Chili

Werk in uitvoering! Aan dit artikel wordt de komende uren of dagen nog gewerkt. Belangrijk: Laat dit sjabloon niet langer staan dan nodig is, anders ontmoedig je anderen om het artikel te verbeteren. De maximale houdbaarheid van dit sjabloon is twee weken na de laatste bewerking aan het artikel. Kijk in de geschiedenis of je het artikel kunt bewerken zonder een bewerkingsconflict te veroorzaken.

Dit artikel is nog niet af.

Republiek Chili República de Chile
Hoofdstad	Santiago
Aantal inwoners	19.678.363 (2021)
Oppervlakte	756.096 km²
Regeringsvorm	Presidentiële republiek
President	Sebastián Piñera (sinds 2018)
Godsdienst	Christendom (63%) Geen religie (36%) Overig (1%)
Taal	Spaans (Español)
Munteenheid	Chileense peso
Volkslied	Himno Nacional
Nationale feestdag	18 september
Landcode	CHL

Alle gebieden die tot Chili behoren

Chili (Spaans: Chile), officieel de Republiek Chili, is een land in Zuid-Amerika. Het land ligt in geklemd tussen de Stille Oceaan en het Andesgebergte. Chili grenst aan Peru, Bolivia en voor een heel lang stuk aan Argentinië. De hoofdstad van het land is Santiago.

Chili wordt vaak het "langste land ter wereld" genoemd. Chili is namelijk immens lang en dun. Het land strekt zich uit van het midden van Zuid-Amerika tot aan het zuidelijkste puntje, Kaap Hoorn. Daarnaast horen Paaseiland (bekend van de beelden), de Juan Fernández-archipel en de Desventuradaseilanden bij Chili. Ook maakt Chili aanspraak op een gedeelte van Antarctica, maar officieel is dit geen onderdeel van het land zelf.

Het Zuid-Amerikaanse land heeft een lange geschiedenis. In 1818 werd Chili onafhankelijk van Spanje en het voerde gedurende de 19e eeuw drie oorlogen. Chili heeft een lange, democratische traditie, die een aantal keer onderbroken is. Tussen 1973 en 1990 was het land een dictatuur onder leiding van generaal Augusto Pinochet. De enorme lengte van het land zorgt ervoor dat bijna ieder klimaattype in het land voorkomt. Tevens zijn er veel verschillen in landschap, flora en fauna. Ook leven er verschillende bevolkingsgroepen binnen het land samen.

Naam

De geelboegtroepiaal

De naam Chili heeft verschillende oorsprongen. Volgens de Spanjaard Diego de Rosales noemde de Inca's die er leefden een van de valleien "Chili". Deze naam zou afgeleid zijn van de heerser "Tili", de leider van de vallei in de 15e eeuw tijdens de veroveringen door de Spanjaarden. De naam Chili kan tevens uit een andere vallei in Peru afkomstig zijn; waar er een plaatsje was genaamd Chili. Andere theorieën zeggen echter dat Chili komt van een ander woord uit een Indiaanse taal. Chili zou dan Einde van de Aarde of waar het land eindigt betekenen. In andere Indianentalen betekent Chili kou of sneeuw. Overigens kan de naam ook van de menselijke imitatie van de geelboegtroepiaal (een vogel) zijn afgeleid. Deze vogel komt namelijk veel voor in Chili.

De Spaanse conquistadors namen de naam over van de Inca's. Overleden van de eerste ontdekkingstocht in de regio stonden bekend als de mannen van Chili. In het Spaans is dit later veranderd naar Chile, om het internationaal aantrekkelijker te maken. In veel andere talen, waaronder het Engels en Duits is dit overgenomen. Het Nederlands gebruikt de oorspronkelijke naam Chili, net als onder andere het Frans.

Geschiedenis

Vroege geschiedenis

De vroegst bewoonde plek in Chili, Monte Verde, is gedateerd op 12.500 jaar geleden. De vroegste menselijke resten die op het Chileense grondgebied zijn gevonden dateren van ongeveer 10.500 jaren geleden.

De Mapuche waren de originele inwoners van centraal en zuidelijk Chili. Het grondgebied van het huidige Chili werd bewoond door verschillende Indianenstammen zoals de Aymara in het noorden, Mapuche in het midden en de Yagán en Kawésqar (ook Alacaluf genoemd) in het zuiden. De Inkakeizer Wayna Qhapaq veroverde tussen 1493 en 1527 een groot deel van het noorden van Chili, tot aan de Maule rivier. Daar stuitten de Inca's op hevig verzet van de Mapuche stammen.

Kolonie van Spanje

De eerste Spaanse ontdekkingsreiziger in Chili was Diego de Almagro, in het jaar 1535. Vanaf 1540 waren er Spaanse nederzettingen.

Onafhankelijkheid en 19e eeuw

In 1810 verklaarde Chili zich onafhankelijk.

In 1814 is er de onafhankelijkheidsoorlog.

Van 1879 tot 1884 is Chili in oorlog met zowel Peru als Bolivia, over de salpeter-velden in het noorden, een grensstreek van de drie landen. Chili wint deze oorlog.

Chileense Burgeroorlog in 1891

Dictatuur onder Pinochet

17 jaar lang ging Chili gebukt onder de dictatuur van Pinochet, van 1973 tot 1990. Vanaf 1990 keerde de democratie terug.

Geografie

Landschap

In het westen en zuiden grenst het land aan de Grote Oceaan. Aan de noordgrens ligt de Atacama, de droogste woestijn ter wereld. In het oosten rijst het reusachtige gebergte van de Andes op. In deze Andes bevindt zich de Aconcagua, met 6.962 meter de hoogste berg van Amerika. Tussen de bergen en de kust liggen de centrale valleien van Chili, hier wonen de meeste mensen. In het zuiden lopen de gebergtes over in fjorden en eilanden en zijn er grote ijsvlaktes. Hier zijn ook een van de grootste zoetwaterreserves ter wereld. Chili heeft een van de meest gevarieerde landschapsvormen Chili bestuurt verder drie eilanden(groepen) in de Grote Oceaan, de Desventuradaseilanden, de Juan Fernández-archipel en Paaseiland.

Klimaat

De enorme lengte van Chili kent het land een groot aantal klimaat zones. Van noord naar zuid zijn de volgende klimaatzones te onderscheiden:

Het woestijnklimaat overheerst het noorden van Chili. Het hooggebergte-woestijnklimaat overheerst de Altiplano. Het halfwoestijnklimaat overheerst het Kleine Noorden. Het mediterraan klimaat overheerst Midden-Chili tot aan de Bío Bío rivier. Het gematigd regenklimaat overheerst in de Araucanía en het merengebied. Het maritiem klimaat overheerst op de eilanden langs de kust en een zone vlak langs de kust. Het hooggebergteklimaat overheerst de Patagonische Andes. Het continentaal steppeklimaat overheerst op de Patagonische vlaktes. Op Paaseiland heerst een subtropisch klimaat met het hele jaar door regen (ca. 1150 mm), en een gemiddelde jaartemperatuur van iets meer dan 20 °C. De Juan Fernandez-eilanden hebben een mediterraan klimaat met vooral in de winter regen (ca. 900 mm op jaarbasis), en een gemiddelde jaartemperatuur van 14 °C.

Grote steden

De hoofdstad is Santiago. Enkele andere plaatsen zijn:

• Antofagasta
• Arica
• Chuquicamata
• Coquimbo
• La Serena
• Osorno
• San Pedro de Atacama
• Temuco
• Valparaíso
• Punta Arenas

Bevolking

Bevolkingsgroepen

Volgens een schatting woonden er in juni 2006 16.432.674 mensen in Chili, waarmee het het zestigste land ter wereld is qua aantal inwoners. Chilenen zijn voor het grootste deel nazaten van immigranten uit diverse Europese landen, waarbij de nakomelingen van Spaanse (voornamelijk uit Baskenland en Andalusië) immigranten overheersen, en in mindere mate Duitsers, Zwitsers, Fransen, Engelsen en Kroaten. Ongeveer 5% van de bevolking is indiaan, waarvan het grote merendeel Mapuche, en 65% mesties.

Talen

De officiële taal in Chili is het Spaans. Andere talen zijn het Mapudungun, Huilliche, Aymara, Quechua, Rapa Nui, Yámana en het Kawésqar

Chileense cultuur

Erfgoed

• Nationaal park Rapa Nui
• Kerken van Chiloé
• Historische wijk van de havenstad Valparaíso
• Salpetergroeves Humberstone en Santa Laura
• mijnstad Sewell
• Parque Nacional Torres del Paine

Politiek

Bestuurlijke indeling

Een kaart van de regio's van Chili

Chili bestaat uit zestien regio's, waaronder het hoofdstedelijk district. Deze zestien regio's zijn:

• Antofagasta
• Araucanía
• Arica y Parinacota
• Atacama
• Aysén del General Carlos Ibáñez del Campo
• Biobío
• Coquimbo
• Los Lagos
• Los Ríos
• Magallanes y la Antártica Chilena
• Maule
• Región Metropolitana de Santiago
• Ñuble
• Libertador General Bernardo O'Higgins
• Tarapacá
• Valparaíso

Deze bestaan elk uit meerdere provincies, 51 in totaal. De provincies zijn op hun beurt ingedeeld in gemeenten, 346 voor heel Chili. Paaseiland, het Juan Fernández-archipel en de Desventuradaseilanden vallen onder de provincie Valparaíso. Paaseiland is een provincie binnen die regio, terwijl het Juan Fernández-archipel (inclusief de Desventuradaseilanden) de status van gemeente hebben. De Chileense claim op Antarctica, genaamd Antártica, valt onder de provincie Magallanes y la Antártica Chilena.