Water

Een glas met water

Water (scheikundig: H₂O) is een verbinding van twee waterstofatomen en een zuurstofatoom. Anders gezegd: H₂O is een molecule water bestaande uit twee atomen H (van H = hydrogenium = waterstof) en één atoom O (van O = oxygenium = zuurstof).

Waarvoor dient water?

Al het leven op aarde bestaat grotendeels uit water. Zo bestaat de wereld voor 70% uit water en de mens bestaat voor 65% uit water. Daarnaast is het leven op aarde ook afhankelijk van water. Zonder water is er namelijk geen leven mogelijk.

Welke vormen kan water hebben?

Water heb je in drie verschijningsvormen: ijs, water en waterdamp. Dat zijn: vaste stoffen, vloeistoffen en gassen. De temperatuurschaal van Celsius (en ook die van Kelvin) zijn gebaseerd op de overgang tussen deze toestanden: ijs smelt (wordt vloeibaar) bij 0°C en water verdampt volledig (wordt gasvormig) bij 100°C, dan wordt het waterdamp. Maar water verdampt ook bij een lagere temperatuur dan 100°C, denk maar aan plassen regenwater op het wegdek. Dit proces van de verandering van de verschijningsvormen is belangrijk bij de waterkringloop. Water heb je ook in zoet (kraanwater) en zout (zeewater). Als water van het zoete in het zoute komt, dan noem je dat brak water.

Hoe komt water op onze wereld?

Heel lang geleden vielen miljarden meteoren op aarde, in die meteoren zat ijs. 150 miljoen jaar ging dit door. Na die 150 miljoen jaar waren er zoveel meteoren op aarde gevallen dat we zeeën kregen.

Waar vind je water?

Bijna alles op deze wereld bevat wel water. Wij zelf bijvoorbeeld. Toch denken mensen bij water meestal aan het water uit de kraan of de rivier door de stad. Je hebt verschillende soorten manier waarop water stroomt. Je hebt bijvoorbeeld: beken, rivieren, meren, zeeën, oceanen, grachten, kanalen enz. Sommige zijn ontstaan in de natuur. Er zijn ook waterwegen die door mensen gemaakt zijn. Je hebt bijvoorbeeld kanalen en meren die door de mens zijn gemaakt. Het IJsselmeer is daar een beetje een voorbeeld van. Dit meer was eerst een zee en is dus door mensen veranderd.

Schoon drinkwater

Waterwingebied

Toegang tot schoon drinkwater voor meerdere mensen was een van de ‘Millenniumdoelen’ en vanaf 2000 werd het recht op toegang tot schoon drinkwater vervolgens meer en meer als een ‘zelfstandig mensenrecht’ beschouwd. Voor het verkrijgen van schoon drinkwater zijn we voor een groot gedeelte afhankelijk van de natuur. De bodem werkt als een soort filter. Daarin wordt het grondwater gefilterd. In Nederland is het duingebied zo'n plek waar schoon drinkwater wordt gefilterd. Soms kom je langs de weg bordjes tegen met daarop de tekst waterwingebied. Het is dus zaak dat juist daar eventuele vervuiling een bedreiging kan zijn voor schoon drinkwater. Drinkwater wordt wereldwijd steeds schaarser, veelal door verdamping. Dit is het gevolg van de klimaatverandering. Natuurgebieden of Natura 2000-gebieden zijn veelal ook plekken waar waterwingebieden zijn. Dus het beschermen van de natuur, is ook het beschermen van de drinkwatervoorziening.

Hoeveel water is er op de wereld

Er is 1.6 miljard kubieke kilometer (km³) water op deze wereld.

Welke rol speelt water in het dagelijks leven van een mens?

Water is erg belangrijk in het dagelijks leven van een mens. Omdat een menselijk lichaam voor 65% uit water is opgebouwd, is water een belangrijke bouwstof voor je lichaam. Mensen moeten hierdoor gemiddeld 2 liter water per dag drinken. Zonder water zou een mens hoogstens 4 dagen kunnen overleven. De wereld bestaat voor meer dan twee derde uit water. Er is dus meer water op de aarde dan het land waarop wij wonen. Ongeveer 97% van het water op aarde is te vinden in de zeeën en oceanen en is zout water. Minder dan 2% van het water is heeft een vaste vorm van ijs in de poolkappen en de gletsjers. Ongeveer 0.5% is zoet, ook wel drinkwater, en brak water. Brak water vind je op plaatsen waar zoet en zout water in elkaar overvloeien, zoals bij riviermondingen (delta's of estuariums). Omdat de hoeveelheid water op de aarde gelijk blijft, gebruiken wij het water steeds weer opnieuw. Dit noem je de waterkringloop. Zeewater verdampt (waterdamp), het zoete water stijgt op en het zoute water blijft in de zee. Samen met de verdamping vanaf de grond vormt het waterdamp wolken waaruit weer neerslag volgt. Rivieren en beken voeren het zoete water weer naar de zee.

Naast water om te drinken, gebruiken wij mensen water voor verschillende dagelijkse activiteiten zoals onder andere de wc doorspoelen, douchen, tanden poetsen, handen wassen en voedsel klaarmaken. Gemiddeld gebruikt een persoon in Nederland ongeveer 112 liter per dag! Maar omdat water steeds meer een schaars goed wordt, moet je er zuinig mee omgaan.

Daarnaast gebruiken wij in Nederland ook zoetwater voor de land- en tuinbouw. De boeren in de land- en tuinbouw gebruiken gemiddeld 125.000.000.000 liter water per jaar. Niet alleen de mens maar ook dieren en planten hebben water nodig. Omdat de mensen planten en dieren nodig hebben, en andersom, kan je wel stellen dat water dus van levensbelang is voor de hele wereld.

Schoon zoet water heeft een mens dus elke dag nodig. Volgens Rijkswaterstaat (2016) is schoon water, gezond water met een goede kwaliteit dat geschikt is voor de bereiding van drinkwater en rijk is aan planten en dieren. De maatregelen die Nederland heeft genomen om dit water te gebruiken en een goede kwaliteit hiervan te waarborgen zijn er vele. Aan het eind van de middeleeuwen werd er een begin gemaakt aan de riolering van Nederland. Dit zorgde voor de afvoer van vervuild water dat weer schoongemaakt kan worden. Ook werd hierdoor het water uit bijvoorbeeld de grachten van Amsterdam veel minder bevuild. Tegenwoordig zijn verontreinigingen door afvalstoffen van Europese fabrieken, afvalbergen op zee en onnatuurlijk evenwicht van een visgemeenschap problemen die ongezond water veroorzaken (Rijkswaterstaat, 2016).

Het winnen van schoon drinkwater en het vervoer ervan door waterleidingen ontstond in de 19e eeuw. Waterbekkens werden onder andere in de duinen aangelegd. Het duinzand zorgde voor de reiniging.

Rijkswaterstaat is verantwoordelijk voor het onderhoud en de zorg voor de grote wateren en bijbehorende infrastructuur, zoals dijken, bruggen en sluizen. De Waterschappen zijn regio's vergelijkbaar met de provincies. Zij onderhouden en controleren de waterlopen in hun gebied.

Welke mogelijke gevaren schuilen er door het Nederlandse waterlandschap?

Nederland is een Deltaland. Een delta is een stelsel van vertakkingen van rivieren voordat deze in een zee of een meer uitmonden. Nederland bestaat voor een groot deel uit het aangesloten deltagebied van de rivieren de Rijn, Maas en Schelde. Delta’s liggen vaak erg laag ten opzichte van de zee. Nederland ligt voor een groot deel onder het Normaal Amsterdams Peil (NAP). Een NAP-hoogte van 0 meter is ongeveer gelijk aan het gemiddeld zeeniveau van de Noordzee (Rijkswaterstaat, 2016). Nederland wordt beschermd door dijken, stormvloedkeringen en duinen, maar er kunnen overstromingen plaatsvinden. Een ander gevaar is verzilting van de bodem als er zout zeewater binnendringt.

Overstromingen en stormvloeden

Van een stormvloed is sprake wanneer het (zee)waterpeil door de wind wordt opgestuwd tot boven het zogenoemde grenspeil. Langs onze kust ligt het grenspeil 1,5 meter boven gemiddeld hoogwater. Het grootste gevaar ontstaat bij stormen uit noordwestelijke richting. Het door de storm opgestuwde water van de Noordzee kan dan de smalle doorgang van het Nauw van Calais niet snel genoeg passeren. Ook de grote rivieren hebben als gevolg van (te) grote afvoeren van smeltwater en neerslag uit de bovenste delen van de stroomgebieden regelmatig overstromingen veroorzaakt (Rijn, van, D. & Polderman, R., 2010).

Wateroverlast en wateropslag

Door langdurige of kortstondige zeer hevige regenval kun je wateroverlast krijgen. De bodem of het afvoersysteem/riool kunnen een kortdurende zeer hevige regenbui niet verwerken met als gevolg water op straat, in de kelders en in de kruipruimten onder huizen. Dit gebeurt voornamelijk in steden. Nadeel daar is dat er weinig groenstroken zijn en veel verharding (straten, stoepen, pleinen enzovoorts), waardoor het water maar langzaam kan wegzakken. Mensen halen er op verschillende plekjes tegels en stenen uit weg en maken er tuintjes. Ook op platte daken worden steeds meer daktuinen aangelegd die deels het water kunnen opvangen en vasthouden. Gemeentes leggen ook steeds vaker grote opvangbakken aan, bijvoorbeeld onder een rotonde. Vergroening helpt ook een beetje om de opwarming van de aarde tegen te gaan.

Een groenere stad (dorp) is veel leefbaarder, want bomen en planten geven ook in de zomer meer verkoeling. Vooral in wijken in de stad waar de bebouwing heel dicht is, kun je ook echt last hebben van de hitte. Er vormt zich daar dan een hitte-eiland.

In niet-stedelijke gebieden is de oorzaak dat er teveel water, door langdurig neerslag, in de grond zit en dan kan die de regen niet meer bergen. De grond is dan verzadigd. Dan krijg je onderwater gelopen stukken land (Rijn, van, D. & Polderman, R., 2010). Soms kan na lange droogte de grond zijn dichtgeslagen. Hierdoor kan het water er ook niet in zakken. Verder kan er in de bodem een slecht doorlaatbare laag zitten, bijvoorbeeld van rivierklei.

Zeespiegelrijzing

Doordat de gemiddelde temperatuur van de aarde stijgt, smelt er meer ijs van gletsjers en poolkappen af dan er nieuw wordt gevormd. Daarnaast zet het water door de verwarming uit, welke ook een bescheiden rol speelt in de zeespiegelrijzing (Rijn, van, D. & Polderman, R., 2010). In de toekomst zullen in Nederland meer dijken meten worden versterkt.

Bodemdaling

Bodemdaling zorgt ervoor dat er steeds meer stukken grond in Nederland onder het NAP komen te liggen. De bodem ligt dus lager dan de zee. Dit gebeurt veel in de oude veenpolders zoals bij Gouda. Probleem hierbij is dat niet alleen huizen gaan verzakken, maar ook de de bovenkanten van de vaak nog houten heipalen gaan verrotten, waardoor huizen nog meer verzakken. Heipalen zijn in dergelijke gebieden nodig omdat de ondergrond slap is. Zandgrond is bijvoorbeeld wel stevig, maar zit daar dieper onder de grond.

Teveel water afvoeren.

Omdat we in Nederland zo gericht zijn op het afvoeren van water, kan er in droge tijden juist een tekort aan water ontstaan. Dat kan worden opgevangen door op bepaalde plaatsen juist water op te slaan. Ook worden beken en rivieren eerder afgedamd met schuiven die open en dicht kunnen, zodat het water wordt vastgehouden in droge tijden.

Spreekwoorden

• Een schip te water laten = van stapel laten lopen;
• Weer boven water komen = na zoek geweest te zijn weer voor de dag komen;
• Water naar (de) zee dragen = nutteloos werk doen;
• Water bij de wijn doen = zijn eisen matigen omdat de omstandigheden daartoe dwingen;
• Het feest is in het water gevallen = is mislukt (door het slechte weer).

Externe links

• Webpad water
• Dijkversterking: Nieuwsbericht Ministerie van Infrastructuur en Waterstaat
• Idem: Nederland voorlopig veilig, maar moet leren omgaan met verzilting.

Andere projecten met dit onderwerp

• Water, op Wikibooks