Noord-Ierland: verschil tussen versies

Uit Wikikids
Naar navigatie springen Naar zoeken springen
k (Link naar doorverwijspagina Golf gewijzigd in Golf (sport) met DisamAssist)
 
(64 tussenliggende versies door 15 gebruikers niet weergegeven)
Regel 1: Regel 1:
−
{{werk}}
 +
{{Noord-Ierland}}
  +
[[Bestand:NImap-CIA.jpg|right|300px|thumb|Een kaart Noord-Ierland. Klik om te vergroten.]]
  +
'''Noord-Ierland''' is één van de vier ''constituerende landen'' van het [[Verenigd Koninkrijk]]. De andere drie landen zijn [[Engeland]], [[Schotland]] en [[Wales]]. De vier landen zijn geen onafhankelijke staten, maar onderdeel van één land genaamd het Verenigd Koninkrijk. Noord-Ierland is het enige constituerende land dat op het eiland [[Ierland (eiland)|Ierland]] ligt. Ook heeft het als enige landstreek een grens met een ander land, namelijk de [[Ierland|Republiek Ierland]] (of gewoon Ierland). De hoofdstad van Noord-Ierland is [[Belfast]].
   
  +
Sinds 1922 bestaat Noord-Ierland. De Republiek Ierland scheidde zich toen af van het Verenigd Koninkrijk. Sindsdien zijn er conflicten tussen de protestanten en katholieken in Noord-Ierland. Tussen de jaren 60 en 90 was er een periode genaamd ''[[The Troubles]]'', waarin veel geweld was tussen de twee groepen. Veel katholieken wilden Noord-Ierland aan het katholieke Ierland toevoegen, terwijl de protestanten bij het Verenigd Koninkrijk wilden horen en de Ierstalige katholieken onderdrukten. In 1998 kwam er een einde van het geweld met het [[Goedevrijdagakkoord]], dat zorgde voor de opening van de grens met Ierland en meer zelfbestuur voor Noord-Ierland. Nog altijd is er een scheiding tussen de protestanten en katholieken, maar deze wordt langzamerhand kleiner.
−
[[Afbeelding:FlagNorthernIreland.png|right|thumb|De onofficiële vlag van Noord-Ierland]]
  
   
  +
Noord-Ierland is hierdoor een mix tussen Ierland en het Verenigd Koninkrijk. Na de [[Brexit]] is ook Noord-Ierland geen onderdeel meer van de [[Europese Unie]], maar de EU-wetgeving blijft deels gelden in Noord-Ierland om te voorkomen dat de grens dicht moet.
−
'''Noord-Ierland''' is een land op het eiland [[Ierland (eiland)|Ierland]]. Het is samen met [[Schotland]], [[Wales]] en [[Engeland]] één van de vier landen van het [[Verenigd Koninkrijk]]. De [[hoofdstad]] van dit land is [[Belfast (Ierland)|Belfast]].
  
   
  +
==Geschiedenis==
−
[[Categorie: Landen]]
  
  +
Het huidige Noord-Ierland bestaat pas sinds 1922, maar de geschiedenis gaat verder terug. Een groot deel van de geschiedenis tot aan de 19e eeuw valt samen met de geschiedenis van Ierland. Daardoor is de geschiedenis tot aan de 19e eeuw kort samengevat in dit artikel.
  +
  +
===Tot en met de 19e eeuw===
  +
Noord-Ierland was lange tijd onderdeel van het [[koninkrijk Ierland]], dat geheel Ierland besloeg. Het koninkrijk werd geregeerd door de koning van Engeland, die ook over Wales en later ook over Schotland heerste. Officieel waren de landen alle drie apart, maar Ierland en Wales hadden weinig rechten. Hun wetgeving was vaak gelijk aan die van Engeland.
  +
  +
[[Bestand:Jan_van_Huchtenburg_-_De_slag_aan_de_Boyne.jpg|left|300px|thumb|De beslissende [[slag aan de Boyne]] tijdens de [[Glorious Revolution]]]]
  +
Ierland verschilde veel met Engeland. In Engeland was de [[Anglicaanse Kerk]] de grootste kerk, terwijl in Ierland de katholieke kerk het grootste was. Ook spraken in Ierland nog veel mensen Iers, voornamelijk in landelijke gebieden. Ierland had weinig steden en vooral veel platteland, terwijl Engeland al meer steden had en bovendien een bloeiende cultuur. Tijdens de [[Glorious Revolution]] koos Ierland ook de kant van de katholieke koning [[Jacobus II van Engeland|Jacobus II]]. De protestantse koning [[Willem III van Oranje|Willem III]] wist echter Jacobus II in Ierland te verslaan en kon Schotland, Ierland, Wales en Engeland in één land verenigen. Dit leidde tot het [[koninkrijk Groot-Brittannië]], het latere Verenigd Koninkrijk.
  +
  +
In Ierland was er al lang roep om zelfbestuur. In de late 19e eeuw kreeg Ierland een bepaalde mate van zelfbestuur van de Britse overheid. Er werd een Iers parlement gesticht, maar dit was zo problematisch, dat veel Ieren onafhankelijkheid wilden. Het grootste gedeelte van Ierland was katholiek, maar in het noorden rond Belfast leefden voornamelijk protestanten. De protestanten wilden geen onafhankelijkheid en zagen Ierland als onderdeel van het Verenigd Koninkrijk. Belfast was toentertijd het industriële centrum van Ierland door de scheepsbouwindustrie. De ''[[Titanic]]'' zou later ook in Belfast gebouwd worden. In Ierland leidde de roep voor onafhankelijkheid al tot spanningen.
  +
  +
===Ierse verdeling===
  +
[[Bestand:Theobald_Wolfe_Tone_-_Project_Gutenberg_13112.png|right|250px|thumb|Ironisch genoeg was het de protestantse politicus [[Theobald Wolfe Tone]] die de grootste pleiter was voor de Ierse onafhankelijkheid.]]
  +
De roep voor onafhankelijkheid werd na de [[Paasopstand]] van 1916 groter. In 1922 brak daarop de [[Ierse Burgeroorlog]] uit, waarbij het zuiden onafhankelijkheid werd. Het zuiden staat nu bekend als de Republiek Ierland of gewoon Ierland. Het noorden bleef bij het Verenigd Koninkrijk horen en werd Noord-Ierland genoemd. Noord-Ierland had zowel een grote groep katholieken als protestanten. Voornamelijk in en rond Belfast woonden protestanten, terwijl in de landelijke delen katholieken woonden. Veel katholieken wilden ook Noord-Ierland aansluiten bij Ierland, maar de protestanten waren hierop tegen. De katholieken en protestanten leefden volledig gescheiden van elkaar. Noord-Ierland had toentertijd slechts een beperkte mate van zelfbestuur.
  +
  +
De Britse regering richtten ondertussen de kiesdistricten zo in dat de protestanten altijd de meerderheid hadden. In het Verenigd Koninkrijk werken verkiezingen met kiesdistricten. Het land is in districten verdeeld, die elk een bepaald aantal "kiesmannen" hebben. De grootste partij in een district krijgt alle kiesmannen. Op deze manier gingen alle kiesmannen naar de protestanten in veel districten. Dit is ook de tijd waarin [[Sinn Féin]] opkwam onder de katholieken en de [[Ulster Unionist Party]] (UUP) onder de protestanten. Onthoud dat er ook katholieken waren die Noord-Ierland bij het Verenigd Koninkrijk wilden houden en protestanten die Noord-Ierland aan Ierland wilden toevoegen. Echter, hierbij gaat het om uitzonderingen.
  +
  +
===The Troubles===
  +
{{Zie hoofdartikel|The Troubles}}
  +
Vanaf de jaren 60 tot 1998 is er een periode in Noord-Ierland, die bekend staat als ''The Troubles''. Dit waren een serie van spanningen en conflicten tussen katholieken en protestanten in Noord-Ierland, voornamelijk in de hoofdstad Belfast. In Belfast waren er katholieke en protestantse wijken waar tussen [[vredesmuur|vredesmuren]] gebouwd waren. Deze vredesmuren moesten de bevolkingen van de wijken beschermen, maar ook voorkomen dat inwoners van de ene wijk de andere wijk inkwamen.
  +
  +
[[Bestand:Peace_Line,_Belfast_-_geograph_-_1254138.jpg|left|300px|thumb|De vredesmuren in Belfast. In 2013 is besloten dat alle muren moeten worden afgebroken vóór 2023.]]
  +
Veel katholieken in Ierland voelden zich achtergesteld aan de ene kant. Ook claimde Ierland Noord-Ierland. Een deel van de katholieken wilden hierop dat Noord-Ierland aan Ierland toegevoegd werd, aangezien ze zo meer rechten hadden. Sommigen van hen stichtte de [[Irish Republican Army]] (IRA), een organisatie die met geweld en aanslagen dit probeerde te bereiken. De IRA viel in 1969 uit elkaar in kleine groepen. Er waren zowel vreedzame protesten, zoals de hongerstaking van 1981, als gewelddadige, waaronder de [[Bomaanslag in Brighton op 12 oktober 1984|bomaanslag in Brighton]] in 1984. Aan de andere kant voelden de protestanten zich onveilig en waren bang dat Noord-Ierland Iers werd. De protestanten riepen de hulp in van het Britse leger, dat de katholieken tevens hard aanpakte. Het bekendste vooral is [[Bloody Sunday (1972)|Bloody Sunday]] in 1972, waarbij het Britse leger 26 katholieke burgers doodde tijdens een vreedzaam protest.
  +
  +
Gedurende de jaren 80 en 90 werd het conflict minder, maar nog steeds was er spanning. Ierland had ondertussen bij claim op Noord-Ierland laten vallen. Het Verenigd Koninkrijk, Ierland en Noord-Ierland besloten daarop aan de tafel te zitten voor een vredesoverleg. Dit leidde tot het [[Goedevrijdagakkoord]] van 1998. Hierin staat onder meer dat Noord-Ierland een eigen parlement kreeg met een zekere mate van zelfbestuur, dat de grens tussen Ierland en Noord-Ierland geopend werd en dat de protestanten en katholieken gelijk aan elkaar waren en moesten samenwerken. Het Iers werd hierdoor ook als regionale taal erkend.
  +
  +
===Na 1998===
  +
[[Bestand:Ian_Paisley_-_(cropped).png|right|300px|thumb|De protestantse dominee [[Ian Paisley]] was tegen het Geodevrijdagakkoord. Aangezien de DUP tegen het akkoord was en de UUP (toen de grootste) voor het akkoord was, stapten veel protestanten over van de UUP naar de DUP.]]
  +
De Goedevrijdagakkoord zorgde inderdaad voor vrede in Noord-Ierland. Dit gebeurde niet onmiddellijk, maar leidde daar wel uiteindelijk toe. Bijvoorbeeld in 2005 legde de IRA zijn wapens neer en stelde enkel en alleen nog via een democratische manier zich op de Ierse hereniging te focussen. Volgens het Goedevrijdagakkoord moeten minimaal twee partijen samenwerken in Noord-Ierland. Dit zijn altijd een katholieke en een protestantse partij. De Britse regering kan ingrijpen als dit fout gaat. Al kort na het Goedevrijdagakkoord moest de Britse regering dit doen, maar in 2002 werd het zelfbestuur hersteld. De Britse troepen verlieten Noord-Ierland officieel in 2007.
  +
  +
Gedurende de 21e eeuw groeide de economie van Noord-Ierland door de nieuwe vrede en stabiliteit. Ook daalden de spanningen en werd de scheiding tussen de protestanten en katholieken voorzichtig minder. Vooral de jongere generatie wil van de scheiding af. Langzamerhand worden de vredesmuren afgebroken en beginnen protestanten en katholieken met elkaar om te gaan. Echter, er is nog steeds een grote scheiding tussen de twee. Door de [[Brexit]]onderhandlingen tussen 2016 en 2020 nam de spanning toe. Noord-Ierland stemde met meerderheid tegen de Brexit. Het openhouden van de grens met Ierland was een belangrijke reden, aangezien veel mensen bang waren voor een nieuwe periode van The Troubles. De DUP voerde een campagne voor de Brexit, terwijl Sinn Féin een campagne voerde tegen de Brexit en voor een mogelijke aansluiting bij Ierland. De twee partijen werden de grootste tijdens de verkiezingen in 2017 en het lukte de twee niet om een regering te vormen.
  +
  +
Tussen 2017 en 2020 werd Noord-Ierland opnieuw door het Verenigd Koninkrijk bestuurd. Door het Brits parlement werden het [[homohuwelijk]] en [[abortus]] in 2020 legaal in Noord-Ierland (in de rest van het VK was dit al jaren het geval). In 2020 wisten Sinn Féin en DUP een nieuwe regering te vormen met hulp van onder andere de Alliance Party. Alliance trekt de laatste jaren veel kiezers. Het is een middenpartij en wil de huidige situatie van Noord-Ierland bewaren. Het is voor de Europese Unie, maar ook voor het Verenigd Koninkrijk. Het is voor het eerst dat een middenpartij in Noord-Ierland zoveel stemmen heeft en laat een verandering zien.
  +
  +
Nadat het Verenigd Koninkrijk officieel in 2020 de Europese Unie uitstapte en in 2021 ook uit de gezamenlijke Europese economie stapte, bleef er bepaalde wetgeving in Noord-Ierland gelden. In 2021 braken in Noord-Ierland veel protesten uit door gedoe over grenscontroles tussen Noord-Ierland en de rest van het Verenigd Koninkrijk en gedoe over coronavaccins. De angst bestaat dat door de nieuwe situatie er weer onrust in Noord-Ierland zou ontstaan. Ierland, het Verenigd Koninkrijk en de Europese Unie hebben gezamenlijk besloten er alles aan te doen om de vrede in Noord-Ierland te bewaren.
  +
  +
==Geografie==
  +
===Landschap===
  +
[[Bestand:Lough_Neagh_at_Shane's_Castle_-_geograph.org.uk_-_155427.jpg|left|300px|thumb|[[Lough Neagh]] is het grootste meer van Noord-Ierland en tevens van de Britse Eilanden.]]
  +
Noord-Ierland grenst in het zuiden en westen aan Ierland. In het noorden ligt de [[Atlantische Oceaan]] en in het zuiden de [[Ierse Zee]] met Wales, Engeland en het eiland [[Man (eiland)|Man]] aan de andere kant van het water. Het stuk water tussen Noord-Ierland en Schotland wordt het [[Noordkanaal]] genoemd. De laatste jaren gaan er stemmen op om hier een brug of tunnel te bouwen tussen Schotland en Noord-Ierland. Tegenwoordig is Noord-Ierland (en ook Ierland zelf) alleen per boot of per vliegtuig te bereiken. De brug zou auto- en treinverkeer moeten verwerken. De brug of tunnel moet dan zo'n 21 kilometer lang zijn.
  +
  +
het landschap van Noord-Ierland lijkt erg op het landschap van Ierland en Schotland. Het bestaat grotendeels uit groen, heuvelachtig landschap met bossen en grasvelden. Noord-Ierland heeft tevens veel meren. Het grootste meer, [[Lough Neagh]], ligt in het midden van Noord-Ierland en tevens het grootste meer van de Britse Eilanden. Kleinere meren zijn [[Lough Erne]] en [[Strangford Lough]]. Noord-Ierland heeft niet echt bergen. De hoogste berg, [[Slieve Donard]], is 850 meter hoog. De [[Cavehill]] is echter de bekendste heuvel van Noord-Ierland. De [[Bann]], de [[Foyle]] en de [[River Blackwater]] zijn de belangrijkste rivieren in Noord-Ierland. De hoofdstad Belfast ligt tussen de monding van de rivier [[Lagan]] en de [[Belfast Lough]].
  +
  +
Van de vele eilandjes voor de kust van Noord-Ierland zijn er een aantal best bekend, onder andere Tory Island, Rathlin Island en de Copeland Islands.
  +
  +
===Grote steden===
  +
{| class="infobox" style="text-align:center; width:97%; margin-right:10px; font-size:90%"
  +
! align="center" colspan="11" | 10 grootste Noord-Ierse steden
  +
|-
  +
! rowspan="23" width:150 |<br />
  +
  +
[[Bestand:RoyalAvenueBelfast.jpg|200px]]<br />[[Belfast]]<br />
  +
[[Bestand:St_Columb's_Cathedral.jpg|200px]]<br />[[Derry]]<br />
  +
! align="center" style="background:#f5f5f5;" | Nummer
  +
! align="center" style="background:#f5f5f5;" | Stad
  +
! align="center" style="background:#f5f5f5;" | Inwoners
  +
! rowspan="23" width:150 |
  +
[[Bestand:Market_Square,_Lisburn_-_geograph.org.uk_-_1253560.jpg|200px]]<br />[[Lisburn]]<br />
  +
[[Bestand:Craigavon_Lakes_Harbour_Area_-_geograph.org.uk_-_504852.jpg|200px]]<br />[[Greater Craigavon]]<br />
  +
|-
  +
  +
|-
  +
| align="center" style="background:#f0f0f0;" | 1 || align="center" | '''[[Belfast]]''' || align="center" | 334.420
  +
|-
  +
| align="center" style="background:#f0f0f0;" | 2 || align="center" | '''[[Derry (Noord-Ierland)|Derry]]''' || align="center" | 84.750
  +
|-
  +
| align="center" style="background:#f0f0f0;" | 3 || align="center" | '''[[Lisburn]]''' || align="center" | 71.403
  +
|-
  +
| align="center" style="background:#f0f0f0;" | 4 || align="center" | '''[[Greater Craigavon]]''' || align="center" | 68.890
  +
|-
  +
| align="center" style="background:#f0f0f0;" | 5 || align="center" | '''[[Newtownabbey]]''' || align="center" | 66.120
  +
|-
  +
| align="center" style="background:#f0f0f0;" | 6 || align="center" | '''[[Bangor]]''' || align="center" | 62.650
  +
|-
  +
| align="center" style="background:#f0f0f0;" | 7 || align="center" | '''[[Ballymena]]''' || align="center" | 30.590
  +
|-
  +
| align="center" style="background:#f0f0f0;" | 8 || align="center" | '''[[Newtownards]]''' || align="center" | 28.860
  +
|-
  +
| align="center" style="background:#f0f0f0;" | 9 || align="center" | '''[[Newry]]''' || align="center" | 28.080
  +
|-
  +
| align="center" style="background:#f0f0f0;" | 10 || align="center" | '''[[Carrickfergus]]''' || align="center" | 27.640
  +
|}
  +
  +
==Bevolking==
  +
===Bevolkingsgroepen===
  +
De inwoners van Noord-Ierland heten Noord-Ieren. Ze hebben de Britse nationaliteit en worden ook Britten gezien. De Republiek Ierland geeft overigens ook de Ierse nationaliteit aan Noord-Ieren als je dit wilt. Dit gebeurt niet standaard, maar een Noord-Ier kan in principe zonder [[inburgeringscursus]] de Ierse nationaliteit aanvragen.
  +
[[Bestand:Religion_or_religion_brought_up_in.png|right|300px|thumb|Rood staat voor het [[protestantisme]] en blauw voor het [[rooms-katholicisme]]. Hoe donkerder de kleuren hoger het percentage van dit geloof is.]]
  +
88% van de Noord-Ierse bevolking is geboren in Noord-Ierland zelf. De meeste anderen zijn geboren in een ander deel van het Verenigd Koninkrijk of Ierland. 4,3% is buiten de [[Britse Eilanden]] geboren, voornamelijk in [[Letland]], [[Polen]] en [[Litouwen]]. Daarnaast zijn er nog inwoners uit [[China]] en [[India]].
  +
  +
===Religie===
  +
De twee belangrijkste geloven in Noord-Ierland is het [[protestantisme]] en het [[rooms-katholicisme]]. 40% van de bevolking is protestant en een andere 40% is katholiek; de groepen zijn ongeveer even groot. Het aantal leden van beide gelovige groepen neemt tegenwoordig af. De twee geloofsgroepen spelen een grote rol in het conflict in Noord-Ierland.
  +
  +
Tegenwoordig is 10% van de bevolking ongelovig of hangen niet een bepaalde religie aan. De overige 10% hangt een ander geloof aan, zoals de [[islam]], het [[hindoeïsme]] of de [[oosters-orthodoxe kerk]].
  +
  +
===Taal===
  +
[[Bestand:Gaeilig in Uladh.jpg|left|300px|thumb|Een kaart met het percentage van het aantal mensen dat Iers kan spreken (als moedertaal of vreemde taal). Hoewel het lijkt dat veel mensen Iers kunnen spreken, wonen er weinig mensen in de gebieden met een hoog percentage.]]
  +
De enige officiële taal in Noord-Ierland is het [[Engels]]. Daarnaast zijn er nog het [[Ulster-Schots]] en het [[Iers]] als erkende regionale talen. De overheid werkt volledig in het Engels en kinderen leren op school aanvankelijk Engels. De laatste jaren gaan er stemmen op om ook het Iers als officiële taal te erkennen. Sommige scholen leren het Iers wel als vreemde taal en er zijn ook dorpen (voornamelijk aan de grens) waar Iers gesproken wordt als eerste taal. Voornamelijk de oudere generaties leerden hier eerst Iers, maar tegenwoordig leert haast niemand meer Iers als eerste taal (maar vaak als tweede taal). Deze trend zie je ook in Ierland. Het Engels is immers meer gesproken en biedt meer baangaranties en mogelijkheden om te studeren.
  +
  +
Aandacht voor het Iers is echter wel verbeterd door de jaren heen. Er is een stijging in het aantal mensen dat Iers kan verstaan. In 2011 zei 11% van de bevolking kennis te hebben van het Iers. Nog geen 4% is echter in staat om Iers te schrijven, lezen en spreken. Voornamelijk Sinn Féin wil het Iers ook een officiële taal in Noord-Ierland maken, maar hiervoor is steun nodig van zowel de protestanten als de Britse regering. De Britse regering heeft echter bij voorbaat al gezegd dit niet te willen. De laatste jaren worden er wel tweetalige scholen opgezet en een programma om kinderen tweetalig (Engels-Iers) op te voeden.
  +
  +
==Cultuur==
  +
===Algemeen===
  +
[[Bestand:Muralbelfast2.jpg|right|300px|thumb|Deze muurschilderingen komen in Noord-Ierland vaak voor. Hier zien we [[Baskenland]] (links) en de [[Cubaanse Revolutie]] (rechts).]]
  +
De Noord-Ierse cultuur is zowel beïnvloed door de Britse als de Ierse cultuur. [[Parade]]s komen vaak voor in Noord-Ierland. De belangrijkste parade is [[The Twelfth]], die jaarlijks op 12 juli wordt gehouden. De parade herdenkt de overwinning van koning Willem III in de [[Slag aan de Boyne]]. Voornamelijk in katholieke wijken leidt deze parade tot protesten en geweld.
  +
  +
In Noord-Ierland komen toeristen vooral voor de steden, de natuur, muziekevenementen, de [[pub]]s en de Keltische monumenten. De Keltische monumenten zijn al duizenden jaren oud. Vooral veel nationalisten zien zich als de opvolgers van de Kelten. Het Iers wordt ook een Keltische taal genoemd. Een ander veel voorkomend iets in Noord-Ierland zijn muurschilderingen. Veel muren zonder ramen van huizen en de wanden van de vredesmuren worden beschilderd. Er zijn uiteenlopende thema's. Sommige muurschilderijen verkondigen een politieke mening ([[propaganda]]), maar anderen zijn schilderijen van landschappen, monumenten, personen of kunstwerken.
  +
  +
===Symbolen===
  +
[[Bestand:St_Patricks_Day,_Belfast,_March_2015_(39).JPG|left|300px|thumb|De drie vlaggen die vaak in Noord-Ierland te vinden zijn; de [[vlag van Ierland]], de [[vlag van Noord-Ierland]] en de [[vlag van het Verenigd Koninkrijk]].]]
  +
Noord-Ierland had [[vlag van Noord-Ierland|een eigen vlag]], die tussen 1952 en 1972 werd gebruikt. Deze vlag lijkt op de vlag van [[Engeland]] met in het midden een schild met een rode hand. Tegenwoordig is enkel de Britse vlag officieel, maar de oude Noord-Ierse vlag wordt nog altijd gebruikt bij (sport)evenementen en internationaal ook. De laatste jaren gaan er stemmen op om de vlag opnieuw in te voeren om te zorgen voor een neutrale vlag voor Noord-Ierland. Veel unionisten gebruiken namelijk de Britse vlag, terwijl de nationalisten de Ierse vlag gebruiken. Op het parlement en de overheidsgebouwen is trouwens de Britse vlag gehesen.
  +
  +
Er is geen apart Noord-Iers volkslied; het Britse is officieel. In de sport wordt het lied ''[[Londonderry Air]]'' gespeeld, wat als het niet-officiële volkslied van Noord-Ierland kan worden gezien. Ook hier gaan stemmen voorop om het officieel te maken. De unionisten gebruiken echter liever het Britse volkslied, terwijl de nationalisten vaak het Ierse volkslied spelen.
  +
  +
De bloemen van de [[Vlas (gewas)|vlas]]plant staan tevens symbool voor Noord-Ierland. Het is de nationale bloem van Noord-Ierland.
  +
  +
===Sport===
  +
[[Bestand:Rory_McIlroy_watches_drive_flight_(crowd,_landscape_orientation).jpg|right|300px|thumb|[[Rory McIlroy]], waarschijnlijk de bekendste Noord-Ierse golfer.]]
  +
In Noord-Ierland zijn er diverse populaire sporten. De populairste sport in Noord-Ierland is echter [[voetbal]]. Noord-Ierland heeft zijn eigen nationale competitie en Noord-Ierse clubs doen ook mee in de Britse competitie. Noord-Ierse clubs komen echter nooit heel ver, aangezien ze het tegen Engelse en Schotse clubs moeten opnemen. Noord-Ierland doet net als Wales, Engeland en Schotland apart mee aan de Europese en Wereldkampioenschappen.
  +
  +
Andere populaire sporten in Noord-Ierland zijn [[rugby]], [[cricket]], [[Golf (sport)|golf]], [[snooker]], [[motorsport]] en [[worstelen]].
  +
  +
===Media===
  +
De [[BBC]] heeft een Noord-Ierse afdeling, genaamd [[BBC Northern Ireland]]. Deze zendt zowel nationale als Noord-Ierse programma's uit. Daarnaast heeft [[ITV]] nog een Noord-Ierse afdeling, genaamd [[Ulster Television]]. [[Channel 4]] en [[Channel 5]] zenden tevens uit in Noord-Ierland. De Ierse omroep [[RTÉ]] is tevens in heel Noord-Ierland te ontvangen. Deze zenders zenden haast allemaal volledig in het Engels uit. De Ierse zender [[TG4]] is de enige die volledig in het Iers uitzendt. Noord-Ierland heeft hiernaast nog zo'n vijf grote radiozenders.
  +
  +
Qua kranten zijn de [[Belfast Telegraph]], [[Irish News]] en [[News Letter]] de grootste kranten.
  +
  +
==Politiek==
  +
===Staatsinrichting===
  +
[[Bestand:StormontGeneral.jpg|left|300px|thumb|De [[Assemblee voor Noord-Ierland]]]]
  +
Noord-Ierland heeft een bepaalde mate van zelfbestuur. Het gebied heeft zijn eigen parlement, het [[Assemblee voor Noord-Ierland]], en een eigen regering. Het Assemblee voor Noord-Ierland bestaat uit 90 leden en staat in Belfast. Het parlement is opgericht na The Troubles in 1998 en de zetels worden verdeeld via rechtstreekse verkiezingen. In het parlement zitten de nationalisten en unionisten recht tegenover elkaar, terwijl de middenpartijen tegenover de spreker van het huis zitten.
  +
  +
De regering van Noord-Ierland moet altijd uit minstens twee partijen bestaan! Het probleem is dat dit altijd een nationalistische en unionistische partij zijn. Meestal zijn dit het Iers-nationalistische [[Sinn Féin]] en de unionistische [[Democratic Unionist Party]] (DUP). Deze partijen zijn letterlijk elkaars tegenpolen en op weinig vlakken kunnen ze het met elkaar vinden. De Britse regering moest daarom vaak ingrijpen in Noord-Ierland, aangezien er geen regering gevormd kon worden. De laatste keer was tussen 2017 en 2019. In dat geval gaat de Britse regering en het [[Brits Parlement]] over Noord-Ierland. Overigens zijn er altijd 18 zetels in het Brits parlement voor Noord-Ierse partijen gereserveerd. [[Arlene Forster]] is de huidige minister voor Noord-Ierland en Noord-Ierland heeft ook standaard een minister in de Britse regering.
  +
  +
Noord-Ierland kan zelf dingen bepalen op het gebied van onderwijs, gezondheidszorg, infrastructuur, milieu, economie, landbouw en natuur. Voor buitenlands beleid en defensie is men afhankelijk van de Britse regering. Na de Brexit heeft Noord-Ierland ook nog de bevoegdheid voor zaken met [[Europese Unie]] gekregen. In Noord-Ierland geldt bepaalde Europese wetgeving om te voorkomen dat de Ierse grens dicht moet. Hiermee zou Noord-Ierland een soort en met van onderdeel van de EU blijven.
  +
  +
===Politieke partijen===
  +
[[Bestand:NI_Assembly_seat_share_by_designation.svg|right|300px|thumb|De verdeling van nationalistische en unionistische partijen in de assemblee]]
  +
[[Bestand:Northern_Ireland_-_Counties.png|right|300px|thumb|De zes graafschappen]]
  +
De partijen van Noord-Ierland zijn te verdelen in drie groepen:
  +
* De [[Unionisme|Unionisten]]: Zij willen dat Noord-Ierland bij het Verenigd Koninkrijk blijft. Vaak zijn ze ook erg traditioneel en protestants. De belangrijkste partijen die hierbij horen zijn de [[Democratic Unionist Party]] (DUP) en de [[Ulster Unionist Party]] (UUP).
  +
* De [[Iers republicanisme|Nationalisten]]: Zij willen dat Noord-Ierland herenigd wordt met de rest van Ierland. Vaak zijn ze progressief en katholiek. De belangrijkste partijen die hierbij horen zijn [[Sinn Féin]] en de [[Social Democratic and Labour Party]] (SDLP).
  +
* De "cross community"-partijen: Zij zijn meer gematigd. Vaak zijn hebben ze zowel progressieve als traditionele punten. Zo willen ze bij het Verenigd Koninkrijk blijven, maar meer zelfbestuur. Ook zijn ze vaak voor de Europese Unie. De belangrijkste partij die hierbij hoort is de [[Alliance Party of Northern Ireland]].
  +
  +
===Bestuurlijke Indeling===
  +
Noord-Ierland is verdeeld in 6 graafschappen (''counties''):
  +
# [[County Fermanagh|Fermanagh]]
  +
# [[County Tyrone|Tyrone]]
  +
# [[County Londonderry|Derry/Londonderry]]
  +
# [[County Antrim|Antrim]]
  +
# [[County Down|Down]]
  +
# [[County Armagh|Armagh]]
  +
  +
==Economie==
  +
[[Bestand:'Isle_of_Inishmore'_and_'Jonathan_Swift'_in_Belfast_-_geograph.org.uk_-_653773.jpg|left|300px|thumb|Een aantal hijskranen van een scheepswerf in Noord-Ierland.]]
  +
De Noord-Ierse economie is van de vier landen van het Verenigd Koninkrijk het kleinst. Traditioneel bestaat de economie van Noord-Ierland voornamelijk uit industrie. Het bouwen van schepen, het slaan van touwen en het weven van textiel gebeurde in Noord-Ierland, maar veel zware industrie is vervangen door diensten. De landbouwsector in Noord-Ierland is vrij klein en zorgt voor nog geen 3% van het [[bnp]]. Voornamelijk de veeteelt, de melkindustrie en het verbouwen van aardappels, graan en gerst gebeurd in Noord-Ierland.
  +
  +
De industriesector is vervangen door de dienstensector. Vooral de elektronica- en ontwerpsector zijn in Noord-Ierland actief. Bedrijven als [[Bombardier Aviation]], [[DuPont]] en [[Caterpillar Inc.]] zijn actief in de regio. Zij maken vooral chemicaliën, vliegtuigen en machines. Ook het ontwerpen van bruggen, olieplatforms en schepen gebeurd in Noord-Ierland.
  +
  +
Sinds de eeuwwisseling is het toerisme in Noord-Ierland gestegen, mede door de vrede die er nu heerst. De vele kastelen, natuur en oude stadscentra zijn geliefde toeristische attracties.
  +
  +
==Fotogalerij==
  +
<gallery>
  +
Afbeelding:Europe location N-IRL.png|Locatie in Europa
  +
File:Ireland (MODIS).jpg|Satelietfoto
  +
File:Satellite image of Great Britain and Northern Ireland in April 2002.jpg|Satelietfoto
  +
Image:British_Isles_United_Kingdom_NI_highlighted.svg|Locatie in het Verenigd Koninkrijk
  +
</gallery>
  +
  +
==Bronnen==
  +
* {{Engels}} [https://en.wikipedia.org/wiki/Northern_Ireland ''Northern Ireland'']. Engelstalige Wikipedia. Gelezen op 18 juni 2020.
  +
* {{Engels}} Oakland, J. ''British Civilization''. Negende editie. Uitgeverij Routledge.
  +
  +
{{Navigatie Verenigd Koninkrijk}}
  +
[[Categorie:Noord-Ierland| ]]
  +
[[Categorie:Bestuurlijke indeling van het Verenigd Koninkrijk]]
  +
  +
[[en:Northern Ireland]]
  +
[[es:Irlanda del Norte]]
  +
[[fr:Irlande du Nord]]
  +
[[it:Irlanda del Nord]]
  +
[[ru:Северная Ирландия]]

Huidige versie van 17 aug 2024 om 19:16

Noord-Ierland
Northern Ireland
Tuaisceart Éireann
Norlin Airlann

Flag of Northern Ireland (1953–1972).svgCoat of Arms of Northern Ireland.svg Northern Ireland in the UK and Europe.svg

Hoofdstad Belfast
Aantal inwoners 1.893.667 (2019)
Oppervlakte 13.843 km²
Taal Engels (English)
Regionale talen Iers (Gaeilge)
Ulster-Schots (Scots)
Munteenheid Pond sterling
Regeringsvorm Constitutionele monarchie
Motto Quis separabit (Wie zal ons scheiden)
Volkslied God Save the King
Portaal Portal.svg Verenigd Koninkrijk
Een kaart Noord-Ierland. Klik om te vergroten.

Noord-Ierland is één van de vier constituerende landen van het Verenigd Koninkrijk. De andere drie landen zijn Engeland, Schotland en Wales. De vier landen zijn geen onafhankelijke staten, maar onderdeel van één land genaamd het Verenigd Koninkrijk. Noord-Ierland is het enige constituerende land dat op het eiland Ierland ligt. Ook heeft het als enige landstreek een grens met een ander land, namelijk de Republiek Ierland (of gewoon Ierland). De hoofdstad van Noord-Ierland is Belfast.

Sinds 1922 bestaat Noord-Ierland. De Republiek Ierland scheidde zich toen af van het Verenigd Koninkrijk. Sindsdien zijn er conflicten tussen de protestanten en katholieken in Noord-Ierland. Tussen de jaren 60 en 90 was er een periode genaamd The Troubles, waarin veel geweld was tussen de twee groepen. Veel katholieken wilden Noord-Ierland aan het katholieke Ierland toevoegen, terwijl de protestanten bij het Verenigd Koninkrijk wilden horen en de Ierstalige katholieken onderdrukten. In 1998 kwam er een einde van het geweld met het Goedevrijdagakkoord, dat zorgde voor de opening van de grens met Ierland en meer zelfbestuur voor Noord-Ierland. Nog altijd is er een scheiding tussen de protestanten en katholieken, maar deze wordt langzamerhand kleiner.

Noord-Ierland is hierdoor een mix tussen Ierland en het Verenigd Koninkrijk. Na de Brexit is ook Noord-Ierland geen onderdeel meer van de Europese Unie, maar de EU-wetgeving blijft deels gelden in Noord-Ierland om te voorkomen dat de grens dicht moet.

Geschiedenis

Het huidige Noord-Ierland bestaat pas sinds 1922, maar de geschiedenis gaat verder terug. Een groot deel van de geschiedenis tot aan de 19e eeuw valt samen met de geschiedenis van Ierland. Daardoor is de geschiedenis tot aan de 19e eeuw kort samengevat in dit artikel.

Tot en met de 19e eeuw

Noord-Ierland was lange tijd onderdeel van het koninkrijk Ierland, dat geheel Ierland besloeg. Het koninkrijk werd geregeerd door de koning van Engeland, die ook over Wales en later ook over Schotland heerste. Officieel waren de landen alle drie apart, maar Ierland en Wales hadden weinig rechten. Hun wetgeving was vaak gelijk aan die van Engeland.

De beslissende slag aan de Boyne tijdens de Glorious Revolution

Ierland verschilde veel met Engeland. In Engeland was de Anglicaanse Kerk de grootste kerk, terwijl in Ierland de katholieke kerk het grootste was. Ook spraken in Ierland nog veel mensen Iers, voornamelijk in landelijke gebieden. Ierland had weinig steden en vooral veel platteland, terwijl Engeland al meer steden had en bovendien een bloeiende cultuur. Tijdens de Glorious Revolution koos Ierland ook de kant van de katholieke koning Jacobus II. De protestantse koning Willem III wist echter Jacobus II in Ierland te verslaan en kon Schotland, Ierland, Wales en Engeland in één land verenigen. Dit leidde tot het koninkrijk Groot-Brittannië, het latere Verenigd Koninkrijk.

In Ierland was er al lang roep om zelfbestuur. In de late 19e eeuw kreeg Ierland een bepaalde mate van zelfbestuur van de Britse overheid. Er werd een Iers parlement gesticht, maar dit was zo problematisch, dat veel Ieren onafhankelijkheid wilden. Het grootste gedeelte van Ierland was katholiek, maar in het noorden rond Belfast leefden voornamelijk protestanten. De protestanten wilden geen onafhankelijkheid en zagen Ierland als onderdeel van het Verenigd Koninkrijk. Belfast was toentertijd het industriële centrum van Ierland door de scheepsbouwindustrie. De Titanic zou later ook in Belfast gebouwd worden. In Ierland leidde de roep voor onafhankelijkheid al tot spanningen.

Ierse verdeling

Ironisch genoeg was het de protestantse politicus Theobald Wolfe Tone die de grootste pleiter was voor de Ierse onafhankelijkheid.

De roep voor onafhankelijkheid werd na de Paasopstand van 1916 groter. In 1922 brak daarop de Ierse Burgeroorlog uit, waarbij het zuiden onafhankelijkheid werd. Het zuiden staat nu bekend als de Republiek Ierland of gewoon Ierland. Het noorden bleef bij het Verenigd Koninkrijk horen en werd Noord-Ierland genoemd. Noord-Ierland had zowel een grote groep katholieken als protestanten. Voornamelijk in en rond Belfast woonden protestanten, terwijl in de landelijke delen katholieken woonden. Veel katholieken wilden ook Noord-Ierland aansluiten bij Ierland, maar de protestanten waren hierop tegen. De katholieken en protestanten leefden volledig gescheiden van elkaar. Noord-Ierland had toentertijd slechts een beperkte mate van zelfbestuur.

De Britse regering richtten ondertussen de kiesdistricten zo in dat de protestanten altijd de meerderheid hadden. In het Verenigd Koninkrijk werken verkiezingen met kiesdistricten. Het land is in districten verdeeld, die elk een bepaald aantal "kiesmannen" hebben. De grootste partij in een district krijgt alle kiesmannen. Op deze manier gingen alle kiesmannen naar de protestanten in veel districten. Dit is ook de tijd waarin Sinn Féin opkwam onder de katholieken en de Ulster Unionist Party (UUP) onder de protestanten. Onthoud dat er ook katholieken waren die Noord-Ierland bij het Verenigd Koninkrijk wilden houden en protestanten die Noord-Ierland aan Ierland wilden toevoegen. Echter, hierbij gaat het om uitzonderingen.

The Troubles

Zie The Troubles voor het hoofdartikel over dit onderwerp.

Vanaf de jaren 60 tot 1998 is er een periode in Noord-Ierland, die bekend staat als The Troubles. Dit waren een serie van spanningen en conflicten tussen katholieken en protestanten in Noord-Ierland, voornamelijk in de hoofdstad Belfast. In Belfast waren er katholieke en protestantse wijken waar tussen vredesmuren gebouwd waren. Deze vredesmuren moesten de bevolkingen van de wijken beschermen, maar ook voorkomen dat inwoners van de ene wijk de andere wijk inkwamen.

De vredesmuren in Belfast. In 2013 is besloten dat alle muren moeten worden afgebroken vóór 2023.

Veel katholieken in Ierland voelden zich achtergesteld aan de ene kant. Ook claimde Ierland Noord-Ierland. Een deel van de katholieken wilden hierop dat Noord-Ierland aan Ierland toegevoegd werd, aangezien ze zo meer rechten hadden. Sommigen van hen stichtte de Irish Republican Army (IRA), een organisatie die met geweld en aanslagen dit probeerde te bereiken. De IRA viel in 1969 uit elkaar in kleine groepen. Er waren zowel vreedzame protesten, zoals de hongerstaking van 1981, als gewelddadige, waaronder de bomaanslag in Brighton in 1984. Aan de andere kant voelden de protestanten zich onveilig en waren bang dat Noord-Ierland Iers werd. De protestanten riepen de hulp in van het Britse leger, dat de katholieken tevens hard aanpakte. Het bekendste vooral is Bloody Sunday in 1972, waarbij het Britse leger 26 katholieke burgers doodde tijdens een vreedzaam protest.

Gedurende de jaren 80 en 90 werd het conflict minder, maar nog steeds was er spanning. Ierland had ondertussen bij claim op Noord-Ierland laten vallen. Het Verenigd Koninkrijk, Ierland en Noord-Ierland besloten daarop aan de tafel te zitten voor een vredesoverleg. Dit leidde tot het Goedevrijdagakkoord van 1998. Hierin staat onder meer dat Noord-Ierland een eigen parlement kreeg met een zekere mate van zelfbestuur, dat de grens tussen Ierland en Noord-Ierland geopend werd en dat de protestanten en katholieken gelijk aan elkaar waren en moesten samenwerken. Het Iers werd hierdoor ook als regionale taal erkend.

Na 1998

De protestantse dominee Ian Paisley was tegen het Geodevrijdagakkoord. Aangezien de DUP tegen het akkoord was en de UUP (toen de grootste) voor het akkoord was, stapten veel protestanten over van de UUP naar de DUP.

De Goedevrijdagakkoord zorgde inderdaad voor vrede in Noord-Ierland. Dit gebeurde niet onmiddellijk, maar leidde daar wel uiteindelijk toe. Bijvoorbeeld in 2005 legde de IRA zijn wapens neer en stelde enkel en alleen nog via een democratische manier zich op de Ierse hereniging te focussen. Volgens het Goedevrijdagakkoord moeten minimaal twee partijen samenwerken in Noord-Ierland. Dit zijn altijd een katholieke en een protestantse partij. De Britse regering kan ingrijpen als dit fout gaat. Al kort na het Goedevrijdagakkoord moest de Britse regering dit doen, maar in 2002 werd het zelfbestuur hersteld. De Britse troepen verlieten Noord-Ierland officieel in 2007.

Gedurende de 21e eeuw groeide de economie van Noord-Ierland door de nieuwe vrede en stabiliteit. Ook daalden de spanningen en werd de scheiding tussen de protestanten en katholieken voorzichtig minder. Vooral de jongere generatie wil van de scheiding af. Langzamerhand worden de vredesmuren afgebroken en beginnen protestanten en katholieken met elkaar om te gaan. Echter, er is nog steeds een grote scheiding tussen de twee. Door de Brexitonderhandlingen tussen 2016 en 2020 nam de spanning toe. Noord-Ierland stemde met meerderheid tegen de Brexit. Het openhouden van de grens met Ierland was een belangrijke reden, aangezien veel mensen bang waren voor een nieuwe periode van The Troubles. De DUP voerde een campagne voor de Brexit, terwijl Sinn Féin een campagne voerde tegen de Brexit en voor een mogelijke aansluiting bij Ierland. De twee partijen werden de grootste tijdens de verkiezingen in 2017 en het lukte de twee niet om een regering te vormen.

Tussen 2017 en 2020 werd Noord-Ierland opnieuw door het Verenigd Koninkrijk bestuurd. Door het Brits parlement werden het homohuwelijk en abortus in 2020 legaal in Noord-Ierland (in de rest van het VK was dit al jaren het geval). In 2020 wisten Sinn Féin en DUP een nieuwe regering te vormen met hulp van onder andere de Alliance Party. Alliance trekt de laatste jaren veel kiezers. Het is een middenpartij en wil de huidige situatie van Noord-Ierland bewaren. Het is voor de Europese Unie, maar ook voor het Verenigd Koninkrijk. Het is voor het eerst dat een middenpartij in Noord-Ierland zoveel stemmen heeft en laat een verandering zien.

Nadat het Verenigd Koninkrijk officieel in 2020 de Europese Unie uitstapte en in 2021 ook uit de gezamenlijke Europese economie stapte, bleef er bepaalde wetgeving in Noord-Ierland gelden. In 2021 braken in Noord-Ierland veel protesten uit door gedoe over grenscontroles tussen Noord-Ierland en de rest van het Verenigd Koninkrijk en gedoe over coronavaccins. De angst bestaat dat door de nieuwe situatie er weer onrust in Noord-Ierland zou ontstaan. Ierland, het Verenigd Koninkrijk en de Europese Unie hebben gezamenlijk besloten er alles aan te doen om de vrede in Noord-Ierland te bewaren.

Geografie

Landschap

Lough Neagh is het grootste meer van Noord-Ierland en tevens van de Britse Eilanden.

Noord-Ierland grenst in het zuiden en westen aan Ierland. In het noorden ligt de Atlantische Oceaan en in het zuiden de Ierse Zee met Wales, Engeland en het eiland Man aan de andere kant van het water. Het stuk water tussen Noord-Ierland en Schotland wordt het Noordkanaal genoemd. De laatste jaren gaan er stemmen op om hier een brug of tunnel te bouwen tussen Schotland en Noord-Ierland. Tegenwoordig is Noord-Ierland (en ook Ierland zelf) alleen per boot of per vliegtuig te bereiken. De brug zou auto- en treinverkeer moeten verwerken. De brug of tunnel moet dan zo'n 21 kilometer lang zijn.

het landschap van Noord-Ierland lijkt erg op het landschap van Ierland en Schotland. Het bestaat grotendeels uit groen, heuvelachtig landschap met bossen en grasvelden. Noord-Ierland heeft tevens veel meren. Het grootste meer, Lough Neagh, ligt in het midden van Noord-Ierland en tevens het grootste meer van de Britse Eilanden. Kleinere meren zijn Lough Erne en Strangford Lough. Noord-Ierland heeft niet echt bergen. De hoogste berg, Slieve Donard, is 850 meter hoog. De Cavehill is echter de bekendste heuvel van Noord-Ierland. De Bann, de Foyle en de River Blackwater zijn de belangrijkste rivieren in Noord-Ierland. De hoofdstad Belfast ligt tussen de monding van de rivier Lagan en de Belfast Lough.

Van de vele eilandjes voor de kust van Noord-Ierland zijn er een aantal best bekend, onder andere Tory Island, Rathlin Island en de Copeland Islands.

Grote steden

10 grootste Noord-Ierse steden

RoyalAvenueBelfast.jpg
Belfast
St Columb's Cathedral.jpg
Derry

 Nummer Stad Inwoners

Market Square, Lisburn - geograph.org.uk - 1253560.jpg
Lisburn
Craigavon Lakes Harbour Area - geograph.org.uk - 504852.jpg
Greater Craigavon

1 Belfast 334.420
2 Derry 84.750
3 Lisburn 71.403
4 Greater Craigavon 68.890
5 Newtownabbey 66.120
6 Bangor 62.650
7 Ballymena 30.590
8 Newtownards 28.860
9 Newry 28.080
10 Carrickfergus 27.640

Bevolking

Bevolkingsgroepen

De inwoners van Noord-Ierland heten Noord-Ieren. Ze hebben de Britse nationaliteit en worden ook Britten gezien. De Republiek Ierland geeft overigens ook de Ierse nationaliteit aan Noord-Ieren als je dit wilt. Dit gebeurt niet standaard, maar een Noord-Ier kan in principe zonder inburgeringscursus de Ierse nationaliteit aanvragen.

Rood staat voor het protestantisme en blauw voor het rooms-katholicisme. Hoe donkerder de kleuren hoger het percentage van dit geloof is.

88% van de Noord-Ierse bevolking is geboren in Noord-Ierland zelf. De meeste anderen zijn geboren in een ander deel van het Verenigd Koninkrijk of Ierland. 4,3% is buiten de Britse Eilanden geboren, voornamelijk in Letland, Polen en Litouwen. Daarnaast zijn er nog inwoners uit China en India.

Religie

De twee belangrijkste geloven in Noord-Ierland is het protestantisme en het rooms-katholicisme. 40% van de bevolking is protestant en een andere 40% is katholiek; de groepen zijn ongeveer even groot. Het aantal leden van beide gelovige groepen neemt tegenwoordig af. De twee geloofsgroepen spelen een grote rol in het conflict in Noord-Ierland.

Tegenwoordig is 10% van de bevolking ongelovig of hangen niet een bepaalde religie aan. De overige 10% hangt een ander geloof aan, zoals de islam, het hindoeïsme of de oosters-orthodoxe kerk.

Taal

Een kaart met het percentage van het aantal mensen dat Iers kan spreken (als moedertaal of vreemde taal). Hoewel het lijkt dat veel mensen Iers kunnen spreken, wonen er weinig mensen in de gebieden met een hoog percentage.

De enige officiële taal in Noord-Ierland is het Engels. Daarnaast zijn er nog het Ulster-Schots en het Iers als erkende regionale talen. De overheid werkt volledig in het Engels en kinderen leren op school aanvankelijk Engels. De laatste jaren gaan er stemmen op om ook het Iers als officiële taal te erkennen. Sommige scholen leren het Iers wel als vreemde taal en er zijn ook dorpen (voornamelijk aan de grens) waar Iers gesproken wordt als eerste taal. Voornamelijk de oudere generaties leerden hier eerst Iers, maar tegenwoordig leert haast niemand meer Iers als eerste taal (maar vaak als tweede taal). Deze trend zie je ook in Ierland. Het Engels is immers meer gesproken en biedt meer baangaranties en mogelijkheden om te studeren.

Aandacht voor het Iers is echter wel verbeterd door de jaren heen. Er is een stijging in het aantal mensen dat Iers kan verstaan. In 2011 zei 11% van de bevolking kennis te hebben van het Iers. Nog geen 4% is echter in staat om Iers te schrijven, lezen en spreken. Voornamelijk Sinn Féin wil het Iers ook een officiële taal in Noord-Ierland maken, maar hiervoor is steun nodig van zowel de protestanten als de Britse regering. De Britse regering heeft echter bij voorbaat al gezegd dit niet te willen. De laatste jaren worden er wel tweetalige scholen opgezet en een programma om kinderen tweetalig (Engels-Iers) op te voeden.

Cultuur

Algemeen

Bestand:Muralbelfast2.jpg
Deze muurschilderingen komen in Noord-Ierland vaak voor. Hier zien we Baskenland (links) en de Cubaanse Revolutie (rechts).

De Noord-Ierse cultuur is zowel beïnvloed door de Britse als de Ierse cultuur. Parades komen vaak voor in Noord-Ierland. De belangrijkste parade is The Twelfth, die jaarlijks op 12 juli wordt gehouden. De parade herdenkt de overwinning van koning Willem III in de Slag aan de Boyne. Voornamelijk in katholieke wijken leidt deze parade tot protesten en geweld.

In Noord-Ierland komen toeristen vooral voor de steden, de natuur, muziekevenementen, de pubs en de Keltische monumenten. De Keltische monumenten zijn al duizenden jaren oud. Vooral veel nationalisten zien zich als de opvolgers van de Kelten. Het Iers wordt ook een Keltische taal genoemd. Een ander veel voorkomend iets in Noord-Ierland zijn muurschilderingen. Veel muren zonder ramen van huizen en de wanden van de vredesmuren worden beschilderd. Er zijn uiteenlopende thema's. Sommige muurschilderijen verkondigen een politieke mening (propaganda), maar anderen zijn schilderijen van landschappen, monumenten, personen of kunstwerken.

Symbolen

De drie vlaggen die vaak in Noord-Ierland te vinden zijn; de vlag van Ierland, de vlag van Noord-Ierland en de vlag van het Verenigd Koninkrijk.

Noord-Ierland had een eigen vlag, die tussen 1952 en 1972 werd gebruikt. Deze vlag lijkt op de vlag van Engeland met in het midden een schild met een rode hand. Tegenwoordig is enkel de Britse vlag officieel, maar de oude Noord-Ierse vlag wordt nog altijd gebruikt bij (sport)evenementen en internationaal ook. De laatste jaren gaan er stemmen op om de vlag opnieuw in te voeren om te zorgen voor een neutrale vlag voor Noord-Ierland. Veel unionisten gebruiken namelijk de Britse vlag, terwijl de nationalisten de Ierse vlag gebruiken. Op het parlement en de overheidsgebouwen is trouwens de Britse vlag gehesen.

Er is geen apart Noord-Iers volkslied; het Britse is officieel. In de sport wordt het lied Londonderry Air gespeeld, wat als het niet-officiële volkslied van Noord-Ierland kan worden gezien. Ook hier gaan stemmen voorop om het officieel te maken. De unionisten gebruiken echter liever het Britse volkslied, terwijl de nationalisten vaak het Ierse volkslied spelen.

De bloemen van de vlasplant staan tevens symbool voor Noord-Ierland. Het is de nationale bloem van Noord-Ierland.

Sport

Rory McIlroy, waarschijnlijk de bekendste Noord-Ierse golfer.

In Noord-Ierland zijn er diverse populaire sporten. De populairste sport in Noord-Ierland is echter voetbal. Noord-Ierland heeft zijn eigen nationale competitie en Noord-Ierse clubs doen ook mee in de Britse competitie. Noord-Ierse clubs komen echter nooit heel ver, aangezien ze het tegen Engelse en Schotse clubs moeten opnemen. Noord-Ierland doet net als Wales, Engeland en Schotland apart mee aan de Europese en Wereldkampioenschappen.

Andere populaire sporten in Noord-Ierland zijn rugby, cricket, golf, snooker, motorsport en worstelen.

Media

De BBC heeft een Noord-Ierse afdeling, genaamd BBC Northern Ireland. Deze zendt zowel nationale als Noord-Ierse programma's uit. Daarnaast heeft ITV nog een Noord-Ierse afdeling, genaamd Ulster Television. Channel 4 en Channel 5 zenden tevens uit in Noord-Ierland. De Ierse omroep RTÉ is tevens in heel Noord-Ierland te ontvangen. Deze zenders zenden haast allemaal volledig in het Engels uit. De Ierse zender TG4 is de enige die volledig in het Iers uitzendt. Noord-Ierland heeft hiernaast nog zo'n vijf grote radiozenders.

Qua kranten zijn de Belfast Telegraph, Irish News en News Letter de grootste kranten.

Politiek

Staatsinrichting

De Assemblee voor Noord-Ierland

Noord-Ierland heeft een bepaalde mate van zelfbestuur. Het gebied heeft zijn eigen parlement, het Assemblee voor Noord-Ierland, en een eigen regering. Het Assemblee voor Noord-Ierland bestaat uit 90 leden en staat in Belfast. Het parlement is opgericht na The Troubles in 1998 en de zetels worden verdeeld via rechtstreekse verkiezingen. In het parlement zitten de nationalisten en unionisten recht tegenover elkaar, terwijl de middenpartijen tegenover de spreker van het huis zitten.

De regering van Noord-Ierland moet altijd uit minstens twee partijen bestaan! Het probleem is dat dit altijd een nationalistische en unionistische partij zijn. Meestal zijn dit het Iers-nationalistische Sinn Féin en de unionistische Democratic Unionist Party (DUP). Deze partijen zijn letterlijk elkaars tegenpolen en op weinig vlakken kunnen ze het met elkaar vinden. De Britse regering moest daarom vaak ingrijpen in Noord-Ierland, aangezien er geen regering gevormd kon worden. De laatste keer was tussen 2017 en 2019. In dat geval gaat de Britse regering en het Brits Parlement over Noord-Ierland. Overigens zijn er altijd 18 zetels in het Brits parlement voor Noord-Ierse partijen gereserveerd. Arlene Forster is de huidige minister voor Noord-Ierland en Noord-Ierland heeft ook standaard een minister in de Britse regering.

Noord-Ierland kan zelf dingen bepalen op het gebied van onderwijs, gezondheidszorg, infrastructuur, milieu, economie, landbouw en natuur. Voor buitenlands beleid en defensie is men afhankelijk van de Britse regering. Na de Brexit heeft Noord-Ierland ook nog de bevoegdheid voor zaken met Europese Unie gekregen. In Noord-Ierland geldt bepaalde Europese wetgeving om te voorkomen dat de Ierse grens dicht moet. Hiermee zou Noord-Ierland een soort en met van onderdeel van de EU blijven.

Politieke partijen

De verdeling van nationalistische en unionistische partijen in de assemblee
De zes graafschappen

De partijen van Noord-Ierland zijn te verdelen in drie groepen:

  • De Unionisten: Zij willen dat Noord-Ierland bij het Verenigd Koninkrijk blijft. Vaak zijn ze ook erg traditioneel en protestants. De belangrijkste partijen die hierbij horen zijn de Democratic Unionist Party (DUP) en de Ulster Unionist Party (UUP).
  • De Nationalisten: Zij willen dat Noord-Ierland herenigd wordt met de rest van Ierland. Vaak zijn ze progressief en katholiek. De belangrijkste partijen die hierbij horen zijn Sinn Féin en de Social Democratic and Labour Party (SDLP).
  • De "cross community"-partijen: Zij zijn meer gematigd. Vaak zijn hebben ze zowel progressieve als traditionele punten. Zo willen ze bij het Verenigd Koninkrijk blijven, maar meer zelfbestuur. Ook zijn ze vaak voor de Europese Unie. De belangrijkste partij die hierbij hoort is de Alliance Party of Northern Ireland.

Bestuurlijke Indeling

Noord-Ierland is verdeeld in 6 graafschappen (counties):

  1. Fermanagh
  2. Tyrone
  3. Derry/Londonderry
  4. Antrim
  5. Down
  6. Armagh

Economie

Een aantal hijskranen van een scheepswerf in Noord-Ierland.

De Noord-Ierse economie is van de vier landen van het Verenigd Koninkrijk het kleinst. Traditioneel bestaat de economie van Noord-Ierland voornamelijk uit industrie. Het bouwen van schepen, het slaan van touwen en het weven van textiel gebeurde in Noord-Ierland, maar veel zware industrie is vervangen door diensten. De landbouwsector in Noord-Ierland is vrij klein en zorgt voor nog geen 3% van het bnp. Voornamelijk de veeteelt, de melkindustrie en het verbouwen van aardappels, graan en gerst gebeurd in Noord-Ierland.

De industriesector is vervangen door de dienstensector. Vooral de elektronica- en ontwerpsector zijn in Noord-Ierland actief. Bedrijven als Bombardier Aviation, DuPont en Caterpillar Inc. zijn actief in de regio. Zij maken vooral chemicaliën, vliegtuigen en machines. Ook het ontwerpen van bruggen, olieplatforms en schepen gebeurd in Noord-Ierland.

Sinds de eeuwwisseling is het toerisme in Noord-Ierland gestegen, mede door de vrede die er nu heerst. De vele kastelen, natuur en oude stadscentra zijn geliefde toeristische attracties.

Fotogalerij

  • Locatie in Europa

  • Satelietfoto

  • Satelietfoto

  • Locatie in het Verenigd Koninkrijk

Bronnen

  • (en) Northern Ireland. Engelstalige Wikipedia. Gelezen op 18 juni 2020.
  • (en) Oakland, J. British Civilization. Negende editie. Uitgeverij Routledge.


Flag of the United Kingdom.png Landen van het Verenigd Koninkrijk Flag of the United Kingdom.png
Vlag van Engeland Engeland · Vlag van Schotland Schotland · Vlag van Noord-Ierland Noord-Ierland · Vlag van Wales Wales
Afkomstig van Wikikids , de interactieve Nederlandstalige Internet-encyclopedie voor en door kinderen. "https://wikikids.nl/index.php?title=Noord-Ierland&oldid=880366"