PQ-17
|
PQ-Konvooien: PQ-1 - PQ-2 - PQ-3 – PQ-4 – PQ-5 – PQ-6 – PQ-7 – PQ-8 – PQ-9 – PQ-10 - PQ-11 - PQ-12 - PQ-13 - PQ-14 - PQ-15 - PQ-16 - PQ-17 - PQ-18 |
| Onderschepping van PQ-17 | ||
|
| ||
|---|---|---|
| Het konvooi in Hvalfjord | ||
| Datum | 1 juli 1942 - 9 juli 1942 | |
| Locatie | Barentszzee | |
| Overwinning voor | .svg){kind=small} Nazi-Duitsland
| |
| Totale tonnage schepen | Onbekend | |
| Strijdende partijen | ||
.svg){kind=small} Verenigde Staten .svg){kind=small} Verenigd Koninkrijk  Sovjet-Unie En meer... |
Nazi-Duitsland
|
|
| Leiders | ||
| John Tovey
|
Erich Raeder
|
|
| Troepensterkte | ||
| 34 vrachtschepen 43 escorteschepen 3 reddingsschepen |
9 onderzeeboten 172 vliegtuigen 17 oppervlakteschepen (hebben niet gevochten) |
|
| Verliezen | ||
| 23 vrachtschepen 1 reddingsschip 153 bemanningsleden |
Drie vliegtuigen 12 vliegtuigbemanningsleden |
|
Portaal  Geschiedenis
| ||
PQ-17 was het 17e PQ-konvooi en het tweede PQ-Konvooi dat werd aangevallen door U-boten (samen met PQ-13). Een PQ-konvooi is een konvooi uit de Tweede Wereldoorlog die van IJsland naar de Sovjet-Unie ging. De PQ-Konvooien voeren alleen in 1942. Dit konvooi vertrok op 27 juni uit IJsland en kwam op 10 juli aan in de Sovjet-Unie. Onderweg werden ze soms echter onderschept door de Kriegsmarine en de Luftwaffe. Bij PQ-17 gebeurde dat toevallig ook. In negen dagen tijd werden 24 schepen van het konvooi tot zinken gebracht, daarmee was het de grootste overwinning van de Duitse U-boten in de Tweede Wereldoorlog.
Doel
Zoals bij elk konvooi in de Tweede Wereldoorlog was het de bedoeling om dingen te verplaatsen tussen 2 of meerdere bondgenoten. Bij PQ-17 moesten schepen van de IJsland naar de Sovjet-Unie om allerlei belangrijke dingen zoals olie, tanks en voedsel te leveren aan de Sovjet-Unie, die de spullen dan zouden gebruiken aan het front.
Als de konvooien nooit hadden bestaan was de kans klein geweest dat de Geallieerden hadden gewonnen, dat besefte Adolf Hitler ook, daarom heeft hij U-Boten naar de Atlantische Oceaan gestuurd, toevallig stuitten ze elkaar tijdens dit konvooi.
Route
De vertrokken uit IJsland om daar met begeleiding naar de Sovjet-Unie te gaan. Het doel was Archangelsk, omdat Moermansk telkens gebombardeerd werd en er een grote kans was dat het veroverd zou worden.
Nadat IJsland werd verlaten werd het konvooi telkens aangevallen door U-boten.
Hier een schema van de tocht:
- 27 juni 1942, het konvooi vertrok vanuit IJsland, 2 schepen keerden terug wegens problemen
- 1 juli 1942, het konvooi wordt gedetecteerd door een Duits verkenningsvliegtuig
- In de opvolgende dagen, het konvooi werd constant aangevallen door U-boten en de Luftwaffe
- 10 juli 1942 en opvolgende dagen, 9 schepen komen aan in Archangelsk en 2 anderen komen aan in Moermansk.
Schepen
Hier is een schema van de schepen die meevoeren.
Geallieerden
Vrachtschepen
Dit is een lijst met de vrachtschepen:
.jpg)
| Naam | Vracht in tonnen | Land (naar vlag waar het onder voer) | Tot zinken gebracht? | Heeft uit de lucht geschoten |
|---|---|---|---|---|
| Alcoa Ranger | 5.116 ton | .svg){kind=small} Verenigde Staten |
Ja | |
| Aldersdale | 8.402 ton |  Verenigd Koninkrijk (RFA) |
Ja | |
| Azerbaijan | 6.114 ton | Sovjet-Unie |
Nee | |
| Bellingham | 5.345 ton | Verenigde Staten |
Nee | Samen met de Britse Ratlin een Focke-Wulf 200 uit de lucht geschoten, achtkoppige bemanning omgekomen |
| Benjamin Harrison | 7.191 ton | Verenigde Staten |
Nee | |
| Bolton Castle | 5.203 ton |  Verenigd Koninkrijk |
Ja | |
| Carlton | 5.127 ton | Verenigde Staten |
Ja | |
| Christopher Newport | 7.176 ton | Verenigde Staten |
Ja | |
| Daniel Morgan | 7.177 ton | Verenigde Staten |
Ja | |
| Donbass | 7.925 ton | Sovjet-Unie |
Nee | |
| Earlston | 7.494 ton | Verenigd Koninkrijk |
Ja | |
| El Capitan | 5.255 ton |  Panama |
Ja | |
| Empire Byron | 6.645 ton | Verenigd Koninkrijk |
Ja | |
| Empire Tide | 6.978 ton | Verenigd Koninkrijk |
Nee | |
| Exford | 4.969 ton | Verenigde Staten |
Teruggekeerd wegens motorproblemen | |
| Fairfield City | 5.686 ton | Verenigde Staten |
Ja | |
| Gray Ranger | 3.313 ton | Verenigd Koninkrijk (RFA) |
Wegens schade vervangen door Aldersdale | |
| Hartlebury | 5.082 ton | Verenigd Koninkrijk |
Ja | |
| Honomu | 6.977 ton | Verenigde Staten |
Ja | |
| Hoosier | 5.060 ton | Verenigde Staten |
Ja | |
| Ironclad | 5.685 ton | Verenigde Staten |
Nee | |
| John Witherspoon | 7.180 ton | Verenigde Staten |
Ja | |
| Navarino | 4.841 ton | Verenigd Koninkrijk |
Ja | Een Heinkel He 111 uit de lucht geschoten, vierkoppige bemanning omgekomen |
| Ocean Freedom | 7.173 ton | Verenigd Koninkrijk |
Nee | |
| Olopana | 6.069 ton | Verenigde Staten |
Ja | |
| Pan Atlantic | 5.411 ton | Verenigde Staten |
Ja | |
| Pan Kraft | 5.644 ton | Verenigde Staten |
Ja | |
| Paulus Potter | 7.168 ton |  Nederland |
Ja | |
| Peter Kerr | 6.476 ton | Verenigde Staten |
Ja | |
| Richard Bland | 7.191 ton | Verenigde Staten |
Teruggekeerd omdat het schip aan de grond was gelopen | |
| River Afton | 5.479 ton | Verenigd Koninkrijk |
Ja | |
| Samuel Chase | 7.191 ton | Verenigde Staten |
Nee | |
| Silver Sword | 4.937 ton | Verenigde Staten |
Nee | |
| Troubadour | 6.428 ton | Panama |
Nee | |
| Washington | 5.564 ton | Verenigde Staten |
Ja | |
| William Hooper | 7.177 ton | Verenigde Staten |
Ja | |
| Winston-Salem | 6.223 ton | Verenigde Staten |
Nee |
Escorteschepen
Dit is een lijst van de begeleidende oorlogsschepen, geen van deze schepen is gezonken:
.jpg)
Reddingsschepen
Deze schepen gingen mee als reddingsschepen, een ervan zonk
| Naam | Land (Naar vlag) | Gezonken? | Heeft uit de lucht geschoten |
|---|---|---|---|
| Rathlin | Verenigd Koninkrijk |
Nee | Samen met de Amerikaanse Bellingham een Focke-Wulf 200 uit de lucht geschoten, achtkoppige bemanning omgekomen |
| Zaafaran | Verenigd Koninkrijk |
Ja | |
| Zamalek | Verenigd Koninkrijk |
Nee |
Nazi-Duitsland
U-Boten
Dit is de lijst met de U-Boten:
_(6983644206).jpg)
| Naam | Tot zinken gebracht |
|---|---|
| U-225 | 4 schepen, de Nederlandse Paulus Potter, de Amerikaanse Olopana, de Amerikaanse John Witherspoon en de Amerikaanse Alcoa Ranger |
| U-88 | 2 schepen, de Amerikaanse Carlton en de Amerikaanse Daniel Morgan |
| U-457 | 2 schepen, de Amerikaanse Cristopher Newport en de Britse Aldersdale |
| U-334 | 2 schepen, de Amerikaanse William Hooper en de Britse Earlston |
| U-456 | 1 schip, de Amerikaanse Honomu |
| U-251 | 1 schip, de Panamese El Capitan |
| U-355 | 1 schip, de Britse Hartlebury |
| U-376 | 1 schip, de Amerikaanse Hoosier |
| U-703 | 2 schepen, de Britse River Afton en de Britse Empire Byron |
Niet alle gezonken geallieerde schepen zijn tot zinken gebracht door een U-boot, sommige zijn gebombardeerd door de Luftwaffe
Oppervlakteschepen
Dit is een lijst met de oppervlakteschepen die de Duitsers gebruikten (ze lagen eigenlijk kilometers verderop maar worden toch geteld doordat ze wel op het konvooi konden schieten):
| Naam | Soort |
|---|---|
| Tirpitz | Slagschip |
| Admiraal Hipper | Kruiser |
| Z14 Friedrich Ihn | Torpedobootjager |
| Z10 Hans Lody | Torpedobootjager |
| Z20 Karl Galster | Torpedobootjager |
| Z6 Theodor Riedel | Torpedobootjager |
| Z4 Richard Beitzen | Torpedobootjager |
| T7 | Torpedobootjager |
| T15 | Torpedobootjager |
| Lützow | Kruiser |
| Admiral Scheer | Kruiser |
| Z24 | Torpedobootjager |
| Z27 | Torpedobootjager |
| Z28 | Torpedobootjager |
| Z29 | Torpedobootjager |
| Z30 | Torpedobootjager |
| Dithmarschen | Olietanker |
Geen van deze schepen heeft een vijand tot zinken gebracht
Vliegtuigen
De Duitsers gebruikten verschillende modellen bommenwerpers, 11 ervan werden tussen 2 en 10 juli neergeschoten of ernstig beschadigd door luchtafweer of vijandelijke vliegtuigen. Ze stegen op vanuit vier basissen in Noord-Noorwegen.
| Naam | Basis | Vliegtuigen |
|---|---|---|
| Eerste squadron van de 406e marineluchtvaartgroep | Tromsø | Zeven × Heinkel He 115 (model C-1) |
| Eerste squadron van de 906e marineluchtvaartgroep | Billefjord | Acht × Heinkel He 115 (model C-1) |
| Eerste groep van het 26e bommenwerperssquadron | Bardufoss | 42 × Heinkel He 111 (model H-6) |
| Eerste groep van het 20e bommenwerperssquadron | Banak | 31 × Junkers Ju 88 (model A-4) |
| Tweede groep van het 20e bommenwerperssquadron | Banak | 36 × Junkers Ju 88 (model A-4) |
| Derde groep van het 20e bommenwerperssquadron | Bardufoss | 36 × Junkers Ju 88 (model A-4) |
| Training- en gevechtssquadron van het 20e bommenwerperssquadron | Banak | 12 × Junkers Ju 88 (model A-4) |
Gevecht met U-Boten
_(6983645898).jpg)
Na op 1 juli te zijn gevonden door een verkenningsvliegtuig kwamen op 2 juli de eerste vijanden, 130 duikbommenwerpers en torpedobommenwerpers van de Luftwaffe. Pas op 4 juli werd het eerste schip tot zinken gebracht door een torpedo van een U-boot, het was de Christopher Newport.
Op 5 juli kwamen de U-boten in actie, om middernacht 5-6 juli waren de verliezen al 15 schepen door luchtaanvallen en door de U-boten. Het konvooi had inmiddels het fatale bevel gekregen om zich te verspreiden en uit formatie te gaan varen waardoor veel schepen (bijna) in hun eentje rondvoeren en makkelijk doelwit werden, elk schip nam nu zijn eigen route en het was ijskuod. Soms voeren meerdere schepen samen, soms met escorte. De schepen moesten het ook nog eens doen met weinig idee van waar ze heen moesten waardoor sommige schepen de weg kwijt raakten. Sommige schepen bleven op het oorspronkelijke plan om naar Archangelsk te gaan, maar anderen namen de snellere route naar Moermansk.
Het was zo koud dat je kon vastvriezen als je de reling (het hekje aan de rand van een boot) ook maar zachtjes aanraakte en door de kilo's sneeuw moest om de dag het dek worden schoongemaakt omdat het schip anders kon kapseizen door het gewicht. Sommige schepen maakten echter gebruik van de sneeuw en verfde hun schip wit of lieten een laagje sneeuw liggen om gecamoufleerd te zijn als een ijsschots, dit klinkt niet als iets waar de Duitsers in trappen, maar doordat de vliegtuigen redelijk hoog vlogen en het zicht niet al te best was vanuit een cockpit, werkte het wel.
De U-boten bleven echter nog een paar dagen actief en na 13 juli waren er al 24 schepen tot zinken gebracht. Na deze negen dagen gingen de U-boten en de Luftwaffe weg terwijl de eerste schepen al de haven in kwamen druppelen.
Op de terugweg van de U-boten bleek de Paulus Potter nog te drijven na geraakt te zijn door een torpedo van een vliegtuig. De commandant van de U-225 ging aan boord en nam de Nederlandse vlag mee als trofee en bracht de Paulus Potter daarna tot zinken.
Aankomst
Van alle 37 (vervoers)schepen wisten er slechts 11 veilig aan te komen. Negen daarvan kwamen in Archangelsk binnen, wat ook het einddoel was. Twee van de schepen kwamen in Moermansk aan, dat was een kortere maar, omdat de Duitse forten in Noorwegen zicht hadden op Moermansk, een gevaarlijkere route.
Na de aankomst is de lading gelost en zijn de schepen weer naar IJsland gegaan, waar één van de schepen op de terugweg alsnog tot zinken werd gebracht.
Links en bronnen
Website met de U-255, ook de andere U-boten zijn hier te vinden (Engels)
Hier zijn alle geallieerde konvooien van de Tweede Wereldoorlog te vinden (Engels)
Een bericht van Hugh Dowding (generaal bij de Royal Air Force): "Drie van de 37 schepen kwamen naar de haven... een ongelukkig konvooi" waarschijnlijk over de eerste drie schepen die Archangelsk binnenvoeren (Gevonden op Wit-Russische Wikipedia)