Midden-Oosten: verschil tussen versies

Huidige versie van 8 jan 2024 om 15:47

Jeruzalem is een belangrijke stad in het Midden-Oosten.

Het Midden-Oosten of Zuidwest-Azië is een gebied/regio in Azië. Er is niet vastgelegd welke landen er officieel tot het "Midden-Oosten" behoren, maar ongeveer bestaat het Midden-Oosten uit Turkije, Saoedi-Arabië, Jemen, Oman, Verenigde Arabische Emiraten, Qatar, Bahrein, Irak, Iran, Israël, Syrië, Jordanië, Libanon, Koeweit en Egypte. Het bestaat voor het grootste gedeelte uit woestijn, maar is wel rijk aan olie en grondstoffen. Het klimaat is droog en warm. Het gebied heeft een rijke geschiedenis en veel beroemde figuren uit de wereldgeschiedenis komen er vandaan. Het heeft ook een unieke cultuur, religie, taal en keuken. Arabisch en Farsi (Perzisch) worden er het meest gesproken.

Geschiedenis

Alexander de Grote, detail mozaïek

Bekend vanaf de tijd van het Romeinse Rijk, maar ook al veel eerder. Bijvoorbeeld: Mesopotamië, een oud rijk uit de Oudheid, was er wel 4000 jaar geleden al. Het lag in wat nu Irak heet. Egypte en Palestina waren later van de Romeinen, al kwamen er wel opstanden. En Egypte ook, maar dat hoort eigenlijk bij Noord-Afrika. Ook het Ottomaanse rijk had veel gebied in het Midden-Oosten. We kennen het nu als het land Turkije maar is veel kleiner en hoort bij het continent Europa.

Al vroeg in de geschiedenis was het Midden-Oosten al erg belangrijk. Denk aan Mithridates van Pontus, een Oosterse koning die veel landen veroverde en vocht tegen de Romeinen. Of aan het machtige Perzische Rijk (dat we nu kennen als Iran). Of aan het grote rijk van de beroemde Macedonische veldheer Alexander de Grote, misschien wel de beroemdste veldheer aller tijden. Hij versloeg de machtige koning Darius en veroverde het enorme Perzische rijk, dat een leger had van wel een half miljoen soldaten! Ook veroverde hij India en zelfs delen van Afrika, Europa, Rusland, Griekenland en heel het Midden-Oosten.

Een groot deel van het Midden-Oosten heeft bij het Romeinse Rijk gehoord. Vooral de gebieden rond de kust. Hier zijn ook Romeinse ruïnes.

De ingang van Petra, de "Roze Stad" uitgehakt in de rotsen van Jordanië

Petra is een oude stad in Jordanië. Het was de hoofdstad van de Nabateeërs, een volk wat hier leefde. De stad werd in 1812 door een Zwitser herontdekt. Tegenwoordig wonen er geen mensen meer in Petra. Er komen nog wel veel toeristen in deze stad. De enige ingang naar Petra is een smalle kloof. Petra heet ook wel de roze stad vanwege de vele roze gebouwen. In Petra staat ook een mausoleum (graftombe voor familie) dat uitgehakt is in de rotsen. Koning Aretas III liet het bouwen. De tombe heet Khazneh.

Jezus, Zoon van God, kwam ook uit het Midden-Oosten

En aan Atilla de Hun en Genghis Khan, de Mongoolse Krijgsheren die ook bijna de halve bekende wereld wisten veroverden. Of aan Jezus en Mohammed, bekend van het christendom en als profeet in de islam. Al vanaf het jaar 4000 duizend voor Christus tot aan nu heeft Midden-Oosten een belangrijke plaats in de wereldgeschiedenis. De laatste tijd vooral omdat er zich veel oorlogen afspelen. Maar ook omdat er veel interessante en kleurrijke figuren vandaan komen en er schitterende gebouwen en landschappen zijn. Voor toeristen kan het Midden-Oosten erg mooi zijn, al is het soms wel gevaarlijk.

Oorlogen

Hamid Karzai, president van Afghanistan

Er is veel rijkdom want het is een olierijk gebied (er zit veel aardolie in de grond). De olie is veel waard. Veel olie komt uit het Midden-Oosten. Die rijkdom is wel oneerlijk verdeelt: niet iedereen is rijk, behalve een aantal rijke zakenmensen en oliesjeiks. Er is vaak oorlog in het Midden-Oosten. Bijvoorbeeld tussen de Joden en de Palestijnen. De gebieden (de Gazastrook en de Westelijke Jordaanoever) komen veel in het nieuws. en er was lange tijd oorlog in Irak. In Iran waren laatst rellen over een verkiezingsuitslag en in Palestina/Israël wordt al sinds 1948 gevochten tussen de moslims en de joden. De Israëliërs hebben een muur gemaakt om zich te beschermen, maar hierdoor kunnen de Palestijnen soms hun eigen land niet meer in of uit. De Palestijnen (Hamas) schieten soms raketten af en de Israëliërs ook. In begin 2009 kwamen hierbij regelmatig Palestijnen en Israëliërs om het leven.

Een andere bekend oorlog was degolfoorlog tussen Iran en Irak. Daarin speelde de islam ook een rol. In Iran wonen sjiieten en in Irak vooral [soennieten]] . Tijdens de golfoorlog hadden veel landen rond de Golf van Aden en de Perzische golf ruzie. Onder andere Jemen was hierbij betrokken.

In Iran en Irak en Afghanistan leven de Koerden: die willen graag een zelfstandige staat (Koerdistan). Veel leven ook in Turkije. En in Afghanistan heb je de Taliban - die gaan nu naar Pakistan toe en daar vechten ze ook veel. De PKK in Turkije is ook een Koerdische beweging. Hezbollah is een Sjiitische groep in Libanon. Al met al gebeurt er erg veel oorlog in dit gebied.

In 2008 was er een oorlog tussen Israël en Libanon. Hierbij zijn ook veel mensen om het leven gekomen.

Arabische Lente

In eind 2010, 2011 en 2012 waren er flinke protesten in het Midden-Oosten en Noord-Afrika. Het begon in het Afrikaanse land Tunesië. De burgers waren ontevreden met de president. Hij was al erg lang president en hij was een dictator. Later kwamen er ook grote protesten in Egypte en Libië. Zij wouden ook hun presidenten weg hebben. Vooral in Libië gingen de protesten lang door. Uiteindelijk hebben ze daar de ex-president Kadaffi gedood.

In het Midden-Oosten waren er grote protesten in Jemen, Israël en Bahrein. In Oman, Libanon, Jordanië en Koeweit is de regering veranderd, de protesten waren daar minder groot. Er waren ook kleine protesten in Saoedi-Arabië.

De grootste protesten vonden plaats in Syrië. Hier wilden de inwoners president Assad weg hebben. De protesten zijn uitgegroeid in een echte burgeroorlog. Deze gevechten brengen veel schade aan eeuwenoude steden Damascus en Aleppo. in het totaal zijn er meer dan 500.000 doden gevallen. Een groot deel van de bevolking heeft moeten vluchten. De meeste gingen aar Turkije en Libanon, maar er gingen ook veel mensen naar Europa. Slechts weinig vluchtelingen konden naar Saoedi Arabië of de rijke golfstaten. Ook Turkije, een buurland van Syrië, heeft zich ermee bemoeid, omdat zij zelf last kregen van de gevechten. Zo viel er een granaat in een Turks grensstadje.

In Jemen woedt nog altijd en burgeroorlog. Die gaat tussen de Houthi's, een volk van sjiieten en de vooral zuidelijke stammen. Dat zijn meer soennieten. Inmiddels zijn er meer dan 230.000 doden gevallen.

Religie

Miljoenen pelgrims verzamelen zich elk jaar bij de heilige Kaaba in Mekka

De meeste mensen in het Midden-Oosten zijn moslim. Ze wonen in alle landen in het midden oosten en meestal in de meerderheid. In sommige landen vooral strenge en in andere landen niet. In Mekka staat de Kaaba (in het Arabisch: الكعبة ), een speciale steen voor moslims. Het is een enorme grote, heilige steen, die zwart van kleur is. Mekka is voor moslims een erg belangrijke stad. De belangrijkste profeet van de Islam, Mohammed, kwam er namelijk vandaan. Jaarlijks komen dan ook miljoenen pelgrims (rondreizende gelovigen op bedevaart) naar Mekka toe om de Kaaba met eigen ogen te zien en aan te raken.

De gelovigen van het Midden-Oosten. Van links naar rechts: een orthodox joodse vrouw, een katholieke non, een orthodox christelijke non en een islamitische vrouw.

Je hebt hele strenge (conservatieve) moslims en je hebt hele relaxte moslims. Die strenge dragen altijd hoofddoekjes en baarden en hebben grote gezinnen. Sommige moslima's (moslimvrouwen) dragen een boerka, een pak dat ze haast helemaal bedekt, anderen alleen een klein hoofddoekje en sommige hun haar los. Maar meestal vinden ze dat alleen de man en de familie een vrouw met haar haar los mogen zien, als ze thuis is. In sommige landen willen de mensen (taliban bijvoorbeeld) de boerka verplicht maken. In landen als Nederland en België zie je niet zo veel mensen met een boerka. In Nederland is het tegenwoordig net als in Frankrijk verboden een boerka te dragen.

In Israël (Palestina) zijn veel joden - er wonen er ook een paar in Libanon en Syrië maar dan als minderheid. In Jeruzalem staat de Klaagmuur, die voor de joden erg belangrijk is omdat die een onderdeel is van een oude tempel van voor de Romeinse Tijd. Je hebt liberale joden (die zijn modern) en orthodoxe (strenge, conservatieve). De orthodoxen hebben altijd baarden, hoeden en vlechtjes langs de oren. Ze leven ouderwets en hebben veel kinderen net als strenge moslims. Er is hier in de 7e eeuw nog een geloof ontstaan: de islam, dat is nu het één na grootste geloof ter wereld met bijna een miljard aanhangers wereldwijd. Het is ook de snelst groeiende godsdienst ter wereld.

In Turkije wonen ook veel Christenen. Verspreid over de landen wonen ook Christenen. In Libanon mag je alleen maar trouwen als je allebei hetzelfde geloof hebt. In andere landen mag je weer geen autorijden als vrouw. En in weer andere landen krijg je voor kauwgom kauwen of een biertje drinken een boete! In het hele Midden-Oosten eet men geen varkensvlees: de moslims doen dit niet (alleen halal) en de Joden niet (alleen koosjer). De christenen zijn er maar weinig: die passen zich aan.

Midden-Oosterse keuken

Falafel, een typisch Midden-Oosters gerecht

Het eten in het Midden-Oosten is vaak pittig en kruidig van smaak. Er wordt veel rijst gegeten, bijvoorbeeld in landen als Iran. Qorma is een bekend gerecht, gemaakt van kip met kerrie, korma en rijst. Vanwege de godsdienst wordt er bijna geen varkensvlees gegeten. Kalfsvlees, lamsvlees maar ook bijvoorbeeld kamelenvlees wordt er gegeten. Een ander gerecht is hummus. Dit is een Libanese saus van kikkererwten. In de woestijn reizen de nomaden vaak lang naar een oase. Die dieren kunnen beter gedijen (leven) in het hete, droge klimaat. Vis wordt niet veel gegeten, omdat er niet veel rivieren en meren zijn. De zee is de Dode Zee, en die is zó zout dat er bijna niets in kan leven. Als je gaat zwemmen in deze zee (meer) ga je door het zout zelfs drijven! Ook wordt vaak Falafel en Dönner Kebab gegeten, en shoarma (komt uit Turkije). In Saoedi-Arabië is inmiddels ook veel westers eten: je kunt in Dubai overal wel een Burger King of McDonald's vinden.

Ook heb je kapsalon, een combinatie van eten uit Turkije en Nederland. Het is Döner kebab met patat, knoflooksaus en sla. Het is bedacht door een kapper uit Rotterdam. Nu kun je het op heel veel plekken in Nederland kopen.

Grenzen

Een satellietfoto van het Midden-Oosten.

De grenzen van het Midden-Oosten zijn niet zo duidelijk aangegeven. Sommige mensen zeggen dat Egypte of Georgië er bij horen. Andere weer dat Afghanistan en Pakistan er juist niet bij horen. De grenzen tussen de landen zijn ook niet altijd erg duidelijk. Veel van de oorlogen (scroll naar boven) zijn ontstaan door grensconflicten. Er ligt bijvoorbeeld een stuk niemandsland tussen Saoedi-Arabië en Irak. Of door volken die een eigen land willen zoals in Israël en Palestina (de Palestijnen), of in Irak en Afghanistan (de Koerden). Irak heeft onder Saddam Hoessein stukken land veroverd die niet van hen was. Israël heeft stukken veroverd van Jordanië, omdat Jordanië Israël had aangevallen. Later kwam er vrede tussen Israël en Jordanië en Jordanië wilde het gebied niet meer terug. En dan is er Jeruzalem. Die stad is voor het christendom, de islam en het jodendom allemaal een heilige stad. Al sinds de middeleeuwen, in de tijd van de kruistochten, werd er fel om gevochten. Momenteel is het de hoofdstad van Israël.

Maar in het oosten van de stad wonen veel Moslims. Deze Palestijnen willen eigenlijk Oost-Jeruzalem hebben als de hoofdstad van de Palestijnse staat (die nog altijd niet bestaat). Ook al hebben ze wel de westelijke Jordaanoever en de Gaza-strook. Maar een echt land is het niet. Toch zijn veel van de landen in het Midden-Oosten lid van de Arabische Liga: een unie van veel islamitische landen. Ook een paar Afrikaanse landen horen hierbij.

Bekende mensen uit het Midden-Oosten

Yasser Arafat - strijder
Jezus Christus - Bijbels figuur
Mohamed Omar -Talibanleider
Mohammed - profeet van de Islam
Hamid Karzai - president van Afghanistan
Uri Geller - goochelaar en tv-presentator
Darius de Grote - koning (shah) van Perzische rijk (Iran)
Mahmoud Ahmadinejad - oud-president van Iran
Mithtridates van Pontus - veldheer uit Pontus (Romeinse Tijd)
Saddam Hoessein - vroegere president van Irak
Hammurabi van Babylon - koning van Babylonië (Irak)

Landkaarten

Hier zie je alle kaarten van alle landen in het Midden-Oosten.

Kaart van Jemen.
Kaart van Libanon.
Kaart van Oman.
Kaart van Jordanië.
Kaart van Syrië.
Kaart van Irak.
kaart van Iran.
Kaart van Saoedi-Arabië.
Kaart van Israël.
Kaart van Turkije.
Kaart van de Verenigde Arabische Emiraten.
Kaart van Qatar.
Kaart van Bahrein.
Kaart van Pakistan.
Kaart van Koeweit.
Kaart van Afghanistan.

@@ Regel 1: / Regel 1: @@
 [[Bestand:Jerusalem Dome of the rock BW 13.JPG|right|400px|thumb|Jeruzalem is een belangrijke stad in het Midden-Oosten.]]
-Het '''Midden-Oosten''' of '''Zuidwest-Azië''' is een gebied/regio in [[Azië]]. Het bestaat uit de [[land]]en [[Turkije]], [[Saoedi-Arabië]], [[Jemen]], [[Oman]], [[Verenigde Arabische Emiraten]], [[Qatar]], [[Bahrein]], [[Irak]], [[Iran]], [[Israël]], [[Syrië]], [[Jordanië]], [[Libanon]] en [[Koeweit]] ([[Egypte]] en [[Turkije]] wordt soms ook tot het Midden-Oosten gerekend). Het bestaat voor het grootste gedeelte uit [[woestijn]], maar is wel rijk aan olie en grondstoffen. Het klimaat is droog en warm. Het gebied heeft een rijke geschiedenis en veel beroemde figuren uit de wereldgeschiedenis komen er vandaan. Het heeft ook een unieke [[cultuur]], [[religie]], [[taal]] en keuken. Arabisch en Farsi (Perzisch) worden er het meest gesproken.
+Het '''Midden-Oosten''' of '''Zuidwest-Azië''' is een gebied/regio in [[Azië]]. Er is niet vastgelegd welke [[Land (staat)|landen]] er officieel tot het "Midden-Oosten" behoren, maar ongeveer bestaat het Midden-Oosten uit [[Turkije]], [[Saoedi-Arabië]], [[Jemen]], [[Oman]], [[Verenigde Arabische Emiraten]], [[Qatar]], [[Bahrein]], [[Irak]], [[Iran]], [[Israël]], [[Syrië]], [[Jordanië]], [[Libanon]], [[Koeweit]] en [[Egypte]]. Het bestaat voor het grootste gedeelte uit [[woestijn]], maar is wel rijk aan olie en grondstoffen. Het klimaat is droog en warm. Het gebied heeft een rijke geschiedenis en veel beroemde figuren uit de wereldgeschiedenis komen er vandaan. Het heeft ook een unieke [[cultuur]], [[religie]], [[taal]] en keuken. Arabisch en Farsi (Perzisch) worden er het meest gesproken.
 == Geschiedenis ==
-[[Afbeelding:Alexander de Grote.jpg|250px|thumb|left|[[Alexander de Grote]], detail mozaïek]]
+[[Bestand:BattleofIssus333BC-mosaic-detail1.jpg|250px|thumb|left|[[Alexander de Grote]], detail mozaïek]]
-Bekend vanaf de tijd van het Romeinse Rijk, maar ook al veel eerder. Bijvoorbeeld: [[Mesopotamië]], een oud rijk uit de Oudheid, was er wel 4000 jaar geleden al. Het lag in wat nu Irak heet. [[Egypte]] en Palestina waren later van de [[Romeinen]], al kwamen er wel opstanden. En [[Egypte]] ook, maar dat hoort eigenlijk bij Noord-Afrika. Ook het [[Ottomaans Rijk|Ottomaanse rijk]] had veel gebied in het Midden-Oosten. We kennen het nu als het land [[Turkije]] maar is veel kleiner en hoort bij het continent [[Europa (werelddeel)|Europa]].
+Bekend vanaf de tijd van het Romeinse Rijk, maar ook al veel eerder. Bijvoorbeeld: [[Mesopotamië]], een oud rijk uit de Oudheid, was er wel 4000 jaar geleden al. Het lag in wat nu Irak heet. [[Egypte]] en Palestina waren later van de [[Romeinse Rijk|Romeinen]], al kwamen er wel opstanden. En [[Egypte]] ook, maar dat hoort eigenlijk bij Noord-Afrika. Ook het [[Ottomaans Rijk|Ottomaanse rijk]] had veel gebied in het Midden-Oosten. We kennen het nu als het land [[Turkije]] maar is veel kleiner en hoort bij het continent [[Europa (werelddeel)|Europa]].
-Al vroeg in de geschiedenis was het Midden-Oosten al erg belangrijk. Denk aan [[Mithridates van Pontus]], een Oosterse koning die veel landen veroverde en vocht tegen de [[Romeinen]]. Of aan het machtige Perzische Rijk (dat we nu kennen als [[Iran]]). Of aan het grote rijk van de beroemde Macedonische veldheer [[Alexander de Grote]], misschien wel de beroemdste veldheer aller tijden. Hij versloeg de machtige koning Darius en veroverde het enorme [[Perzische rijk]], dat een leger had van wel een half miljoen soldaten! Ook veroverde hij [[India]] en zelfs delen van [[Afrika]], [[Europa (werelddeel)|Europa]], [[Rusland]], [[Griekenland]] en heel het Midden-Oosten.
+Al vroeg in de geschiedenis was het Midden-Oosten al erg belangrijk. Denk aan [[Mithridates van Pontus]], een Oosterse koning die veel landen veroverde en vocht tegen de [[Romeinse Rijk|Romeinen]]. Of aan het machtige Perzische Rijk (dat we nu kennen als [[Iran]]). Of aan het grote rijk van de beroemde Macedonische veldheer [[Alexander de Grote]], misschien wel de beroemdste veldheer aller tijden. Hij versloeg de machtige koning Darius en veroverde het enorme [[Perzische rijk]], dat een leger had van wel een half miljoen soldaten! Ook veroverde hij [[India]] en zelfs delen van [[Afrika]], [[Europa (werelddeel)|Europa]], [[Rusland]], [[Griekenland]] en heel het Midden-Oosten.
 Een groot deel van het Midden-Oosten heeft bij het [[Romeinse Rijk]] gehoord. Vooral de gebieden rond de kust. Hier zijn ook Romeinse ruïnes.
-[[File:Entrance to Petra.JPG|thumb|right|300px|De ingang van Petra, de "Roze Stad" uitgehakt in de rotsen van Jordanië]]
+[[Bestand:Entrance to Petra.JPG|thumb|right|300px|De ingang van Petra, de "Roze Stad" uitgehakt in de rotsen van Jordanië]]
-[[Petra]] is een oude [[stad]] in [[Jordanië]]. Het was de [[hoofdstad]] van de Nabateeërs, een volk wat hier leefde. De stad werd in 1812 door een Zwitser herontdekt. Tegenwoordig wonen er geen mensen meer een Petra. Er komen nog wel veel toeristen in deze [[stad]]. De enige ingang naar Petra is een smalle kloof. [[Petra]] heet ook wel de roze stad vanwege de vele roze gebouwen. In Petra staat ook een mausoleum (graftombe voor familie) dat uitgehakt is in de rotsen. Koning Aretas III liet het bouwen. De tombe heet Khazneh.
+[[Petra]] is een oude [[stad]] in [[Jordanië]]. Het was de [[hoofdstad]] van de Nabateeërs, een volk wat hier leefde. De stad werd in 1812 door een Zwitser herontdekt. Tegenwoordig wonen er geen mensen meer in Petra. Er komen nog wel veel toeristen in deze [[stad]]. De enige ingang naar Petra is een smalle kloof. [[Petra]] heet ook wel de roze stad vanwege de vele roze gebouwen. In Petra staat ook een mausoleum (graftombe voor familie) dat uitgehakt is in de rotsen. Koning Aretas III liet het bouwen. De tombe heet Khazneh.
-[[Afbeelding:Jezus.jpg|150px|left|thumb|[[Jezus Christus|Jezus]], Zoon van [[God]], kwam ook uit het Midden-Oosten]]
+[[Bestand:Jezus.jpg|150px|left|thumb|[[Jezus Christus|Jezus]], Zoon van [[God]], kwam ook uit het Midden-Oosten]]
 En aan [[Atilla de Hun]] en [[Genghis Khan]], de Mongoolse Krijgsheren die ook bijna de halve bekende wereld wisten veroverden. Of aan [[Jezus]] en [[Mohammed]], bekend van het [[christendom]] en als [[profeet]] in de [[islam]]. Al vanaf het jaar 4000 duizend [[voor Christus]] tot aan nu heeft Midden-Oosten een belangrijke plaats in de wereldgeschiedenis.
 De laatste tijd vooral omdat er zich veel oorlogen afspelen. Maar ook omdat er veel interessante en kleurrijke figuren vandaan komen en er schitterende gebouwen en landschappen zijn. Voor toeristen kan het Midden-Oosten erg mooi zijn, al is het soms wel gevaarlijk.
 == Oorlogen ==
-[[File:Hamid Karzai 2004-06-14.jpg|200px|thumb|[[Hamid Karzai]], president van [[Afghanistan]]]]
+[[Bestand:Hamid Karzai 2004-06-14.jpg|200px|thumb|[[Hamid Karzai]], president van [[Afghanistan]]]]
-Er is veel rijkdom want het is een olierijk gebied (er zit veel aardolie in de grond). De [[olie]] is veel waard. Veel olie komt uit het Midden-Oosten. Die rijkdom is wel oneerlijk verdeelt: niet iedereen is rijk, behalve een aantal rijke zakenmensen en oliesjeiks. Er is vaak oorlog in het Midden-Oosten. Bijvoorbeeld tussen de Joden en de [[Palestijnen]]. De gebieden (de Gazastrook en de Westelijke Jordaanoever) komen veel in het nieuws. en er was lange tijd oorlog in [[Irak]]. In [[Iran]] waren laatst rellen over een verkiezingsuitslag en in [[Palestina]]/[[Israël]] wordt al sinds 1948 gevochten tussen de [[moslim]]s en de [[joden]]. De Israëliërs hebben een muur gemaakt om zich te beschermen, maar hierdoor kunnen de [[Palestijn]]en soms hun eigen [[land]] niet meer in of uit. De [[Palestijn]]en (Hamas) schieten soms raketten af en de Israëliërs ook. In begin 2009 kwamen hierbij Palestijnen en Israëliërs om het leven.
+Er is veel rijkdom want het is een olierijk gebied (er zit veel aardolie in de grond). De [[olie]] is veel waard. Veel olie komt uit het Midden-Oosten. Die rijkdom is wel oneerlijk verdeelt: niet iedereen is rijk, behalve een aantal rijke zakenmensen en oliesjeiks. Er is vaak oorlog in het Midden-Oosten. Bijvoorbeeld tussen de Joden en de [[Palestijnen]]. De gebieden (de Gazastrook en de Westelijke Jordaanoever) komen veel in het nieuws. en er was lange tijd oorlog in [[Irak]]. In [[Iran]] waren laatst rellen over een verkiezingsuitslag en in [[Staat Palestina|Palestina]]/[[Israël]] wordt al sinds 1948 gevochten tussen de [[moslim]]s en de [[joden]]. De Israëliërs hebben een muur gemaakt om zich te beschermen, maar hierdoor kunnen de [[Palestijn]]en soms hun eigen [[Land (staat)|land]] niet meer in of uit. De [[Palestijn]]en (Hamas) schieten soms raketten af en de Israëliërs ook. In begin 2009 kwamen hierbij regelmatig Palestijnen en Israëliërs om het leven.
-Er is hier ook een van de bekendste [[oorlog]]en ter wereld geweest. De [[golfoorlog]]. Tijdens de golfoorlog hadden veel [[land]]en rond de [[Golf van Aden]] en de [[Perzische golf]] ruzie. Onder andere [[Jemen]] was hierbij betrokken.
+Een andere bekend oorlog was de[[golfoorlog]] tussen Iran en Irak. Daarin speelde de [[islam]] ook een rol. In Iran wonen [[sjiieten]] en in Irak vooral [soennieten]] . Tijdens de golfoorlog hadden veel [[Land (staat)|landen]] rond de [[Golf van Aden]] en de [[Perzische golf]] ruzie. Onder andere [[Jemen]] was hierbij betrokken.
 In Iran en Irak en Afghanistan leven de Koerden: die willen graag een zelfstandige staat (Koerdistan). Veel leven ook in [[Turkije]]. En in [[Afghanistan]] heb je de [[Taliban]] - die gaan nu naar [[Pakistan]] toe en daar vechten ze ook veel. De PKK in Turkije is ook een Koerdische beweging. Hezbollah is een Sjiitische groep in Libanon. Al met al gebeurt er erg veel oorlog in dit gebied.
@@ Regel 28: / Regel 28: @@
 In 2008 was er een oorlog tussen [[Israël]] en [[Libanon]]. Hierbij zijn ook veel mensen om het leven gekomen.
-=== Arabische Lente ===
+=== [[Arabische Lente]] ===
-In eind [[2010]], [[2011]] en [[2012]] waren er flinke protesten in het Midden-Oosten en [[Afrika|Noord-Afrika]]. Het begon in het Arfikaanse land [[Tunesië]]. De burgers waren ontevreden met de president. Hij was al erg lang president en hij was een dictator. Later kwamen er ook grote protesten in [[Egypte]] en [[Libië]]. Zij wouden ook hun presidenten weg heben. Vooral in [[Libië]] gingen de protesten lang door. Uiteindelijk hebben ze daar de ex-president [[Kadaffi]] gedood.
+In eind [[2010]], [[2011]] en [[2012]] waren er flinke protesten in het Midden-Oosten en [[Afrika|Noord-Afrika]]. Het begon in het Afrikaanse land [[Tunesië]]. De burgers waren ontevreden met de president. Hij was al erg lang president en hij was een dictator. Later kwamen er ook grote protesten in [[Egypte]] en [[Libië]]. Zij wouden ook hun presidenten weg hebben. Vooral in [[Libië]] gingen de protesten lang door. Uiteindelijk hebben ze daar de ex-president [[Kadaffi]] gedood.
 In het Midden-Oosten waren er grote protesten in [[Jemen]], [[Israël]] en [[Bahrein]]. In [[Oman]], [[Libanon]], [[Jordanië]] en [[Koeweit]] is de regering veranderd, de protesten waren daar minder groot. Er waren ook kleine protesten in [[Saoedi-Arabië]].
-De grootste protesten vonden plaats in [[Syrië]]. Deze zijn nog volop bezig. Hier willen de inwoners president [[Assad]] weg hebben. De protesten zijn inmiddels uitgemond in een echte burgeroorlog. Deze gevechten brengen veel schade aan eeuweoude steden [[Damascus]] en [[Aleppo]]. Ook [[Turkije]], een buurland van Syrië, heeft zich ermee bemoeid, omdat zij zelf last kregen van de gevechten. Zo viel er een granaat in een Turks grensstadje.
+De grootste protesten vonden plaats in [[Syrië]]. Hier wilden de inwoners president [[Assad]] weg hebben. De protesten zijn uitgegroeid in een echte burgeroorlog. Deze gevechten brengen veel schade aan eeuwenoude steden [[Damascus]] en [[Aleppo]]. in het totaal zijn er meer dan 500.000 doden gevallen. Een groot deel van de bevolking heeft moeten vluchten. De meeste gingen aar [[Turkije]] en Libanon, maar er gingen ook veel mensen naar Europa. Slechts weinig vluchtelingen konden naar Saoedi Arabië of de rijke golfstaten. Ook [[Turkije]], een buurland van Syrië, heeft zich ermee bemoeid, omdat zij zelf last kregen van de gevechten. Zo viel er een granaat in een Turks grensstadje.
+In Jemen woedt nog altijd en burgeroorlog. Die gaat tussen de Houthi's, een volk van [[sjiieten]] en de vooral zuidelijke stammen. Dat zijn meer [[soennieten]]. Inmiddels zijn er meer dan 230.000 doden gevallen.
 == Religie ==
-[[Afbeelding:Heilige Kaaaba in Mekka.jpg|thumb|250px|Miljoenen pelgrims verzamelen zich elk jaar bij de heilige [[Kaaba]] in [[Mekka]]]]
+[[Bestand:Kaaba mirror edit jj.jpg|thumb|250px|Miljoenen pelgrims verzamelen zich elk jaar bij de heilige [[Kaaba]] in [[Mekka]]]]
-De meeste mensen in het Midden-Oosten zijn [[moslim]]. Ze wonen in alle landen in het midden oosten en meestal in de meerderheid. In sommige [[land]]en vooral strenge en in andere [[land]]en niet. In [[Mekka]] staat de [[Kaaba]] (in het Arabisch:  '''الكعبة'''  ), een speciale steen voor [[moslim]]s. Het is een enorme grote, heilige steen, die zwart van kleur is. Mekka is voor Moslims een erg belangrijke [[stad]]. De belangrijkste [[profeet]] van de Islam, [[Mohammed]], kwam er namelijk vandaan. Jaarlijks komen dan ook miljoenen pelgrims (rondreizende gelovigen op bedevaart) naar Mekka toe om de Kaaba met eigen ogen te zien en aan te raken.
+De meeste mensen in het Midden-Oosten zijn [[moslim]]. Ze wonen in alle landen in het midden oosten en meestal in de meerderheid. In sommige [[Land (staat)|landen]] vooral strenge en in andere [[Land (staat)|landen]] niet. In [[Mekka]] staat de [[Kaaba]] (in het Arabisch:  '''الكعبة'''  ), een speciale steen voor [[moslim]]s. Het is een enorme grote, heilige steen, die zwart van kleur is. Mekka is voor moslims een erg belangrijke [[stad]]. De belangrijkste [[profeet]] van de Islam, [[Mohammed]], kwam er namelijk vandaan. Jaarlijks komen dan ook miljoenen pelgrims (rondreizende gelovigen op bedevaart) naar Mekka toe om de Kaaba met eigen ogen te zien en aan te raken.
-[[Afbeelding:Geloven in het Midden-Oosten.jpg|380px|left|thumb|De gelovigen van het Midden-Oosten. Van links naar rechts: een orthodox joodse vrouw, een katholieke [[non]], een orthodox christelijke non en een islamitische vrouw.]]
+[[Bestand:Geloven in het Midden-Oosten.jpg|380px|left|thumb|De gelovigen van het Midden-Oosten. Van links naar rechts: een orthodox joodse vrouw, een katholieke [[non]], een orthodox christelijke non en een islamitische vrouw.]]
-Je hebt hele strenge (conservatieve) moslims en je hebt hele relaxte moslims. Die strenge dragen altijd hoofddoekjes en baarden en hebben grote gezinnen. Sommige moslima's (moslimvrouwen) dragen een burka, een pak dat ze haast helemaal bedekt, anderen alleen een klein hoofddoekje en sommige hun haar los. Maar meestal vinden ze dat alleen de man en de familie een vrouw met haar haar los mogen zien, als ze thuis is. In sommige [[land]]en willen de mensen (taliban bijvoorbeed) de burka verplicht maken. In landen als [[Nederland]] en [[België]] zie je niet zo veel mensen met een burka. In Nederland is het tegenwoordig net als in [[Frankrijk]] verboden een boerka te dragen.
+Je hebt hele strenge (conservatieve) moslims en je hebt hele relaxte moslims. Die strenge dragen altijd hoofddoekjes en baarden en hebben grote gezinnen. Sommige moslima's (moslimvrouwen) dragen een boerka, een pak dat ze haast helemaal bedekt, anderen alleen een klein hoofddoekje en sommige hun haar los. Maar meestal vinden ze dat alleen de man en de familie een vrouw met haar haar los mogen zien, als ze thuis is. In sommige [[Land (staat)|landen]] willen de mensen (taliban bijvoorbeeld) de boerka verplicht maken. In landen als [[Nederland]] en [[België]] zie je niet zo veel mensen met een boerka. In Nederland is het tegenwoordig net als in [[Frankrijk]] verboden een boerka te dragen.
-In [[Israël]] ([[Palestina]]) zijn veel [[Jodendom|joden]] - er wonen er ook een paar in [[Libanon]] en [[Syrië]] maar dan als minderheid. In [[Jeruzalem]] staat de Klaagmuur, die voor de joden erg belangrijk is omdat die een onderdeel is van een oude tempel van voor de Romeinse Tijd. Je hebt liberale joden (die zijn modern) en orthodoxe (strenge, conservatieve). De orthodoxen hebben altijd baarden, hoeden en vlechtjes langs de oren. Ze leven ouderwets en hebben veel kinderen net als strenge moslims.
+In [[Israël]] ([[Staat Palestina|Palestina]]) zijn veel [[Jodendom|joden]] - er wonen er ook een paar in [[Libanon]] en [[Syrië]] maar dan als minderheid. In [[Jeruzalem]] staat de Klaagmuur, die voor de joden erg belangrijk is omdat die een onderdeel is van een oude tempel van voor de Romeinse Tijd. Je hebt liberale joden (die zijn modern) en orthodoxe (strenge, conservatieve). De orthodoxen hebben altijd baarden, hoeden en vlechtjes langs de oren. Ze leven ouderwets en hebben veel kinderen net als strenge moslims.
 Er is hier in de [[7e eeuw]] nog een geloof ontstaan: de [[islam]], dat is nu het één na grootste geloof ter wereld met bijna een miljard aanhangers wereldwijd. Het is ook de snelst groeiende [[godsdienst]] ter wereld.
-In [[Turkije]] wonen ook veel Christenen. Verspreid over de [[land]]en wonen ook Christenen. In [[Libanon]] mag je alleen maar trouwen als je allebei hetzelfde geloof hebt. In andere landen mag je weer geen autorijden als vrouw. En in weer andere landen krijg je voor kauwgom kauwen of een [[bier]]tje drinken een boete! In het hele Midden-Oosten eet men geen varkensvlees: de moslims doen dit niet (alleen halal) en de Joden niet (alleen koosjer). De christenen zijn er maar weinig: die passen zich aan.
+In [[Turkije]] wonen ook veel Christenen. Verspreid over de [[Land (staat)|landen]] wonen ook Christenen. In [[Libanon]] mag je alleen maar trouwen als je allebei hetzelfde geloof hebt. In andere landen mag je weer geen autorijden als vrouw. En in weer andere landen krijg je voor kauwgom kauwen of een [[bier]]tje drinken een boete! In het hele Midden-Oosten eet men geen varkensvlees: de moslims doen dit niet (alleen halal) en de Joden niet (alleen koosjer). De christenen zijn er maar weinig: die passen zich aan.
 == Midden-Oosterse keuken ==
-[[Afbeelding:Falafel, Midden-Oosters gerecht.jpg|200px|thumb|Falafel, een typisch Midden-Oosters gerecht]]
+[[Bestand:Falafel.JPG|200px|thumb|Falafel, een typisch Midden-Oosters gerecht]]
-Het eten in het Midden-Oosten is vaak pittig en kruidig van smaak. Er wordt veel rijst gegeten, bijvoorbeeld in landen als [[Iran]]. Qorma is een bekend gerecht, gemaakt van [[kip]] met [[kerrie]], korma en [[rijst]]. Vanwege de [[godsdienst]] wordt er bijna geen varkensvlees gegeten. Kalfsvlees, lamsvlees maar ook bijvoorbeeld kamelenvlees wordt er gegeten. Een ander gerecht is [[hummus]]. Dit is een Libanese saus van kikkererwten. In de woestijn reizen de [[nomaden]] vaak lang naar een [[oase]]. Die [[dier]]en kunnen beter gedijen (leven) in het hete, droge klimaat. [[Vis]] wordt niet veel gegeten, omdat er niet veel [[rivier]]en en [[meer|meren]] zijn. De [[zee]] is de [[Dode Zee]], en die is zó zout dat er bijna niets in kan leven. Als je gaat zwemmen in deze [[zee]] ([[meer]]) ga je door het zout zelfs drijven! Ook wordt vaak [[Falafel]] en [[Dönner Kebab]] gegeten, en [[shoarma]] (komt uit Turkije). In [[Saoedi-Arabië]] is inmiddels ook veel westers eten: je kunt in [[Dubai]] overal wel een [[Burger King]] of [[McDonald's]] vinden.
+Het eten in het Midden-Oosten is vaak pittig en kruidig van smaak. Er wordt veel rijst gegeten, bijvoorbeeld in landen als [[Iran]]. Qorma is een bekend gerecht, gemaakt van [[Kip (vogel)|kip]] met [[kerrie]], korma en [[rijst]]. Vanwege de [[godsdienst]] wordt er bijna geen varkensvlees gegeten. Kalfsvlees, lamsvlees maar ook bijvoorbeeld kamelenvlees wordt er gegeten. Een ander gerecht is [[hummus]]. Dit is een Libanese saus van kikkererwten. In de woestijn reizen de [[nomaden]] vaak lang naar een [[oase]]. Die [[dier]]en kunnen beter gedijen (leven) in het hete, droge klimaat. [[Vis]] wordt niet veel gegeten, omdat er niet veel [[rivier]]en en [[meer|meren]] zijn. De [[zee]] is de [[Dode Zee]], en die is zó zout dat er bijna niets in kan leven. Als je gaat zwemmen in deze [[zee]] ([[meer]]) ga je door het zout zelfs drijven! Ook wordt vaak [[Falafel]] en [[Dönner Kebab]] gegeten, en [[shoarma]] (komt uit Turkije). In [[Saoedi-Arabië]] is inmiddels ook veel westers eten: je kunt in [[Dubai (stad)|Dubai]] overal wel een [[Burger King]] of [[McDonald's]] vinden.
 Ook heb je kapsalon, een combinatie van eten uit [[Turkije]] en [[Nederland]]. Het is [[Döner kebab]] met patat, knoflooksaus en sla. Het is bedacht door een kapper uit [[Rotterdam]]. Nu kun je het op heel veel plekken in [[Nederland]] kopen.
@@ Regel 56: / Regel 58: @@
 == Grenzen ==
 [[Bestand:Middle East geographic.jpg|right|300px|thumb|Een satellietfoto van het Midden-Oosten.]]
-De grenzen van het Midden-Oosten zijn niet zo duidelijk aangegeven. Sommige mensen zeggen dat [[Egypte]] of [[Georgië]] er bij horen. Andere weer dat [[Afghanistan]] en [[Pakistan]] er juist niet bij horen. De grenzen tussen de [[land]]en zijn ook niet altijd erg duidelijk. Veel van de oorlogen (scroll naar boven) zijn ontstaan door grensconflicten. Er ligt bijvoorbeeld een stuk [[niemandsland]] tussen [[Saoedi-Arabië]] en [[Irak]]. Of door volken die een eigen [[land]] willen zoals in [[Israël]] en [[Palestina]] (de [[Palestijnen]]), of in Irak en Afghanistan (de [[Koerden]]). [[Irak]] heeft onder [[Saddam Hoessein]] stukken [[land]] veroverd die niet van hen was. [[Israël]] heeft stukken veroverd van Jordanië, omdat Jordanië Israël had aangevallen. Later kwam er vrede tussen Israël en Jordanië en Jordanië wilde het gebied niet meer terug. En dan is er [[Jeruzalem]]. Die [[stad]] is voor het [[christendom]], de [[islam]] en het [[jodendom]] allemaal een heilige stad. Al sinds de [[middeleeuwen]], in de tijd van de [[kruistochten]], werd er fel om gevochten. Momenteel is het de [[hoofdstad]] van [[Israël]].
+De grenzen van het Midden-Oosten zijn niet zo duidelijk aangegeven. Sommige mensen zeggen dat [[Egypte]] of [[Georgië]] er bij horen. Andere weer dat [[Afghanistan]] en [[Pakistan]] er juist niet bij horen. De grenzen tussen de [[Land (staat)|landen]] zijn ook niet altijd erg duidelijk. Veel van de oorlogen (scroll naar boven) zijn ontstaan door grensconflicten. Er ligt bijvoorbeeld een stuk [[niemandsland]] tussen [[Saoedi-Arabië]] en [[Irak]]. Of door volken die een eigen [[Land (staat)|land]] willen zoals in [[Israël]] en [[Staat Palestina|Palestina]] (de [[Palestijnen]]), of in Irak en Afghanistan (de [[Koerden]]). [[Irak]] heeft onder [[Saddam Hoessein]] stukken [[Land (staat)|land]] veroverd die niet van hen was. [[Israël]] heeft stukken veroverd van Jordanië, omdat Jordanië Israël had aangevallen. Later kwam er vrede tussen Israël en Jordanië en Jordanië wilde het gebied niet meer terug. En dan is er [[Jeruzalem]]. Die [[stad]] is voor het [[christendom]], de [[islam]] en het [[jodendom]] allemaal een heilige stad. Al sinds de [[middeleeuwen]], in de tijd van de [[kruistochten]], werd er fel om gevochten. Momenteel is het de [[hoofdstad]] van [[Israël]].
-Maar in het oosten van de [[stad]] wonen veel Moslims. Deze Palestijnen willen eigenlijk Oost-Jeruzalem hebben als de [[hoofdstad]] van de Palestijnse staat (die nog altijd niet bestaat). Ook al hebben ze wel de [[westelijke Jordaanoever]] en de [[Gaza-strook]]. Maar een echt [[land]] is het niet. Toch zijn veel van de [[land]]en in het Midden-Oosten lid van de [[Arabische Liga]]: een unie van veel [[islam]]itische landen. Ook een paar [[Afrika]]anse [[land]]en horen hierbij.
+Maar in het oosten van de [[stad]] wonen veel Moslims. Deze Palestijnen willen eigenlijk Oost-Jeruzalem hebben als de [[hoofdstad]] van de Palestijnse staat (die nog altijd niet bestaat). Ook al hebben ze wel de [[westelijke Jordaanoever]] en de [[Gaza-strook]]. Maar een echt [[Land (staat)|land]] is het niet. Toch zijn veel van de [[Land (staat)|landen]] in het Midden-Oosten lid van de [[Arabische Liga]]: een unie van veel [[islam]]itische landen. Ook een paar [[Afrika]]anse [[Land (staat)|landen]] horen hierbij.
 == Bekende mensen uit het Midden-Oosten ==
@@ Regel 81: / Regel 83: @@
 Afbeelding:Libanon_map.gif|Kaart van [[Libanon]].
 Afbeelding:Oman_map.gif|Kaart van [[Oman]].
-Afbeelding:Jordanië_map.gif|Kaart van [[Jordanië]].
+Afbeelding:Jo-map.png|Kaart van [[Jordanië]].
-Afbeelding:Syrië_map.gif|Kaart van [[Syrië]].
+Afbeelding:Sy-map.png|Kaart van [[Syrië]].
-Afbeelding:Irak_map.gif|Kaart van [[Irak]].
+File:Iraq carte.png|Kaart van [[Irak]].
-Afbeelding:Iran_map.gif|kaart van [[Iran]].
+Afbeelding:Ir-map.png|kaart van [[Iran]].
-Afbeelding:Saudi Arabië_map.gif| Kaart van [[Saoedi-Arabië]].
+Afbeelding:Sa-map.png| Kaart van [[Saoedi-Arabië]].
-Afbeelding:Israel_map.gif|Kaart van [[Israël]].
+Afbeelding:IL-mapo.png|Kaart van [[Israël]].
-Afbeelding:Turkije_map.gif|Kaart van [[Turkije]].
+Afbeelding:Tu-map.png|Kaart van [[Turkije]].
-Afbeelding:Ver-_Arab-_Emiraten_map.gif|Kaart van de [[Verenigde Arabische Emiraten]].
+Afbeelding:Ae-map.png|Kaart van de [[Verenigde Arabische Emiraten]].
-Afbeelding:Qatar_map.gif|Kaart van [[Qatar]].
+Afbeelding:Qa-map.PNG|Kaart van [[Qatar]].
-Afbeelding:Bahrein_map.gif|Kaart van [[Bahrein]].
+Afbeelding:Ba-map.png|Kaart van [[Bahrein]].
-Afbeelding:Pakistan_map.gif|Kaart van [[Pakistan]].
+Afbeelding:Pk-map.png|Kaart van [[Pakistan]].
-Afbeelding:Kuwait_map.gif|Kaart van [[Koeweit]].
+Afbeelding:Ku-map.png|Kaart van [[Koeweit]].
-Afbeelding:Afghanistan_map.png|Kaart van [[Afghanistan]].
+Afbeelding:Af-map.png|Kaart van [[Afghanistan]].
 </gallery>