.	Zutphen	48.330
10.	Overbetuwe	48.266

Geschiedenis

Vele duizenden jaren geleden was er sprake van een IJstijd. Een periode waarin het heel koud was en een meters dik pak ijs langzaam van Zweden en Denemarken naar ons land verschoof. Daardoor kwamen er heuvels in het landschap. Die zijn er nog altijd, bijv. op de Veluwe. Al 9000 jaar geleden woonden hier mensen, die uit die landen kwamen. Er zijn in het gebied nog honderden grafheuvels die erop wijzen dat hier al lang geleden mensen woonden. Men vond er vuistbijlen en potscherven.

In het jaar nul leefden in Gelderland verschillende volksstammen, waaronder de Bataven. Het was ook de tijd van het Romeinse Rijk en de Romeinen hadden de rivier de Rijn als grens aangenomen. In het gebied boven de rivier leefden Germaanse volken; daar hadden de Romeinen af en toe strijd mee.

Een belangrijke Romeinse stad was toen Noviomagus [Nijmegen]. Het was daarnaast ook een fort, dat door soldaten werd verdedigd. Na ongeveer het jaar 400 werd het gebied door Germaanse volken overgenomen en niet lang daarna werd het christelijk geloof belangrijk. In de periode van de Middeleeuwen [500 – 1500] komen overal kloosters en kerken in dorpen en steden. Dan wordt het gebied Gelre genoemd. In deze periode is de macht bij mensen die hertog en graaf heten en baas zijn over kleine gebieden. Er worden veel oorlogen onder elkaar gevoerd. Net als in de provincie Overijssel hebben verschillende steden in Gelre Hanze rechten en kunnen dus goed handel drijven met andere steden en landen in onze omgeving. De bekendste Hanzesteden zijn Zutphen, Arnhem en Nijmegen.

Als de periode van de Middeleeuwen voorbij is, zien we dat de naam Gelre eerst omgevormd is naar Gelder en inmiddels Gelderland. Ook na de Middeleeuwen ontkomt de provincie niet aan oorlog, want er wordt stevig gevochten tijdens de Tachtigjarige Oorlog [1568-1648]. De katholieke Spanjaarden strijden tegen de protestantse inwoners van Nederland.

In latere tijden blijft het af en toe nog steeds onrustig. Maar honderden jaren later blijft ons land, dus ook Gelderland, buiten de Eerste Wereldoorlog [1914-1918], een strijd tussen heel veel landen. België is wél onderdeel van die strijd en 100.000 Belgische vluchtelingen worden ondergebracht, vooral in kampen op de Veluwe, voor 4 jaar lang. Een heel nare tijd.

Ook in de Tweede Wereldoorlog [1939-1945], toen Nederland door Duitsland werd bezet is er in het jaar 1944 hevige strijd tussen de Duitsers en Engelse en Canadese soldaten om de brug over de Rijn in Arnhem. De binnenstad van Nijmegen werd in hetzelfde jaar per ongeluk gebombardeerd door het Amerikaanse leger. Sinds 1945 is er weer vrede en is het fijn om in de provincie Gelderland te wonen of op vakantie te zijn.

Culinair

Een typisch Gelders gerecht is Bolle Jan (ook wel Geldersche Bakpan). Een pan in de vorm van een sombrero staat verwarmd op tafel. In de onderste ring wordt bouillon geschonken, de top blijft leeg (afgezien van een beetje vet). In de onderste ring wordt vis gestoofd, op de top wordt vlees gebakken. Er zijn streken waar men na het eten van het vlees, ook de bouillon uitschenkt als soep.

Gemeenten

Zie Lijst van gemeenten in Gelderland voor het hoofdartikel over dit onderwerp.

Gelderland heeft 54 gemeenten.

• Aalten
• Apeldoorn
• Arnhem
• Barneveld
• Berg en Dal
• Berkelland
• Beuningen
• Bronckhorst
• Brummen
• Buren
• Culemborg
• Doesburg
• Doetinchem
• Druten

• Duiven
• Ede
• Elburg
• Epe
• Ermelo
• Geldermalsen
• Harderwijk
• Hattem
• Heerde
• Heumen
• Lingewaal
• Lingewaard
• Lochem
• Maasdriel

• Montferland
• Neder-Betuwe
• Neerijnen
• Nijkerk
• Nijmegen
• Nunspeet
• Oldebroek
• Oost Gelre
• Oude IJsselstreek
• Overbetuwe
• Putten
• Renkum
• Rheden
• Rozendaal

• Scherpenzeel
• Tiel
• Voorst
• Wageningen
• West Maas en Waal
• Westervoort
• Wijchen
• Winterswijk
• Zaltbommel
• Zevenaar
• Zutphen

Toerisme

Doordat de provincie Gelderland veel bosgebieden heeft, prachtige landschappen en fruitteelt, zal het niet verbazen dat veel toeristen naar de Veluwe, de Achterhoek en de Betuwe gaan. De Veluwe heeft nog zo veel  bos, dat je, als je een beetje je best doet, nog kunt verdwalen. De vos, de das, het ree, het wild zwijn en het edelhert:  Ze zijn de Big Five van Nederland. En op de Veluwe vind je ze allemaal! Net als honderden andere zoogdieren, vogels, reptielen en insecten. Ze leven allemaal op de Veluwe.

De landschappen van de Achterhoek zijn een mooie gelegenheid om fietstochten en wandelingen te maken en in de Betuwe kun je in het voorjaar naar prachtig bloeiende fruitbomen kijken of langs het riviertje de Linge fietsen. In de provincie zijn ook veel campings en vakantieparken met huisjes voor de toeristen. In de nazomer is het opnieuw feest in de Betuwe, want dan kun je fruit gaan plukken: appels, peren, kersen. Er zijn mensen die fan zijn van Gelderland en er elk jaar opnieuw naartoe gaan voor hun vakantie.

Het is ook de provincie waar nog de meeste kastelen staan in Nederland. Veel van die kastelen kun je bezoeken, maar in sommige woont nog een baron, graaf of hertog. Dan is het privé en gesloten voor bezoekers.

Van de Romeinse tijd in Nijmegen is niets meer te zien, maar natuurlijk wél als je daar naar het museum Valkhof gaat. Daar kun je goed zien hoe de Romeinen er 2000 jaar geleden leefden.

Nieuws

Maart 2020: een wolf gespot in een boomgaard in De Betuwe

Mei 2020: In de groeve bij Winterswijk is het fossiel van de oudste pissebed van Nederland gevonden. Hij leefde 245 miljoen jaar geleden.

Externe links

• Webje Gelderland

Klik hier voor een lijst van Gelderse steden, dorpen en buurtschappen met een verwijzing naar de gemeente waartoe ze behoren.

	Koninkrijk der Nederlanden
Landen: Aruba · Curaçao · Nederland · Sint Maarten Provincies in Nederland: Drenthe · Flevoland · Friesland · Gelderland · Groningen · Limburg · Noord-Brabant · Noord-Holland · Overijssel · Utrecht · Zeeland · Zuid-Holland Bijzondere gemeenten in Nederland: Bonaire · Saba · Sint Eustatius

	Provincies van het Verenigd Koninkrijk der Nederlanden (1815-1830/1839)
Antwerpen · Drenthe · Friesland · Gelderland · Groningen · Henegouwen · Holland · Limburg · Luik · Namen · Noord-Brabant · Oost-Vlaanderen · Overijssel · Utrecht · West-Vlaanderen · Zeeland · Zuid-Brabant (1831 Brabant) Personele unie met: Groothertogdom Luxemburg