Zaporizja

Zaporizja
225px
Land	Oekraïne
Oblast	Zaporizja
'
Burgemeester	Kurtev Anatoly Valentinovich
Oppervlakte	358 km²
Inwoners	710.052 (2022)
Dichtheid	2183 mensen per km2
Postcode(s)	69000-69499
Netnummer(s)	+ 380-61
Rayons
Portaal Europa

Het hoofdkantoor van de 'Oblast Zaporizja' in Zaporizja. Een oblast is een soort provincie.

Zaporizja of Zaporozhye is de zesde grootste stad in Oekraïne met 710.052 inwoners. De stad ligt aan de rivier de Dnjepr, op zo'n 70 kilometer afstand van Dnjepropetrovsk.

De stad is een industriële stad. Zaporizja heeft daardoor veel luchtvervuiling. Sinds Oekraïne onafhankelijk werd van de Sovjet-Unie is de luchtkwaliteit wel verbeterd.

Bij de stad zit DnieproGES. Dat is een bekende stuwdam en waterkrachtcentrale.

De stad heeft ook een kleine luchthaven, Zaporizja International Airport met vluchten naar Kiev (Oekraïne), Moskou (Rusland), Antalya (Turkije) en Burgas (Bulgarije).

Naam

Tot 15 maart 1921 heette de stad Alexandrovsk (Oleksandrivska) naar het Alexanderfort , gesticht in 1770 . Er is geen eenduidige mening over naar wie het fort is vernoemd. De namen van veldmaarschalk Alexander Golitsyn en prins Alexander Vyazemsky worden genoemd.

Op 15 maart 1921 vaardigde het Provinciaal Uitvoerend Comité van Zaporizhia een bevel uit om de stad Oleksandrivska te hernoemen in Zaporizhia - dat wil zeggen "gelegen op de drempels". De nieuwe naam was voorheen bekend onder de bevolking en hield rekening met de historische tradities van de regio - de stad aan de stroomversnellingen, vóór de bouw van de Dnjepr HPP-dam in - op het punt waar de rivier de Dnjepr de rotsachtige zuidelijke rand van het Oekraïens Schild raakt.

Geschiedenis

Volgens archeologen zijn nederzettingen in het huidige Zaporizja bekend sinds de Middle Stog-cultuur (5.000 tot 3.500 jaar v. Chr.) - de overblijfselen van een oude nederzetting werden gevonden in de noordoostelijke hoek van het eiland Khortytsia. Een ander beroemd archeologisch monument - het Ascension-complex  - een stenen gebouw, dat wordt geassocieerd met de Khazaren, de Bulgaarse Khan Asparuh (VII eeuw), Prins Svyatoslav Igorevich (10e eeuw).

In de tijd van het Kievse Rijk waren er overtochten over de Dnjepr op het grondgebied van de huidige stad  - Krary en Kichka transporten in het noorden en de nederzetting Protolcha in het zuiden van het eiland Khortytsia.

In 1103, nabij het eiland Khortytsia , brachten de Russische prinsen Sviatopolk van Kiev en Volodymyr een verwoestende nederlaag toe aan de Polovtsians.

In de 15e-17e eeuw maakte het grondgebied van de huidige stad deel uit van Zaporozhye - het land van de vrijheden van de Zaporozhian Kozakken.

1552 werd het gesticht door de Oekraïense edelman Dmytro Vyshnevetsky (Baida) op het eiland Mala Khortytsia. In 1557 werd het echter verwoest door het Turks-Tataarse leger.

In 1527 droeg de Krim Khan Sagib-Girey bij de Litouwse regering de Tsjerkasy- en Kaniv-kozakken over, die "uhody" vestigden in de buurt van de Tataarse nomaden, dat wil zeggen die zich bezighielden met vissen, en vis, bont en honing exporteerden voor verkoop.

In de tweede helft van de jaren 1570 van de zestiende eeuw voerde koning Stefan Batory van Polen een strikt beleid om Zaporizja ondergeschikt te maken aan de Poolse regering. De Kozakken verenigden zich en maakten versterkte forten, of Sich. Om de opstandige Kozakken te onderwerpen en hun land te veroveren, beval Stefan Batory in 1578 alle grenswachten, zonder uitzondering, om "de lagere klassen uit de Dnjepr te verdrijven". Maar omdat de Kozakken onder de bescherming stonden van natuurlijke versterkingen als Tomakivkaen, de omliggende rivieren en meren, was het onmogelijk om het bevel van de koning uit te voeren.

Van 1734 tot 1775 maakte het grondgebied van Zaporizja deel uit van de Samara Palanka, en de rechteroever maakte deel uit van de Kodak Palanka.

In 1770 werd het Alexanderfort van de Dnjepr-linie gesticht op de plaats van het huidige Zaporizja. De bouw ervan werd voltooid in 1775. In hetzelfde jaar werd op initiatief van Hryhoriy Potemkin het laatste Zaporizja Sich, en het kozakken leger Pidpilnenska, vernietigd.

Vestiging van de stad

De vorming van de huidige stad is verbonden met het Alexander-fort, in de buurt waar de zogenaamde "furshtat" werd gevormd, waar bouwers-boeren, veroordeelden, staf van het fort, gepensioneerde soldaten zich vestigden. Na de definitieve verovering van de Krim door de Russen in 1783 verloor de Dnjepr-linie zijn militaire betekenis en werd deze afgeschaft, waardoor in 1800 het Alexanderfort de functie van militaire fort verloor.

In 1806 kreeg de nederzetting, die ongeveer 2.000 inwoners telde, de functie van een provinciestad genaamd Alexandrovsk. Aan de rand van de stad waren nederzettingen van Duitsers die in 1787 op uitnodiging van Catharina II kwamen.

In de buurt van de stad Alexandrovsk was een groot dorp Voznesenka, gesticht in 1596 (huidig grondgebied van het stadscentrum van Zaporizja). In Voznesenets woonden op verschillende tijden 1,5-4 duizend mensen, er was een kerk, winkel, school en ontwikkelde handel. Daarnaast werden later, op uitnodiging van Catharina II, een aantal Duitse doopsgezinde kolonies van de Khortytsia volost gesticht.

In 1873 werd de stad, dankzij de aanleg van de spoorlijn, geleidelijk een belangrijk vervoersknooppunt, waar goederen werden overgeslagen van de spoorlijn naar het riviertransport naar Odessa. De aanleg van de spoorlijn in 1902, die deze verbond met de bekkens Kryvyi Rih en Donetsk, gaf een krachtige impuls aan de verdere ontwikkeling van de industrie. In 1879 was 63% van de commerciële en industriële ondernemingen van de stad in handen van joden. In 1901 werd Felix Movchanovsky, een ondernemer, tot burgemeester gekozen. In 1903 vormden de joden 70% van de kooplieden.

In 1905 werd Alexandrovsk, net als veel andere steden in het Russische Rijk, het centrum van arbeiders-stakingen, die op 11-14 december 1905 escaleerden tot een gewapende opstand die werd onderdrukt door het keizerlijke leger. In hetzelfde jaar werd de Unie van Michaël de Aartsengel gekenmerkt door Joodse pogroms (achtervolgen en doden van Joden) in de stad.

In het centrum van het oude Oleksandrivsk (huidig Zaporizhia) staat een uniek architectonisch gebouw dat de eerste kolengestookte elektriciteitscentrale in de stad was.

De Oekraïense revolutie

Op 22 november 1917 besloot de Alexanderraad bij meerderheid van stemmen (147 tegen 95) te integreren in de Oekraïense Volksrepubliek (UPR). In januari 1918 werd de stad echter ingenomen door anarchisten met de steun van Russische eenheden van de Rode Garde, en Marusya Nikiforova en Nestor Makhno leidden het "Revolutionaire Comité" in Alexandrovsk Na de sluiting van het verdrag van Brest op 18 april 1918, werd de stad heroverd door het Zaporizhia-korps van het UPR-leger met de steun van Duitse troepen. In december 1918 ging Alexandrovsk uiteindelijk verloren onder de druk van bolsjewistische troepen.

In de loop van de volgende twee jaar werd de stad het toneel van vijandelijkheden tussen de bolsjewieken, de Witte Garde en de Makhnovisten. Voor het eerst wisten troepen van de Witte Garde de stad in juni 1919 te veroveren, maar in oktober werden ze verdreven door Makhno's troepen. Makhno's breuk met de bolsjewieken leidde tot een gewapende strijd tussen deze krachten, en in januari 1920 werd Alexandrovsk voor de derde keer ingenomen door de bolsjewieken.

Op 19 september 1920 werd de stad ingenomen door troepen van de Witte Garde onder Wrangel, maar in oktober 1920 vestigden de bolsjewieken uiteindelijk de Sovjetbezettingsautoriteiten in Alexandrovsk.

Sovjet-periode

15 maart 1921 werd de Alexander provincie bekend als Zaporozhye. Later werd de provinciestad Alexandrovsk omgedoopt tot Zaporizja.

Tijdens de vooroorlogse vijf jaar werd de stad een belangrijk industrieel centrum, wat werd vergemakkelijkt door de opening in 1932 van de Dnjepr waterkrachtcentrale (Dnipro HPP) - de eerste van de waterkrachtcentrales van de Dnjepr. Tegelijkertijd werden ondernemingen gebouwd, zoals een plaatstaalfabriek (Zaporizhstal), een cokesfabriek, aluminiumfabriek (ZALK), ijzerlegeringen en een gereedschapsstaalfabriek (nu Dniprospetsstal).

Tweede Wereldoorlog

Tijdens de Tweede Wereldoorlog stond de stad twee jaar onder het bewind van de Duitse bezetter, van 4 oktober 1941 tot 14 oktober 1943 en vanaf 1 september 1942 in de vorm van het Zaporizja Gebit. De intocht van Duitse troepen in de stad werd voorafgegaan door het bombardement van de Dnipro HPP op 18 augustus 1941, uitgevoerd door NKVD -troepen zonder waarschuwing van de bevolking en troepen die de rivier overstaken. De verwoestende golf van water die door een gat in de dam stroomde, leidde tot duizenden slachtoffers van zowel burgers als soldaten van het Rode Leger die de Dnjepr overstaken. Interessant is dat de Sovjetautoriteiten eerst probeerden de Duitsers de schuld te geven van de tragedie door een mislukte videomontage te maken en erover te vertellen in pseudo-documentaires. Duitse troepen probeerden een soortgelijke poging te doen om de Dnipro HPP op te blazen tijdens de terugtocht, maar het werd gedwarsboomd door Sovjet-spionnen.

De Holocaust begon in de stad in november 1941, waarbij meer dan 100 Joden omkwamen en 3.700 in maart 1942.

Tijdens de Tweede Wereldoorlog werd Zaporizja het meest bezocht door Adolf Hitler, die herhaaldelijk het hoofdkwartier van von Manstein bezocht (nu het 2e gebouw van ZNTU op Gogol Street 64), vanuit Oekraïense steden.

Naoorlogse Sovjet-periode

De naoorlogse jaren werden gekenmerkt door een verdere groei van de stad. Tijdens de jaren 1950 en 1960 werden de woonwijken Voznesenka, Kosmichny en Shevchenkivsky opgericht en in de jaren 1970 de woonwijken Khortytsky, Borodinsky, Osypenkivsky en Pivdenny. De Zaporizhzhya Transformator fabriek (ZTZ), het Hoog-Voltage bedrijf en de Zaporizhzhya Cable werden in gebruik genomen.

Aan het eind van de jaren 1980 bereikte de bevolking van de stad het hoogtepunt van ongeveer 900.000 mensen, waarna het begon af te nemen.

Moderne tijd

Op 5 augustus 1990 vond een bijeenkomst van de Volksbeweging van Oekraïne plaats, die ongeveer 1 miljoen deelnemers verzamelde.

In 2004 begon de bouw van nieuwe bruggen over de Dnjepr en de oude Dnjepr in Zaporizja, waarvan de hoogste hoogte 166 meter is.

Op 1 december 2013 werd in de stad een protest op het plein georganiseerd als reactie op de gewelddadige verspreiding van de Euromaidan in Kiev.

Op 26 januari 2014 vond een betoging van enkele duizenden mensen plaats voor de Zaporizhia Regional State Administration, die uiteen werd gedreven door de inspanningen van medewerkers van het ministerie van Binnenlandse Zaken en zogeheten "tantes" (huurlingen).

Op 13 april 2014 liepen een reeks pro-Russische demonstraties in de stad uit de hand. De anti-Maidan-demonstratie op de Alley of Glory botste met Maidan-aanhangers - sommige van de anti-Maidan-aanhangers werden omsingeld, bekogeld met eieren, meel en zakken melk en later in een gang naar de afdeling georganiseerde misdaadbestrijding gebracht. Deze gebeurtenis heette "Egg Sunday" (eier-zondag).

Op 20 februari 2015 werd een gedenkteken ter ere van de Helden van de Revolutie van Waardigheid onthuld het plein in de buurt van het regionale staatsbestuur (soort provinciehuis) van Zaporizhia.

Op 25 maart 2015, tijdens de zitting van de gemeenteraad van Zaporizhia, werd het Zhovtneva-plein omgedoopt tot Heldenplein ter ere van Maidan-helden. Alleen communistische afgevaardigden waren tegen het hernoemen van het plein en de beslissing werd genomen met een meerderheid van stemmen (53 stemmen van de 69).

Op 16 april 2016 begon de patrouillepolitie in Zaporizja te werken.

In 2017 stond Zaporozhye volgens de publicatie "Focus" in de jaarlijkse beoordeling van Oekraïense steden op de 15e plaats. De beoordeling hield rekening met zaken als economische status, veiligheid van leven, infrastructuur voor vervoer over lange afstanden, kwaliteit van diensten, ecologie. De voordelen van de stad zijn onder meer de gunstige kosten van huisvesting en huurappartementen en de kosten van de gemiddelde boodschappen. In de ranglijst kreeg Zaporizja 40,1 van de 100 mogelijke punten.

Russische inval

In de Oblast Zaporizja ligt sinds 1981 bij de stad Energodar (120 km van de stad Zaporizja) de Kerncentrale Zaporizja. Russische eenheden trokken begin maart 2022 naar deze centrale, waarbij de burgerbevolking weerstand bood. Op 4 maart, vanaf 02:26 's nachts is de derde power unit losgekoppeld van het energie systeem. Vanaf 05:20 gingen de Zaporizhzhya brandweer-eenheden de brand in het trainingsgebouw blussen - er waren 40 mensen en 10 uitrustingseenheden bij betrokken. De schoten werden afgevuurd op de eerste krachtbron van het station, wat resulteerde in een brand. Vanaf 09:00 uur is de kerncentrale Zaporizhzya in beslag genomen door de Russische bezetters. Er zijn doden en gewonden onder de Oekraïense verdedigers van het station - drie Oekraïense soldaten werden gedood. Om 12.00 uur was er in de stad een krachtige explosie te horen. Hoewel de kerncentrale 120 km van Zaporizja stad ligt, vormt de situatie wel een (stralings)gevaar als er iets met de kerncentrale mis gaat. Op 9 maart begon om 13.00 uur de evacuatie van bewoners van Energodar (inclusief vrouwen, kinderen en ouderen) via een corridor (vluchtroute) naar Zaporizja stad.

Partenersteden

• Lahti - Finland
• Belfort - Frankrijk
• Birmingham - Verenigd Koninkrijk
• Linz - Oostenrijk
• Oberhausen - Duitsland
• Yichang - Volksrepubliek China
• Novokuznetsk - Rusland
• Magdeburg - Duitsland
• Chongqing - Volksrepubliek China