Kleurstof: verschil tussen versies
| (4 tussenliggende versies door 2 gebruikers niet weergegeven) | |||
| Regel 1: | Regel 1: | ||
[[Bestand:2019-05-09 Pigments Rembrandthuis.jpg|miniatuur|Pigmenten in het [[Rembrandthuis]] Amsterdam.]] |
[[Bestand:2019-05-09 Pigments Rembrandthuis.jpg|miniatuur|Pigmenten in het [[Rembrandthuis]] Amsterdam.]] |
||
| + | Simpel gezegd is een '''pigment''' hetzelfde als een '''kleurstof'''. Toch is dat niet helemaal waar, want een kleurstof hecht zich aan de te kleuren stof zoals textiel en wol. Een pigment blijft in de regel droog of wordt vermengd met een bindmiddel (drager) zoals lijnolie of acryl en vormt daarmee de verf. De pigmentpoeders die in verf worden gebruikt geven dus de kleur aan de verf. |
||
| − | Simpel gezegd is een '''pigment''' een [[kleurstof]]. |
||
| + | '''Kleurstoffen''' zijn meestal natuurlijke (organische) [[materiaal|materialen]] zoals (delen van) planten om iets als textiel, wol, je haar of voedingsmiddelen een kleurtje te geven. Eieren kun je met pasen een mooi geel-groen kleurtje geven door ze mee te laten koken met gras of spinazie. |
||
| ⚫ | |||
| + | Pigmenten kunnen ook niet-organisch ofwel anorganisch zijn. Vroeger waren dat vooral materialen zoals [[koolstof]] voor zwart, krijtsteen voor wit, oude dakpannen voor roodbruin en lazuursteen (Lapis lazuli) voor blauw. |
||
| − | Tegenwoordig worden er ook ''synthetische'' pigmenten gemaakt. Dit zijn kunstmatige chemische ([[Scheikunde|scheikundige]]) verbindingen. |
||
| + | == Geschiedenis == |
||
| ⚫ | |||
| + | Vanouds worden pigmenten al gemaakt uit zogeheten aardpigmenten, waarbij bepaalde [[mineralen]] (steensoorten) worden vermalen (vroeger in een [[molen]]) tot een kleurpoeder, welke vermengd met lijnolie in bijvoorbeeld olieverf wordt gebruikt. In de steentijd vermengde onze voorouders het met speeksel en maakten er [[Rotstekening|rotsschilderingen]] mee in de grotten. De [[Griekse oudheid|oude Grieken]], [[oude Egyptenaren]] en [[Romeinse Rijk|Romeinen]] beschilderden hun beelden en maakten met hun verf wandtekeningen. Er werd eigeel gebruikt als bindmiddel in de verf. Dat wordt tempera genoemd. Was of honing werd ook als bindmiddel gebruikt. Ook maakten ze al make-up. Het schijnt dat [[Jan van Eyck]] aan het einde van de [[Middeleeuwen]] de olieverf heeft uitgevonden. |
||
| + | Tegenwoordig worden ''synthetische'' (kunstmatige) pigmenten gemaakt vanuit chemische ([[Scheikunde|scheikundige]]) verbindingen en tot verf en dergelijke verwerkt in een fabriek. Ook het bindmiddel acryl is nog best nieuw. In Nederland is dat bijvoorbeeld bij de firma [[Talens]]. |
||
| ⚫ | |||
| ⚫ | Toch heb je ook organische stoffen waar pigmenten van worden gemaakt. Zo heb je een luis (beestje) dat ''Cochenille'' heet. Daar maken ze karmijnrood van. Een pigment dat ook in lippenstift wordt gebruikt. Ook bepaalde planten en plantendelen bevatten kleurstoffen waar pigmenten van gemaakt worden. Zo wordt er van de bessen van Sporkenhout een soort geel gemaakt. Nadeel van organische pigmenten is dat ze vaak na verloop van tijd verkleuren of verbleken. |
||
| ⚫ | |||
| − | * [https://nl.m.wikipedia.org/wiki/Lijst_van_pigmenten Lijst van pigmenten (Wikipedia)] |
||
| − | '''Kleurstoffen''' of [[Pigment|pigmenten]] zijn meestal niet-natuurlijke stoffen om iets een kleurtje te geven. Je hebt vele soorten kleurstoffen in verf, kleurpotloden, viltstiften en om het eten te kleuren zodat het aantrekkelijker is te maken om te consumeren. |
||
| ⚫ | |||
| − | Er bestaan ook natuurlijke kleurstoffen uit planten. Deze werden en worden gebruikt om bijvoorbeeld wol te kleuren. |
||
| ⚫ | Sommige pigmenten zijn (zeer) giftig. Vermiljoen (soort rood) en [[cadmium]] (rood en geel) zijn dat ook. Kunstenaars zijn bijvoorbeeld van loodwit ziek geworden. Ook de verf op kinderspeelgoed wordt daarom streng gecontroleerd op giftige stoffen. Dergelijke pigmenten worden dan ook nog maar zelden gebruikt en worden door veilige pigmenten vervangen. |
||
| − | Van ouds worden kleurstoffen al gemaakt uit zogeheten aardpigmenten, waarbij bepaalde [[mineralen]] (steensoorten) worden vermalen tot een kleurpoeder, welke in bijvoorbeeld olieverf wordt gebruikt. Tegenwoordig worden kleurstoffen gemaakt vanuit chemische verbindingen tot verf en dergelijke verwerkt in een fabriek. In Nederland is dat bijvoorbeeld Talens. |
||
| + | == Galerij == |
||
| − | Kleurstoffen werden in de prehistorie al gemaakt van bijvoorbeeld houtskool of van (gebakken) klei. Een fijngeslagen rode dakpan lijkt daar op. Er werden bijvoorbeeld [[Grottekening|grottekeningen]] mee gemaakt.<gallery> |
||
| + | <gallery> |
||
Bestand:Fels Cave Drawings 1.jpg|Kleurstof (houtskool) gebruikt bij grottekening |
Bestand:Fels Cave Drawings 1.jpg|Kleurstof (houtskool) gebruikt bij grottekening |
||
Bestand:Dyed wool.jpg|Met natuurkleurstoffen gekleurde wol |
Bestand:Dyed wool.jpg|Met natuurkleurstoffen gekleurde wol |
||
| Regel 29: | Regel 29: | ||
Bestand:Glazed doughnut (773405).jpg|Donut met roze glazuur |
Bestand:Glazed doughnut (773405).jpg|Donut met roze glazuur |
||
</gallery> |
</gallery> |
||
| + | |||
| ⚫ | |||
| ⚫ | |||
| ⚫ | |||
| + | * Lijst van pigmenten (Wikipedia) |
||
| ⚫ | |||
| ⚫ | |||
| + | [[Categorie:Technologie]] |
||
Huidige versie van 26 sep 2024 om 13:02
Simpel gezegd is een pigment hetzelfde als een kleurstof. Toch is dat niet helemaal waar, want een kleurstof hecht zich aan de te kleuren stof zoals textiel en wol. Een pigment blijft in de regel droog of wordt vermengd met een bindmiddel (drager) zoals lijnolie of acryl en vormt daarmee de verf. De pigmentpoeders die in verf worden gebruikt geven dus de kleur aan de verf.
Kleurstoffen zijn meestal natuurlijke (organische) materialen zoals (delen van) planten om iets als textiel, wol, je haar of voedingsmiddelen een kleurtje te geven. Eieren kun je met pasen een mooi geel-groen kleurtje geven door ze mee te laten koken met gras of spinazie.
Pigmenten kunnen ook niet-organisch ofwel anorganisch zijn. Vroeger waren dat vooral materialen zoals koolstof voor zwart, krijtsteen voor wit, oude dakpannen voor roodbruin en lazuursteen (Lapis lazuli) voor blauw.
Geschiedenis
Vanouds worden pigmenten al gemaakt uit zogeheten aardpigmenten, waarbij bepaalde mineralen (steensoorten) worden vermalen (vroeger in een molen) tot een kleurpoeder, welke vermengd met lijnolie in bijvoorbeeld olieverf wordt gebruikt. In de steentijd vermengde onze voorouders het met speeksel en maakten er rotsschilderingen mee in de grotten. De oude Grieken, oude Egyptenaren en Romeinen beschilderden hun beelden en maakten met hun verf wandtekeningen. Er werd eigeel gebruikt als bindmiddel in de verf. Dat wordt tempera genoemd. Was of honing werd ook als bindmiddel gebruikt. Ook maakten ze al make-up. Het schijnt dat Jan van Eyck aan het einde van de Middeleeuwen de olieverf heeft uitgevonden.
Tegenwoordig worden synthetische (kunstmatige) pigmenten gemaakt vanuit chemische (scheikundige) verbindingen en tot verf en dergelijke verwerkt in een fabriek. Ook het bindmiddel acryl is nog best nieuw. In Nederland is dat bijvoorbeeld bij de firma Talens.
Toch heb je ook organische stoffen waar pigmenten van worden gemaakt. Zo heb je een luis (beestje) dat Cochenille heet. Daar maken ze karmijnrood van. Een pigment dat ook in lippenstift wordt gebruikt. Ook bepaalde planten en plantendelen bevatten kleurstoffen waar pigmenten van gemaakt worden. Zo wordt er van de bessen van Sporkenhout een soort geel gemaakt. Nadeel van organische pigmenten is dat ze vaak na verloop van tijd verkleuren of verbleken.
Pigmenten worden niet alleen in bijvoorbeeld verf, kleurpotloden en inkten gebruikt, maar ook in schoensmeer, krijtjes en autolakken. Kleurstof is dus meer voor voeding zoals bij snoepjes en roze glacékoeken en in dranken en consumptie ijs.
Sommige pigmenten zijn (zeer) giftig. Vermiljoen (soort rood) en cadmium (rood en geel) zijn dat ook. Kunstenaars zijn bijvoorbeeld van loodwit ziek geworden. Ook de verf op kinderspeelgoed wordt daarom streng gecontroleerd op giftige stoffen. Dergelijke pigmenten worden dan ook nog maar zelden gebruikt en worden door veilige pigmenten vervangen.
Galerij
Kleurstof (houtskool) gebruikt bij grottekening
Met natuurkleurstoffen gekleurde wol
Blokjes waterverf (aquarelverf)
Tubes met diverse kleuren verf
Indische pigmenten (kleustoffen)
Verfmolen de Kat, Zaanse Schans
Fabriekshal Talens, Apeldoorn
Wateroplosbare verf Windsor & Newton
Donut met roze glazuur
.jpg)
Links
- Lijst van pigmenten (Wikipedia)