Lebensraum

Adolf Hitler was een van de belangrijkste voorvechters van Lebensraum.

Lebensraum (Duits voor 'leefruimte') was de gedachte dat het Duitse volk meer ruimte nodig had om te kunnen leven, en daarom het recht had om delen van Oost-Europa te bezetten, de plaatselijke bevolking te verdrijven, of zelfs te 'vernietigen', en te vervangen door Duitsers. In de eerste helft van de 20e eeuw was de gedachte populair in Duitsland, en het werd onder andere door Adolf Hitler en Nazi-Duitsland gebruikt als belangrijke reden om bijvoorbeeld Polen en later de Sovjet-Unie binnen te vallen, waardoor de Tweede Wereldoorlog ontstond. Na de Tweede Wereldoorlog verdween de gedachte.

Geschiedenis

Ontstaan

In 1901 ontstond de term Lebensraum, nadat het als titel van een boek van Friedrich Ratzel werd gebruikt. De gedachte ontstond doordat Duitsland heel weinig koloniën had kunnen stichten, waardoor nationalisten van mening waren dat Duitsland een sterkere positie moest krijgen door Oost-Europa, het achterland, te veroveren. Ook waren ze van mening dat op die manier het Duitse volk beter voorzien kon worden van allerlei grondstoffen.

Eerste Wereldoorlog

In de Eerste Wereldoorlog was de gedachte van de Lebensraum nog niet heel sterk, bij de aanval van het Duitse Keizerrijk op het Keizerrijk Rusland in Oost-Europa werd er weinig rekening mee gehouden. Wel was het zo dat Duitse nationalisten hun best deden om verdragen zo te sturen dat Lebensraum in werkelijkheid toch zou ontstaan. Dit gebeurde door het Verdrag van Versailles niet.

Tweede Wereldoorlog

Mein Kampf

Na de nederlaag van Duitsland in de Eerste Wereldoorlog, en de strenge economische straffen die Duitsland had gekregen bleef het nationalisme groeien, waardoor ook Lebensraum een steeds populairdere theorie werd. In zijn boek, Mein Kampf, werd de term ook door Adolf Hitler gebruikt. Hij wenste, net als veel mensen in die tijd, meer ruimte voor het Duitse volk. Daar kwam bij dat hij ook de 'minderwaardige' rassen wilde verdrijven of uitroeien. Hij sprak over een Volk ohne Raum, een 'Volk zonder ruimte', dat alleen kon worden opgelost door richting het oosten land te veroveren. Duitse econoom Fritz Sternberg merkte in een van zijn boeken echter op dat Duitsland alsnog te weinig mankracht had om het eigen land te voorzien, waardoor arbeiders uit andere landen moesten worden aangetrokken. Hij sprak eerder van een Raum ohne Volk, de theorie van Hitler klopte dus ook niet.

Het groeiende nationalisme, mede dankzij het streven naar Lebensraum leidde tot de groei van de NSDAP, de Nazi-Partij. Uiteindelijk leidde de overwinning van de Nazi's in 1933 ertoe dat Hitler de kans kreeg zijn droom, Lebensraum en een groter en sterker Duitsland, waar te maken. Na in korte tijd af te rekenen met de democratie in Duitsland. Uiteindelijk was Lebensraum een van de belangrijkste redenen dat Nazi-Duitsland de inname van Oostenrijk en Tsjechoslowakije uitvoerde. Hierna sloten ze het Molotov-Ribbentroppact met de Sovjet-Unie, waarmee onder andere Polen en de Baltische Staten verdeeld werden onder de twee grootmachten. In 1939 viel Duitsland Polen binnen en begon zo de Tweede Wereldoorlog. Lebensraum was dus niet de enige, maar wel een heel belangrijke reden voor het ontstaan van de Tweede Wereldoorlog, en het sterven van tientallen miljoenen mensen.

De Neurenberger wetten beschreven wie wel, en wie niet als 'minderwaardig' werden gezien.

Vanaf 1940 begonnen de Nazi's ook met het 'vernietigen' van rassen die zij minder goed vonden dan het Duitse 'Arische ras'. Onder andere de Joden, Zigeuners en Slavische volkeren werden tijdens de Holocaust massaal gedood. Ook braken de Nazi's hun verdrag met de Sovjets en vielen ze het land in 1941 aan. Hoewel de Duitsers verwachtten snel de Sovjet-Unie te veroveren, werden ze gestopt en verloren uiteindelijk een aantal belangrijke slagen, zoals de Slag om Moskou en de Slag om Stalingrad. Hierna stortte het Duitse front in, en vanaf 1943 wisten de Sovjets de Duitsers weer vrijwel volledig terug te duwen.

Toen in 1944 ook de Westerse Geallieerden, zoals de Verenigde Staten en het Verenigd Koninkrijk, in Europa landden, en de Sovjet-Unie de Nazi's al ver terug had geduwd, kwam Nazi-Duitsland snel ten val. De Geallieerden werkten samen en wisten onder andere D-Day, het Ardennenoffensief en de Slag om Koersk te winnen. In mei 1945, na de Slag om Berlijn, werd het hele land veroverd en pleegde Hitler en veel andere belangrijke Nazi's zelfmoord. Hiermee verging ook de gedachte van Lebensraum.

Uitendelijk heeft 'Lebensraum' dus ongeveer de hele eerste helft van de 20e eeuw de Duitse politiek sterk gevormd, en uiteindelijk mede geleid tot de Tweede Wereldoorlog en de dood van tot wel 100 miljoen mensen.