Tripartite

Een tripartite (Frans: drie partijen) is een politieke coalitie die bestaat uit drie volkspartijen of politieke stromingen. Het gaat dan om een coalitie van christendemocraten, sociaaldemocraten en liberalen.

Nederland

De leden van het kabinet-Drees-Van Schaik (PvdA, KVP, CHU en VVD)

In Nederland zijn de kabinetten-Drees-Van Schaik (tussen 1948 en 1951) en -Drees I (tussen 1951 en 1952) tripartites geweest. Die kabinetten bestonden uit de sociaaldemocratische Partij van de Arbeid (PvdA), de christendemocratische Katholieke Volkspartij (KVP) en Christelijk-Historische Unie (CHU), en de rechts-liberale Volkspartij voor Vrijheid en Democratie (VVD). Dit waren weliswaar vier partijen, maar wel drie politieke stromingen. Deze kabinetten hielden zich vooral bezig met de rol van Nederland na de Tweede Wereldoorlog en de onafhankelijkheid van Indonesië. Het kabinet-Drees-Van Schaik viel uiteindelijk over de overdacht van Nederlands-Nieuw-Guinea aan Indonesië. De Tweede Kamerfracties van de CHU en de VVD waren hier tegen, terwijl de PvdA en KVP voorstander waren. De minister van Buitenlandse Zaken, Dirk Stikker, was lid van de VVD, maar was juist ook voorstander van de overdracht. Deze onenigheid leidde uiteindelijk tot de val van het kabinet.

Het kabinet-Drees I werd door dezelfde partijen gevormd. Ze spraken echter af om geen beslissingen te nemen over Indonesië. Hierdoor zat het tweede kabinet wel de termijn uit. Uiteindelijk werd Nederlands-Nieuw-Guinea (nu Westelijk Nieuw-Guinea) onderdeel van Indonesië. Onder druk van de Verenigde Naties (VN) werd er een stemming onder Westelijk-Nieuw-Guineese dorpshoofden georganiseerd. Zij stemden voor aansluiting bij Indonesië.

Het kabinet-Van Agt II was een klassiek tripartite. Het regeerde van 1981 tot 1982 en bestond uit drie partijen: het christendemocratische Christen-Democratisch Appèl (CDA), de sociaaldemocratische PvdA en het links-liberale Democraten '66 (D'66). Het viel al na acht maanden, omdat Dries van Agt en Joop den Uyl, de leiders van het CDA en de PvdA, het niet goed met elkaar konden vinden. Daarbovenop kwam dat het kabinet moest bezuinigen en dat de samenwerking met werkgeversorganisaties en vakbonden niet goed was. Hierdoor werden de leden van het kabinet het niet eens over het werkgelegenheidsbeleid.

Na de Tweede Kamerverkiezingen van 2010 probeerden de VVD, de PvdA en het CDA een tripartite te vormen, maar dat mislukte. Uiteindelijk vormden de VVD en het CDA met gedoogsteun van de PVV het kabinet-Rutte I.

België

Elio di Rupo (PS), de laatste premier of regeringsleider van een tripartite.

In tegenstelling tot Nederland heeft België veel tripartites gehad. Het gaat voor en tijdens de Tweede Wereldoorlog dan om de regeringen-De Broqueville II, -Cooreman, -Delacroix I en II, -Carton de Wiart, -Jaspar I, -Van Zeeland I en II, -Janson, -Spaak I, -Pierlot I, III, IV, V en VII. Dit waren alle coalities tussen de christendemocratische Katholieke Partij, de liberale Liberale Partij en de socialistische Belgische Werkliedenpartij (BWP).

Sinds de Tweede Wereldoorlog komen tripartites minder voor. In 1973 werd na lange tijd weer een tripartite gevormd door de Belgische Socialistische Partij (BSP), de Christelijke Volkspartij (CVP) en Partij voor Vrijheid en Vooruitgang (PVV). Dit was de regering-Leburton. Daarna volgden nog de regering-Martens III, (CVP/PSC, SP/PS en PVV/PRL), de regeringen-Verhofstadt II en III, de regeringen-Leterme I en II, de regering-Van Rompuy en regering-Di Rupo (CD&V/cdH, sp.a/PS en VLD/MR).

De regering-Di Rupo (2011 tot 2014) zat haar termijn uit en was het laatste Belgische tripartite. De huidige regering-De Croo is geen tripartite, omdat daar ook de groene partijen Groen en Ecolo deel van uitmaken. De partijen van de tripartite hebben sinds de verkiezingen van 2019 ook geen meerderheid meer in de Belgische politiek.

De regering-De Croo wordt gezien als een eenheidsregering. In de België wordt een coalitie van christendemocratische, sociaaldemocratische, liberale en groene partijen ook wel een Vivaldicoalitie (naar De vier jaargetijden van Antonio Vivaldi) genoemd.

Bronvermelding

• Dit hadden ze nog niet geprobeerd: gaan formateurs voor ‘Vivaldi-coalitie’? (2019, 21 december). Nieuwsblad. [1]
• Kabinet-Drees I (1948-1951). (z.d.). Parlement.com. [2]
• Kabinet-Drees II (1951-1952). (z.d.). Parlement.com. [3]
• Kabinet-Van Agt II (1981-1982). (z.d.). Parlement.com. [4]
• Lijst van Belgische regeringen. (z.d.). Wikipedia. [5]
• Regering Di Rupo I legt de eed af (2011, 6 december). De Standaard. [6]
• Vivaldi-coalitie. (z.d.). In: Het Vlaams woordenboek. [7]