Macbeth
Dit artikel gaat over het toneelstuk Macbeth van Shakespeare. Zoek je de Schotse koning Macbeth? Klik dan hier!| Macbeth | |
| |
| Informatie | |
| Schrijver | William Shakespeare |
| Taal (origineel) | Engels |
| Land | .svg){kind=small} Verenigd Koninkrijk
|
| Genre | Tragedie |
| Datum | omstreeks 1606 |
Portaal  Theater
| |
Macbeth is een toneelstuk dat William Shakespeare omstreeks 1606 schreef. Macbeth is de kortste tragedie van Shakespeare en ook een van zijn bekendste, samen met Hamlet, Othello, Koning Lear en Romeo en Julia. Het gaat over hoe iemands tomeloze ambitie kan leiden tot zijn ondergang wanneer zijn geweten buitenspel wordt gezet. Het toneelstuk is geschreven tijdens de regering van koning Jacobus I.
Het verhaal volgt het personage Macbeth, die drie heksen ontmoet. Deze drie heksen vertellen hem dat hij op een dag koning van Schotland zal worden. Samen met zijn vrouw vermoordt hij de koning van Schotland om zelf koning te worden. Beide personages krijgen hierdoor te maken met paranoia en schuldgevoelens. Om zichzelf te beschermen moeten ze steeds meer moorden plegen. Macbeth wordt hierdoor een tiran, terwijl zijn mentale gezondheid en die van zijn vrouw steeds verder achteruitgaan. Het vergieten van bloed en een burgeroorlog zorgen ervoor dat de personages gek worden en uiteindelijk sterven.
Shakespeare haalde inspiratie uit de Holinshed's Chronicles voor het toneelstuk. Dit is een werk over de geschiedenis van Engeland, Ierland en Schotland. Hoewel er echt een Schotse koning heeft bestaan die Macbeth heette, is het personage Macbeth anders. Het personage is namelijk ook door andere Schotse koningen (vooral Macduff en Duncan I), koning Jacobus I en de gebeurtenissen rondom het Gunpowder Plot geïnspireerd. Uit bijgeloof wordt Macbeth in theaterwereld soms the Scottish play genoemd, aangezien het stuk vervloekt zou zijn.
Personages
- Duncan I van Schotland - koning van Schotland
- Malcolm III van Schotland - Duncans zoon
- Donalbain - Duncans jongste zoon
- Macbeth - Generaal in het leger van Duncan I
- Lady Macbeth - Vrouw van Macbeth
- Banquo - Macbeths vriend, generaal in het leger van Duncan I
- Fleance - Zoon van Banquo
- Macduff - Thane van Fife
- De drie heksen - (schikgodinnen)
Het verhaal
Hieronder staat de samenvatting van een verhaal. Soms is het niet leuk als je al weet hoe het verhaal afloopt! |
Macbeth is een moedige Schotse generaal. Op een dag komt hij, doodmoe van een strijd, terug van het slagveld. Het is een heftige avond geweest, en hij heeft geluk dat hij nog leeft. Zijn goede vriend Banquo heeft het met geluk ook overleefd en komt er maar met een paar schrammetjes vanaf. Op weg naar huis staan er drie vrouwtjes op de weg. Ze zijn lelijk en oud. Het zijn drie heksen. Ze voorspellen Macbeth dat hij op een dag koning van Schotland zal worden. Macbeth vertelt dit aan zijn vrouw (Lady Macbeth), die hem aanzet om Duncan, de huidige koning van Schotland, te vermoorden.
In de nacht vermoordt Macbeth Duncan met een mes. Macbeth is hiervan ontdaan, waardoor Lady Macbeth de dolk (soort mes) in de kamer van een bediende legt. Zo zorgen ze dat het net lijkt alsof de bediende dit gedaan heeft. Twee Schotse edelen, Macduff en Lennox, komen de volgende ochtend aan en ontdekken het lichaam van Duncan. De twee zonen van Duncan worden ondertussen overgebracht naar Ierland en Engeland, aangezien zij gevaar lopen. De twee zonen worden hierdoor echter ook als verdachten gezien, waardoor de troon aan Macbeth wordt gegeven. Banquo herinnert zich de voorspelling van de heksen en denkt nu dat Macbeth de moord heeft gepleegd.
Macbeth blijkt een vrij goede koning te zijn, maar hij is steeds bang dat iemand de moord zal ontdekken. Tijdens een banket is Banquo met zijn zoon niet aanwezig. Macbeth denkt dat Banquo de voorspelling (en daarmee indirect de moord) zal verraden. Daarom stuurt hij twee moordenaars om Banquo het leven te brengen (en later door een derde moordenaar om te checken of dit echt zo is). Hoewel Banquo gedood wordt, weet zijn zoon te vluchten. Macbeth voelt nog steeds dat het geheim in gevaar is zolang er een opvolger van Banquo in leven is. Tijdens het banket ziet hij ook de geest van Banquo. Hoewel zijn vrouw hem probeert te kalmeren, raakt Macbeth in paniek. Lady Macbeth vraagt alle gasten het banket te verlaten.
De drie heksen bezoeken Macbeth vervolgens nog een keer en doen nog een paar voorspellingen. Macbeth is hierdoor meer gerustgesteld. Dit komt mede doordat de voorspellingen vrij cryptisch zijn, behalve dat Macbeth moet uitkijken voor Macduff. De heksen vertrekken en Macbeth laat het kasteel van Macduff innemen. Hij geeft het bevel om iedereen te vermoorden, inclusief de vrouw en zoon van Macduff. Macduff zelf is niet in het kasteel aanwezig en wordt daardoor niet vermoord. De vrouw van Macbeth krijgt hierna te maken met schuldgevoelens en slaapwandelen. Tijdens het slaapwandelen praat ze tegen zichzelf en probeert de bloedvlekken van haar handen af te wassen (maar deze gaan niet weg). Een dokter en een bediende zien dit en denken dat ze gek geworden is.
Macduff wordt geïnformeerd over de dood van zijn vrouw en zoon en zweert wraak. Op datzelfde moment komt een van de zonen van Duncan, Malcolm, uit Engeland om Macbeth van de troon te stoten. Macduff sluit zich vervolgens aan bij het leger van Malcolm. Malcolm krijgt ook de steun van andere Schotse edelen. Macbeth wordt hiervan op de hoogte gebracht, net nadat hij het nieuws te horen heeft gekregen dat zijn vrouw zelfmoord heeft gepleegd. Macbeth raakt hierdoor helemaal tot waanzin en gelooft dat hij zal winnen (aangezien de heksen dat gezegd hadden). De heksen hadden namelijk gezegd dat Macbeth omvergeworpen zal worden door iemand "die niet uit een moeder geboren werd". Aangezien iedereen dat is, maakt hij zich geen zorgen. Malcolm is echter per keizersnede ter wereld gebracht, waardoor dit voor hem niet geldt. Macduff vermoordt uiteindelijk Macbeth. In de laatste scène draagt Macduff het hoofd van Macbeth het toneel op, waarna hij verklaart dat Malcolm de nieuwe koning is en de macht weer hersteld is.
Analyse
Thema's
- Tomeloze ambitie en machtsmisbruik: Het belangrijkste thema van Macbeth is wat er gebeurt wanneer iemands ambitie niet wordt tegengehouden door morele waarden. Dit zie je terug in de het personage Macbeth en zijn vrouw. Beide personages deinzen niet terug om geweld te gebruiken en zelfs een moord te plegen om koning en koningin te worden. Beiden krijgen last van hun geweten, wat leidt tot schuldgevoelens en paranoia.
- Mannelijkheid en wreedheid: In Macbeth speelt de relatie tussen mannelijkheid en wreedheid een belangrijke rol. Lady Macbeth beïnvloedt haar man door zijn mannelijkheid te bevragen. Macbeth wil dat zijn vrouw enkel jongens als kinderen krijgt. Beiden leggen een link tussen mannelijkheid en wreedheid; mannen zijn agressief en wreed. Door hun ideeën over mannelijkheid raakt het land in chaos. Toch wordt eveneens duidelijk dat ook vrouwen kwaadaardig kunnen zijn, zoals Lady Macbeth en de drie heksen. Bij vrouwen wordt dit echter als shockerender beschouwd, omdat dit van vrouwen niet meteen wordt verwacht.
- Tirannie: Macbeth regeert als een tiran; een wrede heerser. Men verwijst ook steeds naar Macbeth als tiran en naar Duncan als koning. Volgens het toneelstuk moet een goede koning geen tiran zijn. Een goede heerser zorgt voor orde en rechtvaardigheid in zijn koninkrijk. Deze twee waarden moeten ook een rol spelen in de manier waarop de koning regeert. Daarnaast moeten koningen trouw zijn aan hun land, in dit geval Schotland. Macbeth is dit allemaal niet, waardoor Schotland een chaos wordt. Dit wordt niet alleen door de vele moorden en de burgeroorlog uitgebeeld, maar ook door het slechte weer en de bovennatuurlijke gebeurtenissen.
- Schuld: De moord die Macbeth en Lady Macbeth plegen zorgt voor schuldgevoelens bij beide personages. Deze gevoelens zorgen ervoor dat beiden gek worden. Ze zien ook hallucinaties en lijden door hun schuld. Hierdoor kunnen ze niet genieten van hun koningschap. Beide personages weten namelijk ergens wel dat hun acties fout waren. Lady Macbeth zegt hierover "What's done cannot be undone" (Wat gedaan is kan niet ongedaan worden). Lady Macbeth heeft het gevoel dat ze bloed aan haar handen heeft (letterlijk en figuurlijk) en pleegt uiteindelijk zelfmoord, aangezien ze het lijden niet meer aankon. Macbeth probeert echter aan de macht te blijven door meer moorden te plegen en wordt uiteindelijk zelf vermoord.
Symboliek
Het belangrijkste symbool dat in Macbeth gebruikt wordt is bloed. Bloed is nauw verbonden met het thema schuld. De veldslag aan het begin van het toneelstuk tussen de Schotten en Vikingen. Hoewel de toeschouwer dit gevecht niet ziet, hoort hij wel in de tweede scène dat het enorm bloederig was. Bloed raakt hierna verbonden met de moord op Duncan. Beide personages hebben hierdoor bloed aan hun handen. Bij Lady Macbeth wordt dit letterlijk uitgebeeld, aangezien zij de bloedvlekken van haar handen probeert af te wassen (maar ze gaan niet weg). Bloed symboliseert dus schuld, die niet meer weggaat.
Net als in veel andere tragedies van Shakespeare is het weer vaak erg slecht, bijna onnatuurlijk slecht. Tijdens de scènes met de heksen zijn er onweersbuien met bliksem. Ook vinden er grote stormen plaats tijdens de moordscène en andere gewelddadige scènes. De staat waarin het land verkeert wordt gesymboliseerd via de natuur.
Vloek van Macbeth?
In de theaterwereld wordt Macbeth soms the Scottish play genoemd. Dit verwijst naar de plaats waar het toneelstuk zich afspeelt, namelijk Schotland. Ook wordt de naam the Bard's play soms gebruikt. De "Bard" was namelijk de bijnaam voor Shakespeare. Maar waarom noemen mensen het toneelstuk niet gewoon Macbeth? In de theaterwereld gelooft men dat het toneelstuk vervloekt is. Volgens de legende zou Shakespeare echte toverspreuken gebruikt hebben door de dialogen van de heksen. Een groepen echte heksen zou daarom kwaad zijn geworden en het stuk vervloekt hebben. Een andere herkomst van deze vloek zijn de hoge kosten die theaters moesten maken voor het toneelstuk. Theaters zijn hierdoor zelfs bankroet gegaan. Als iemand de naam Macbeth per ongeluk zegt moet deze het theater verlaten, moet een ritueel uitgevoerd worden en kan die persoon weer terugkomen. Het ritueel kan zijn het drie keer spugen over de schouder, vloeken of een citaat uit een ander stuk van Shakespeare opzeggen.
Het personage Macbeth wordt daarom ook de "Scottish King" of de "Scottish Lord" genoemd. Lady Macbeth krijgt de bijnaam de "Scottish Lady".
In de populaire cultuur
Citaten
- "Fair is foul, and foul is fair" (Goed is slecht, en slecht is goed)
- "Double, double toil and trouble; Fire burn and cauldron bubble." (Dubbel, dubbel zwoegen en moeite; vuur brand en ketel bubbelt)
- "What's done cannot be undone." (Wat gedaan is kan niet ongedaan worden)
- "Tomorrow, and tomorrow, and tomorrow." (Morgen, en morgen, en morgen)
- "Out, damned spot. Out, I say!" (Eruit, vervloekte vlek. Eruit, zeg ik!)
Adaptaties
De eerste verfilming van Macbeth was een Amerikaanse film uit 1905. Aangezien films toen nog erg kort waren, was alleen de scène gefilmd waarin Duncan wordt vermoord. In Italië in 1909 en in Frankrijk in 1910 zijn ook korte films van Macbeth gemaakt. In 1913 werd in Duitsland een 47 minuten durende versie gemaakt en in 1916 maakte de beroemde Amerikaanse regisseur D. W. Griffith zijn verfilming van het toneelstuk. De eerste lange filmversie van Macbeth kwam uit 1947 en was bedoeld om op scholen te tonen. Orson Welles verfilmde het toneelstuk in 1948. Hierna werd het stuk verfilmd in 1971 door Roman Polanski en in 2006 door George Wright.
In 1992 werd er een tekenfilm van Macbeth uitgebracht als aflevering van het televisieprogramma Shakespeare: The Animated Tales. De Russische schrijver Nikolaj Leskov schreef in 1865 een boek over het toneelstuk. Het verhaal wordt in zijn roman verteld vanuit het perspectief van Lady Macbeth.
Externe link