Piet Mondriaan

https://rkd.nl/nl/explore/artists/56854
Piet Mondriaan

Piet Mondriaan. Gepubliceerd in De Stijl (december 1922)
Persoonlijke informatie
Volledige naam	Pieter Cornelis (Piet) Mondriaan
Bijnaam
Land	Nederland
Geboortedatum	7 maart 1872
Geboorteplaats	Amersfoort
Overleden	1 februari 1944
Overleden te	New York
Gehuwd met / relatie
Carrière
Beroep	aquarellist, auteur, etser, illustrator, interieurontwerper, Kunstschilder, tekenaar
Bekend van	Geometrische vlakken met rood, blauw, geel en zwarte lijnen
Actief	ca. 1890-1944
Genre(s)	De Stijl, symbolisme, landschap, portret, abstractie
Label
Website
Portaal Kunst & Cultuur

Pieter Cornelis (Piet) Mondriaan (Amersfoort, 7 maart 1872 - New York, 1 februari 1944) was een kunstschilder. Zijn werk is zeer gevarieerd en begint met het realisme van de Haagse School tot het abstracte Victory Boogie Woogie waaraan hij nog werkte toen hij overleed.

Levensloop

Zijn vader was een christelijke onderwijzer en een tekenleraar. Hij leerde Mondriaan tekenen. Later gaf Piet zelf les op de school van zijn vader. Zijn moeder was Johanna Christina de Kok. Zijn moeder was vaak ziek, daardoor verzorgde zijn zus Christien op nog geen achtjarige leeftijd het huishouden. In april 1880 verhuisde het gezin Mondriaan naar Winterswijk, waar zijn vader hoofdonderwijzer werd op een Christelijke school. In 1886 werkte hij hard om de akte Lager Onderwijs Handtekenen te kunnen halen. Hij kon in 1889 op zijn vaders school aan de slag. Hij haalde ook de akte voor de middelbare school. In Mei-juni 1890 werd voor het eerst werk van Mondriaan tentoongesteld in Den Haag, dat goed ontvangen werd. In februari 1892 kreeg hij een studiebeurs van Koningin Emma en in april kon hij bij Genootschap Kunstliefde in Utrecht zijn werk tentoonstellen. In oktober van dat jaar ging hij naar de dagopleiding schilderkunst van de Rijksakademie van Beeldende Kunsten in Amsterdam. Hij woonde in bij een vriend van zijn vader. Om het eten en de huur te betalen, had hij allerlei baantjes en verkocht de door hem geschilderde landschappen. In 1895-1896 deed hij een avondcursus etsen. Voordat hij in 1912 naar Parijs vertrok verhuide hij wel tien keer binnen Amsterdam en van 1904 naar Uden en weer in 1906 terug. Ook maakte hij in die tijd verschillende studiereizen. Hij vroeg voor zijn schilderijen steeds meer geld. Van het najaar van 1898 tot de zomer van 1899 woonde Mondriaan bij zijn ouders om te herstellen van een longontsteking. In 1900 raakte hij bevriend met de schilders Arnold Gorter (1866–1933) en Simon Maris, zoon van Willem Maris. Rond die tijd kwam hij in aanraking met het symbolisme. De Vincent van Gogh tentoonstelling in 1906 zette hem aan tot het gestileerder tekenen van landschapoen rond Amsterdam. In 1908 ontmoette hij Jan Sluijters en Leo Gestel, en ging net als zij meer 'luministisch' en expressief schilderen, waaronder portretten. In de zomer van 1908 verbleef hij in Domburg en schilderde hij korte tijd in pointillistische stijl. Al zoekende kwam hij ook bij het Franse neo-impressionisme en fauvisme en maakte opvallend kleurrijke, bijna agressieve doeken, zoals Molen bij zonlicht. Zijn werk wordt langzaam abstrakter en hoekiger. Plotseling werd hij beroemd in Nederland en werd hij hét symbool van de avant-garde. Hij verloofde zich in 1909 met Greta Heijbroek. Dat jaar overleed echter onverwacht Mondriaans moeder, wat hem danig in de war bracht en hem aanzette tot depressief gedrag. Hij ontmoette Jan Toorop. Op 28 november 1910 richtte hij met Spoor, Toorop en Kickert de Moderne Kunstkring op. In juni 1911 was Mondriaan voor korte tijd in Parijs, waar hij voor het eerst met het kubisme zag. In december vertrok hij opnieuw naar Parijs en verbrak de verloving met Greta Heijbroek.

Parijs

Compositie 9. 1914

In de Franse lichtstad leerde hij enkele schilders van het kubisme kennen en ging er zelf ook mee experimenteren. Hij had Pablo Picasso proberen te ontmoeten, en was onder de indruk van zijn werk. Hij schilderde in Parijs aanvankelijk vooral bomen en boomgaarden, waarbij zijn werk steeds minder naturalistisch werd.

Terug in Nederland

Toen Mondriaan in 1914 zijn zieke vader in Nederland bezocht, brak de Eerste Wereldoorlog uit, waardoor hij niet kon terugkeren naar Parijs. In januari 1915 verhuisde hij naar Laren (NH), waar hij schilder Bart van der Leck en de kunstenaar-recensent Theo van Doesburg ontmoette. Vanaf 1917 verdween het naturalisme uit zijn werk.

Eerst vond Piet Mondriaan dat kleuren in een kunstwerk niet belangrijk waren. Hij werkte vooral met grijs- en bruintinten. Hij koos ervoor om meer abstracte werken te gaan maken waarin kleur en lijnen belangrijker waren dan de 'tekening' zelf.

Schilderij zoals het door Mondriaan geschilderd zou kunnen zijn

Hij werd vooral beroemd met zijn abstracte kunst. Deze kunst wordt gekenmerkt:

door het feit dat er geen voorwerpen of zaken uit de echte wereld zijn afgebeeld.
iedereen ziet of denkt aan iets anders wanneer hij het kunstwerk ziet.

Vanaf die tijd werkte hij altijd met de drie primaire kleuren (blauw, rood en geel) en met zwart en wit. De bekendste werken van Piet Mondriaan zijn die met de zwarte lijnen en de witte, blauwe, rode en gele vlakken. Piet Mondriaan maakte vooral schilderijen met dikke, zwarte lijnen en daar de primaire kleuren tussen: rood, blauw en geel.

Rembrandt wilde juist dat de schilderijen levend waren en Mondriaan schilderde juist ‘stilleven’. Dit stilleven was eigenlijk gewoon wat je zag en daar was geen beweging in te zien. Denk maar aan het maken van een foto. Bij Rembrandt waren juist mensen bezig op de schilderijen.

In 1919 gaat Mondriaan terug naar Parijs. Het kubisme is een andere richting ingegaan dan het zijne. In 1921 overleed Mondriaans vader. Zijn vriendschap met van Doesburg bekoeld door meningsverschillen.

Mondriaan vond de tekening belangrijker dan de kleur. Hij schilderde zwarte (rechte) lijnen, vooral in de kleuren grijs en bruin. Mondriaan kreeg ideeën door naar dingen te kijken, bijvoorbeeld een muur bij zijn werkplek of de zee. Later maakte hij schilderijen met veel meer kleur, nog steeds gebruik makend van blauw, geel en rood. Hij gebruikte toen ook bijna geen zwarte lijnen meer. Hij ging ook strookjes gebruiken, die hij op zijn schilderij plakte. Deze strookjes zorgden ervoor dat de verf daar niet over heen ging. Als hij de strookjes er af haalde, dan waren deze strookjes wit op het schilderij.

Hij bedenkt zo een eigen manier van schilderen. Hij deed net of de natuur bestond uit kubussen, kegels en bollen. Alleen werd deze ‘natuur’ dus met figuren getekend. Je ziet dus bijna niet wat het is. Hierbij gebruikt hij de kleuren rood, blauw en geel en de zwarte lijnen. De beweging verdween uit de schilderijen. Het is niet meer nodig om precies te schilderen wat hij zag. "Dat hebben we al lang genoeg gedaan". In de tijd dat Piet Mondriaan leefde, waren er camera’s die ook de werkelijkheid op foto’s konden afdrukken. Hij gaat ook een tijdje naar New York en daar werkt hij met gekleurde stukjes tape. Hij plakt die stukjes over de zwarte lijnen en zo probeert hij de lijnen te laten verdwijnen. Hij wil dit zo doen, dat zijn schilderijen geen diepte laten zien. Als hij tevreden is over zijn ontwerp met tape, dan maakt hij pas het echte schilderij. Ook gaat hij de schilderijen schuin ophangen waarbij de diagonaal belangrijk wordt.

Londen en New York

Victory Boogie Woogie

In 1938 vertrok Mondriaan, als gevolg van de steeds toenemende internationale spanningen, naar Londen. In het begin van de Tweede wereldoorlog werd zijn huis bijna geraakt door een bom, en besloot hij naar New York te gaan. Daar kreeg hij van een vriend een grammofoonplaat met Jazz muziek en maakte hij kennis met de boogie woogie- en blues muziek.

Zijn laatste schilderij is misschien wel zijn bekendste schilderij. Het is de Victory Boogie Woogie. Het schilderij heeft hij nooit afgemaakt, de stukjes tape zitten er nog op. Hij stierf op 7 maart 1872. Het Victory Boogie Woogie hangt nu in het Kunstmuseum Den Haag.

Werk

Mondriaan is vooral bekend geworden door zijn schilderwerken in de kunststroming 'De stijl'. Maar zoals gezegd is hij begonnen als landschapsschilder. Veel mensen waardeerden deze schilderijen die er uitzagen zoals de natuur in werkelijkheid is (naturalisme), dat vonden mensen toen mooi. Dat was eind 19e eeuw en begin 20e eeuw. Mondriaan ging andere dingen uitproberen met felle kleuren en strakke lijnen. Dat vonden de mensen niet zo mooi, ze waren meer gewend aan zijn landschappen. Toch ging Mondriaan door en sloot zich aan bij de kunstbeweging van De Stijl.

De Stijl

Deze kunstbeweging had een tijdschrift dat De Stijl heette. De kunstvorm heette eigenlijk de Nieuwe Beelding. De leden van De Stijl waren niet alleen schilders, maar ook beeldhouwers, architecten, musici, schrijvers en dichters. Ze vonden allemaal dat kunst vooral het werk is van de kunstenaar en iedere kunstenaar wil harmonie in zijn werk. Ook schilders en kunstenaars die in andere stijlen werkten zoals Rembrandt of Vermeer. Ook in de schilderijen van die schilders was altijd harmonie. De kunstenaars van de Nieuwe Beelding vonden het minder belangrijk wat een kunstwerk voor moest stellen.

Harmonie

Harmonie betekent dat dingen bij elkaar moeten passen en dat het samen een goed geordend geheel is. Het moet samen prettig 'voelen'. Deze kunststroom was niet voor niets zo belangrijk direct na de Eerste Wereldoorlog. Toen was er veel chaos en dus weinig harmonie.

Zoektocht

Een boom geschilderd door Piet Mondriaan

Het was een zoektocht voor Mondriaan om de perfecte harmonie te vinden voor zijn kunstwerken. Tussen zijn oude werk en zijn nieuwe werk is er een soort overgang. Daarin zijn nog wel verschillende kleuren, maar niet meer zoveel als eerst. Er waren ook nog gebogen lijnen. Hij heeft toen ook heel goed gekeken naar de Kubisten. Later gebruikt hij alleen nog maar horizontale en verticale lijnen. Hij komt op dit idee door veel te kijken naar de natuur. De zee, lucht en sterren brengen hem op dit idee. In Parijs praat hij veel met andere kunstenaars over hoe kunst zou moeten zijn.

Vlakken en lijnen

Mondriaan probeert heel veel uit. Met zwarte en grijze rechthoeken op een witte achtergrond probeert hij ruimte te laten zien. Met blauwe, gele en rode rechthoeken wil hij vorm laten zien in zijn werk. Later gaat hij de horizontale en verticale lijnen gebruiken om de rechthoeken te vormen en om contrast (licht-donker) aan te brengen. Later gaat hij ook dubbele lijnen schilderen en op het allerlaatst verdwijnen juist de horizontale en verticale zwarte lijnen. Hij vindt dat lijnen en vlakken eigenlijk hetzelfde zijn.