Kievse Rijk

Kievse Rijk Київська Русь Kyjivska Roes 130px        Ligging van het Kievse Rijk
Hoofdstad	Kiev
Oppervlakte	1.330.000 km2 (1000)
Inwoners	5.400.000 (1000)
Taal	Oudoostslavisch Oudkerkslavisch
Religie	Slavisch heidendom Oosters-orthodox
Adellijk huis	Huis Kyji Huis Rurik
Bestuursvorm	Absolute monarchie
Parlement	Prinsenraad
Munteenheid	Hrivna
Portaal Oekraïne en Geschiedenis

Het Kievse Rijk of de Kievse Roes (Oekraïens: Київська Русь; Kyjivska Roes), letterlijk vertaald 'het land van Roes', was een losse federatie van Oost-Slavische, Baltische en Finse volkeren in het middeleeuwse Oost- en Noord-Europa van het einde van de 9e tot het midden van de 13e eeuw (879-1240), onder het bewind van de Rurikdynastie, gesticht door de Warjaagse prins Rurik.

Inleiding

De moderne naties Wit-Rusland, Rusland en Oekraïne zeggen allemaal dat ze Kievse Roes als hun culturele voorouders hebben, en Wit-Rusland en Rusland hebben hun naam er van afgeleid. De Rurikdynastie zou delen van Roes blijven regeren tot de 16e eeuw met het Tsaardom van Rusland. In zijn grootste omvang, in het midden van de 11e eeuw, strekte het zich uit van de Witte Zee in het noorden tot de Zwarte Zee in het zuiden en van het Kaukasusgebergte en de Karpatenboog in het westen tot de Oeral in het oosten, het verenigen van de meerderheid van de Oost-Slavische stammen. Tijdens het Kievse tijdperk waren handel en transport grotendeels afhankelijk van netwerken van rivieren en havens. De rivieren zorgden voor een belangrijke noord-zuid verbinding.

Het gebied wordt gekenmerkt door een typisch landklimaat, de winters zijn lang en erg koud met veel sneeuw (de kou stijgt naar het oosten), de zomers zijn heet, maar erg kort. Neerslag is ongelijk, meestal regent het in juli en augustus. Een kleine verschuiving in de jaarcyclus kan resulteren in een zeer droog voorjaar, wanneer gezaaid en bevochtigd moet worden, en regenbuien bij de oogst. Gemiddeld was elke derde oogst in het verleden slecht.

Geschiedenis

Volgens de Nestorkroniek was prins Oleg (879–912) de eerste heerser die Oost-Slavische landen begon te verenigen in wat bekend is geworden als Kievse Roes. Hij breidde zijn controle uit van Novgorod naar het zuiden langs de Dnjepr-riviervallei om de handel te beschermen tegen invallen van de Chazaren uit het oosten, en verplaatste zijn hoofdstad naar het meer strategische Kiev. Svjatoslav I (gestorven in 972) bereikte de eerste grote uitbreiding van de territoriale controle van Kievse Roes en voerde een veroveringsoorlog tegen de Chazaren. Vladimir de Grote (980-1015) introduceerde het christendom met zijn eigen doop en, bij decreet, uitgebreid tot alle inwoners van Kiev en daarbuiten. Kievse Roes bereikte zijn grootste omvang onder Jaroslav de Wijze (1019-1054); zijn zonen verzamelden en gaven kort na zijn dood zijn eerste geschreven wettelijke code uit, de Roesskaja Pravda ("Gerechtigheid van Roes").

De staat begon af te brokkelen tijdens de late 11e eeuw en de 12e eeuw en viel uiteen in verschillende rivaliserende (met elkaar ruziënde) regionale machten. Het werd verder verzwakt door economische factoren, zoals de ineenstorting van de commerciële banden van Roes met het Byzantijnse Rijk als gevolg van het verval van Constantinopel en de daarmee gepaard gaande vermindering van handelsroutes door zijn grondgebied. De staat viel uiteindelijk ten prooi aan de Mongoolse invasie van 1240.

Afkomst

Mogelijk waren de eerste Roes' verwant aan de Vikingen. Maar een verband met de Slaven is waarschijnlijker. Het is in ieder geval zeker dat er een nauwe band is van Roes met de Noormannen, wat wordt bevestigd door zowel de uitgebreide Scandinavische nederzettingen in Wit-Rusland, Rusland en Oekraïne als de Slavische invloeden in de Zweedse taal. Gezien de linguïstische (taalkundige) argumenten van nationalistische geleerden, als de proto-Roes Noors waren, moeten ze snel zijn ingeburgerd en Slavische talen en andere culturele praktijken hebben overgenomen.

Ahmad ibn Fadlan, een Arabische reiziger in de 10e eeuw, gaf een van de vroegste schriftelijke beschrijvingen van de Roes: "Ze zijn zo groot als een dadelpalm, blond en rossig, zodat ze geen tuniek of een mantel dragen; in plaats daarvan dragen de mannen onder hen kleding die slechts de helft van zijn lichaam bedekt en een van zijn handen vrij laat." Mogelijk was het een nomadisch volk.

Uitnodiging van de Warjagen

De uitnodiging van de Warjagen door tekenaar Viktor Vasnetsov: Rurik en zijn broers Sineoes en Troevor komen aan in het land van de Ilmenslovenen.

Volgens de Nestorkroniek waren de gebieden van de Oost-Slaven in de 9e eeuw verdeeld tussen de Warjagen en de Chazaren. De Warjagen worden voor het eerst genoemd in 859 als een indrukwekkend eerbetoon van Slavische en Finse stammen. In 862 kwamen de Finse en Slavische stammen in het gebied van Novgorod in opstand tegen de Warjagen, ze dreven hen "terug over de zee en weigerden hen verdere eerbetoon, op weg om zichzelf te regeren." De stammen hadden echter geen wetten en begonnen al snel oorlog met elkaar te voeren, wat hen ertoe bracht de Warjagen terug uit te nodigen om over hen te heersen en vrede in de regio te brengen.

De drie broers - Rurik , Sineoes en Troevor - vestigden zich respectievelijk in Novgorod, Belozersk en Izborsk . Twee van de broers stierven, en Rurik werd de enige heerser van het gebied en stamvader van de Rurikdynastie . Korte tijd later vroegen twee van Ruriks mannen, Askold en Dir, hem om toestemming om naar Tsargrad (Constantinopel) te gaan. Op hun weg naar het zuiden ontdekten ze 'een kleine stad op een heuvel', Kiev, veroverden het op de Chazaren en ook het omliggende land, bevolkten de regio met meer Warjagen en vestigden hun heerschappij over het land van de Polyaniërs.

De Nestorkroniek meldt dat Askold en Dir doorgingen naar Constantinopel met een marine om de stad aan te vallen in 863–66, waarbij ze de Byzantijnen verrasten en de omgeving verwoestten, hoewel andere verslagen de aanval dateren in 860. Patriarch Photius (soort aartsbisschop) beschrijft levendig de 'universele' verwoesting van de buitenwijken en nabijgelegen eilanden, en een ander verslag geeft meer details over de vernietiging en slachting van de invasie. De Roes keerden terug voordat ze de stad zelf aanvielen. De aanval was de eerste ontmoeting tussen de Roes en de Byzantijnen en bracht de Patriarch ertoe om missionarissen naar het noorden te sturen om de Roes en de Slaven te bekeren.

Oprichting van de staat Kiev

Oost-Slavische stammen en volkeren, 8e-9e eeuw

Rurik leidde de Roes tot aan zijn dood in ongeveer 879, en liet zijn koninkrijk na aan zijn bloedverwant, prins Oleg, als regent voor zijn jonge zoon Igor. In 880–882 leidde Oleg een legermacht naar het zuiden langs de rivier de Dnjepr, veroverde Smolensk en Lyubech voordat hij Kiev bereikte, waar hij Askold en Dir afzette en doodde, zichzelf tot prins uitriep en Kiev uitriep tot de "Moeder van Roes' steden". Oleg begon zijn macht over de omliggende regio en de rivieren ten noorden van Novgorod te versterken, waarbij hij de Oost-Slavische stammen belasting liet betalen.

In 883 veroverde hij de Drevlians en legde hen een pels-belasting op. Tegen 885 had hij de Polyaniërs, Severianen, Vjatitsjen' en Radimitsjen onderworpen en hen verboden nog meer hulde te brengen aan de Chazaren. Oleg ging door met het ontwikkelen en uitbreiden van een netwerk van Roes' forten in Slavische landen, begonnen door Rurik in het noorden.

De nieuwe staat Kiev bloeide vanwege de overvloedige aanvoer van bont, bijenwas, honing en slaven voor de export en omdat het drie belangrijke handelsroutes van Oost-Europa controleerde. In het noorden diende Novgorod als een commerciële verbinding tussen de Oostzee en de handelsroute van de Wolga naar de landen van de Wolga-Bulgaren, de Chazaren en over de Kaspische Zee tot aan Bagdad, waardoor toegang werd verkregen tot markten en producten uit Centraal-Azië en het Midden-Oosten. De handel vanuit de Oostzee verplaatste zich ook naar het zuiden via een netwerk van rivieren en korte overdraagmogelijkheden langs de Dnjepr, bekend als de 'route van de Warjagen naar de Grieken', en ging verder naar de Zwarte Zee en verder naar Constantinopel.

Kiev was een centrale buitenpost langs de Dnjepr-route en een knooppunt met de oost-west handelsroute over land tussen de Chazaren en de Germaanse landen van Midden-Europa. Deze commerciële connecties verrijkten Roes' kooplieden en prinsen, financierden strijdkrachten en de bouw van kerken, paleizen, vestingwerken en andere steden. De vraag naar luxegoederen stimuleerde de productie van dure juwelen en religieuze waren, waardoor ze konden worden geëxporteerd, en er was mogelijk ook een slim uitgewerkt krediet- en geldleensysteem.

Vroege buitenlandse betrekkingen

De snelle groei van de Roes naar het zuiden leidde tot conflicten (oorlogen) en onstabiele relaties met de Chazaren en andere buren op de Pontische steppe. De Chazaren waren de baas over de steppe van de Zwarte Zee tijdens de 8e eeuw, handel drijvend en vaak bondgenoten met het Byzantijnse rijk tegen Perzen en Arabieren.

Het Byzantijnse rijk was in staat om van de onrust te profiteren om zijn politieke invloed en handelsrelaties uit te breiden, eerst met de Chazaren en later met de Roes en andere steppegroepen.

De Roes' plunderden in het Kaspische Zee gebied (tegenwoordig Iran, Dagestan en Azerbeidzjan) vanaf 864,  met de eerste grootschalige expeditie in 913, toen ze op grote schaal Bakoe, Gilan, Mazandaran binnenvielen en de Kaukasus binnendrongen.

In de 10e eeuw kwamen de Roes in contact met de Petsjenegen. Deze contacten waren erg ingewikkeld, aangezien de groepen afwisselend verbonden met en tegen elkaar vormden. De Petsjenegen (of ook wel Patzinaken) waren nomaden die over de steppe zwierven en vee fokten dat ze met de Roes ruilden voor landbouwproducten en andere producten.

Svjatoslav

Na de dood van grootvorst Igor in 945 regeerde zijn vrouw Olga als regentes in Kiev totdat hun zoon Svjatoslav volwassen was (ca. 963). Zijn tien jaar durende heerschappij over Roes' werd gekenmerkt door snelle uitbreiding door de verovering van de Chazaren van de Pontische steppe en de invasie van de Balkan. Tegen het einde van zijn korte leven bouwde Svjatoslav voor zichzelf de grootste staat van Europa uit en verhuisde uiteindelijk zijn hoofdstad van Kiev naar Perejaslavets aan de Donau in 969.

Regering van Vladimir en kerstening

Doop van de heilige prins Vladimir , door Viktor Vasnetsov, in de Sint-Volodymyrkathedraal

Het is niet duidelijk beschreven wanneer de titel van de groothertog voor het eerst werd ingevoerd en gebruikt, maar het belang van het vorstendom Kiev werd erkend na de dood van Svjatoslav I in 972 en de daaropvolgende strijd tussen Vladimir de Grote en Jaropolk I.

Zegel van Jaroslav I de Wijze. De drietand in het midden komt enigszins overeen met het wapen van Oekraïne.

Het hoogtepunt van de macht van de Roes staat kwam tijdens het bewind van Vladimir de Grote (980-1015) en prins Jaroslav I de Wijze (1019-1054). Beide heersers zetten de gestage uitbreiding van Kievse Roes voort die onder Oleg was begonnen. Als prins van Kiev was Vladimirs meest opmerkelijke prestatie de kerstening (tot het christelijke geloof brengen) van de Kievse Roes, een proces dat begon in 988. De door Vladimir naar Constantinopel gezonden adviseurs vonden de ceremonies in de Roomse kerk saai. Maar in Constantinopel waren ze zo verbaasd over de schoonheid van de kathedraal van de Hagia Sophia en de liturgische dienst die daar werd gehouden, dat ze ter plekke een beslissing namen over het geloof dat ze zouden willen volgen. Bij hun thuiskomst overtuigden ze Vladimir ervan dat het geloof van de Byzantijnse ritus (Oosters-Orthodoxe Kerk) de beste keuze was, waarop Vladimir een reis maakte naar Constantinopel en regelde om met prinses Anna, de zus van de Byzantijnse keizer Basil II, te trouwen.

Gouden Eeuw van de Kievse Roes

Gouden poort van Kiev

Jaroslav, bekend als "de Wijze", worstelde met zijn broers om de macht. Hij was een zoon van Vladimir de Grote, hij was onderregent van Novgorod op het moment van de dood van zijn vader in 1015. Vervolgens doodde zijn oudste overlevende broer, Svjatopolk de Vervloekte, drie van zijn andere broers en greep de macht in Kiev. Jaroslav, met de actieve steun van de Novogorodiërs en de hulp van vikinghuurlingen, versloeg Svjatopolk' en werd de grote prins van Kiev in 1019. Jaroslav de Wijze werd pas in 1036 een onbetwiste heerser over heel Kievse Roes. Net als Vladimir wilde Jaroslav de betrekkingen met de rest van Europa, met name het Byzantijnse rijk, verbeteren. Jaroslavs kleindochter, Eupraxia, de dochter van zijn zoon Vsevolod I, prins van Kiev, was getrouwd met keizer Hendrik IV. Jaroslav regelde ook huwelijken voor zijn zus en drie dochters met de koningen van Polen, Frankrijk, Hongarije en Noorwegen.

Jaroslav bracht de eerste Oost-Slavische wet uit (de Roesskaja Pravda), bouwde de Sint-Sofiakathedraal in Kiev en de Sint-Sofiakathedraal in Novgorod, bezocht lokale geestelijken en kloosterlingen en zou een schoolsysteem hebben opgericht. Jaroslavs zonen ontwikkelden het grote Holenklooster van Kiev, dat in de Kievse Roes functioneerde als een kerkelijke academie.

In de eeuwen die volgden op de oprichting van de staat, deelden de afstammelingen van Rurik de macht over Kievse Roes. De prinselijke opvolging ging van oudere naar jongere broer en van oom naar neef, maar ook van vader op zoon.

Fragmentatie en verval

De geleidelijke fragmentatie (verdeling in kleinere stukken) van de Kievse Roes begon in de 11e eeuw, na de dood van Jaroslav de Wijze. De positie van de grootvorst van Kiev werd verzwakt door de groeiende invloed van regionale clans (stammen).

Er werd een ongebruikelijk systeem van machtsopvolging ingevoerd (rotasysteem) waarbij de macht werd overgedragen aan het oudste lid van de heersende dynastie in plaats van van vader op zoon, dat wil zeggen in de meeste gevallen aan de oudste broer van de heerser, wat een constante haat en rivaliteit binnen de koninklijke familie aanwakkerde. Er vond 'familicide' plaats. Dit is een soort moord of moord-zelfmoord waarbij een dader meerdere naaste familieleden snel achter elkaar doodt, meestal kinderen, familieleden, echtgenoot, broers en zussen of ouders. Familicide werd vaak ingezet om macht te verkrijgen. De meest duidelijke strijd om de macht was het conflict dat uitbrak na de dood van Jaroslav de Wijze. Op voorstel van Vladimir Monomach vond in 1097 de eerste federale raad van Kievse Roes plaats in de buurt van Tsjernihiv in de stad Ljoebetsj met de belangrijkste bedoeling om begrip te krijgen tussen de strijdende partijen. Maar hoewel dat de gevechten niet echt stopte, koelde het zeker af.

Het verval van Constantinopel - een belangrijke handelspartner van Kievse Roes - speelde een belangrijke rol in het verval van de Kievse Roes. De handelsroute van de Warjagen naar de Grieken , waarlangs de goederen van de Zwarte Zee (voornamelijk Byzantijns) door Oost-Europa naar de Oostzee gingen, was een hoeksteen van de Kievse rijkdom en welvaart. De laatste heerser die een verenigde staat handhaafde, was Mstislav de Grote. Na zijn dood in 1132, viel de Kievse Roes in een recessie. Tegen het einde van de 12e eeuw viel de staat Kiev nog verder uiteen, in ongeveer twaalf verschillende vorstendommen. De kruistochten brachten een verschuiving in de Europese handelsroutes die het verval van Kievse Roes versnelde. In 1204 plunderden de troepen van de Vierde Kruistocht Constantinopel, waardoor de Dnjepr -handelsroute nog nauwelijks belangrijk werd. Enkele van de belangrijkste regionale centra (stadstaten) die zich later ontwikkelden waren Novgorod, Tsjernihiv, Halytsj, Kiev, Rjazan, Vladimir bij Kljazma, Volodymyr-Volynsky en Polotsk. In het noordoosten koloniseerden Slaven uit de regio van Kiev het gebied dat later het Groothertogdom Moskou zou worden door zich te onderwerpen aan en samen te gaan met de Finse stammen die het gebied al bezetten. In 1299, in de nasleep van de Mongoolse invasie, verhuisde de metropoliet (aartsbisschop) van Kiev naar de stad Vladimir (200 kilometer ten oosten van Moskou) en Vladimir-Soezdal.

Aan het einde van de 13e eeuw begonnen de Moskovische groothertogen de voormalige noordoostelijke Kievse gebieden over te nemen en riepen zichzelf uit tot de enige rechtsopvolgers van het Kievse vorstendom. Dit werd het Groothertogdom Moskou (1263-1547). Later werd dit in 1547 het Tsaardom Rusland. Veel later zou dit het Moskovische Keizerrijk worden (1721).

Aan de westelijke kant werd Kievse Roes' opgevolgd door het Vorstendom Galicië-Wolynië (1199 – 1349). In 1349 werd het aan de Poolse kroongebieden toegevoegd. In 1432 ging Galicië-Wolynië het Poolse woiwodschap Roethenië vormen. Later, toen deze gebieden, die nu deel uitmaken van het moderne Centraal-Oekraïne en Wit-Rusland, in handen kwamen van de Gediminiden, leunde het machtige, grotendeels Groothertogdom Litouwen zwaar op de culturele en juridische tradities van Roes. Dit bleef zo van 1398 tot de Unie van Lublin in 1569 - hierbij creëerde men een enkele staat, het Pools-Litouwse Gemenebest.