Italiaans: verschil tussen versies

Huidige versie van 18 dec 2024 om 17:59

De verspreiding van het Italiaans over de wereld.

Het Italiaans (Italiano) is een taal die behoort tot de Romaanse talen. Hierdoor is het Italiaans verwant aan het Spaans, Frans, Roemeens en nog veel meer talen. De taal is hierdoor ook lid van de Latijnse Unie en is afkomstig uit het Latijn.

Italiaans wordt gesproken door 66 miljoen mensen en staat op nummer 20 in de lijst met meest gesproken talen. Italiaans is een officiële taal in vier landen, namelijk Italië, Zwitserland, San Marino en Vaticaanstad. Ook is Italiaans een officiële taal binnen de Europese Unie. Het huidige standaard Italiaans is afgeleid uit het dialect rond de stad Florence, maar het Italiaans kent nog meer dialecten.

Italiaans is sterk verwant aan het Spaans en kan daardoor nog weleens met Spaans verward worden.

De Taal

Alfabet

Hieronder de letters van het Italiaanse alfabet met de uitspraak:

A: aa	B: bie	C: tsjie
D: die	E: ee	F: effe
G: dzjie	H: acca	I: ie
J: ie loenga	K: la kappa	L: elle
M: emme	N: enne	O: oo
P: pie	Q: koe	R: erre
S: esse	T: tie	U: oe
V: woe	W: doppia woe	X: ieks
Y: i greeka of iepsielon	Z: la dzèta

Je moet weten dat het Italiaanse alfabet eigenlijk uit 21 letters bestaat. De J, de K, de W, de X en de Y worden namelijk niet gebruikt in Italiaanse woorden. Toch worden ze wel gebruikt in leenwoorden uit het Grieks en het Engels, waardoor ze wel in bovenstaande lijst zijn opgenomen.

Lidwoorden

De talen van Zwitserland; in het groen Frans, in het oranje Duits, in het donkerblauw Italiaans en in het paars Reto-Romaans.

In het Italiaans hebben zelfstandig naamwoorden een geslacht. Ze kunnen mannelijk of vrouwelijk zijn. Bijna alle zelfstandige naamwoorden in het Italiaans eindigen op een klinker. Aan de klinker kun je meestal aflezen welk geslacht een woord is. De meeste zelfstandig naamwoorden die eindigen op een -o zijn mannelijk en de meeste die op een -a eindigen zijn vrouwelijk. Toch zijn er ook uitzonderingen, die men apart moet leren. Dat is hetzelfde als een zelfstandig naamwoord op een -e eindigt, dan kan het zowel mannelijk als vrouwelijk zijn.

Door het geslacht van een zelfstandig naamwoord te weten, kun je het goede lidwoord ervoor zetten. In het Italiaans zijn er namelijk zeven lidwoorden als variant van het Nederlandse "het" en "de" (bepaalde lidwoorden). Daarnaast zijn er nog eens zeven als variant op het Nederlandse "een". Dit komt mede doordat het meervoud andere lidwoorden kent als het enkelvoud. Ook hebben zelfstandige naamwoorden die beginnen met een klinker een ander lidwoord dan die beginnen met een medeklinker. Dit komt doordat de lidwoorden zelf eindigen op een klinker en in het geval van een woord dat begint met een klinker, leest dit niet handig. Hierdoor kan in plaats van il, lo of la de 'l gebruikt worden.

Meervoud

De vorming van het meervoud is in het Italiaans zeer eenvoudig. De zelfstandige naamwoorden die op een -e of een -o eindigen krijgen in plaats van die letter een -i. Zelfstandige naamwoorden die eindigen op een -a krijgen in plaats van die letter een -e. Buitenlandse leenwoorden woorden in hun langere vorm uitgesproken of krijgen een -i. Woorden die eindigen op een diakritisch teken blijven onveranderd.

Het Italiaans kent enkele onregelmatige meervoudsvormen, die men apart moet leren. Die woorden hebben namelijk een aparte meervoudsvorm.

Dialecten en verspreiding

De verspreiding van Italiaanse dialecten

Het huidige Italiaans is eigenlijk het Italiaans dat men rond Florence sprak. De Italiaanse schrijver Dante Alighieri, bekend van De Goddelijke Komedie, schreef zijn boeken is het Toscaans. Hier is later de Italiaanse standaardtaal van afgeleid. Alle Italiaanse dialecten zijn afgeleid van het Latijn. Wonderbaarlijk genoeg lijken de dialecten die op de eilanden gesproken worden ook veel op de dialecten die op het vasteland gesproken worden. Hieronder volgt een opsomming van een aantal Italiaanse dialecten:

Het Italiaans is niet echt een wereldtaal. De taal heeft in vier landen een officiële status. De meeste sprekers wonen in Italië zelf. In de Zwitserse kantons Ticino en Graubünden is Italiaans ook een officiële taal. Ook in het de minilandjes San Marino en Vaticaanstad wordt Italiaans gesproken. Daarnaast is Italiaans ook nog erkend als minderheidstaal in Slovenië en Kroatië. Hier spreken voornamelijk de ouderen nog Italiaans. In Frankrijk spreekt men op Corsica en rond Nice voornamelijk Italiaans, ook al is dit ook een minderheid. Net als op Malta en in Monaco. Ook in de voormalige Italiaanse koloniën is een Italiaanstalige minderheid. Veel immigranten hebben de taal ook meegenomen naar de Verenigde Staten, Canada, Australië, België, Argentinië en Duitsland.

Basis-Italiaans

Handige zinnen

Nederlands	Italiaans (Italiano)
Wat is je naam?/Hoe heet je?	Come ti chiami?
Ik heet.../Ik ben.../Mijn naam is...	Il mio nome è...
Ik ben 12 jaar oud	Io ho 12 anni
Ik kom uit Nederland	Io vengo dai Paesi Bassi
Ik kom uit België	Io vengo dal Belgio
Dankjewel	Grazie
Hallo	Ciao
Goedendag	Buongiorno
Goedenavond	Buonasera
Goedemiddag	Buon pomeriggio
Dag	Addio
Eet smakelijk	Buon appetito

Cijfers tot 10

Cijfer	Cijfer in het Italiaans geschreven	Uitspraak
1	uno	oeno
2	due	doeë
3	tre	tre
4	quattro	kuatroo
5	cinque	tchinkuwe
6	sei	seij
7	sette	sete
8	otto	oto
9	nove	nove
10	dieci	diëtchi

Italiaanse woorden in het Nederlands

Hieronder staat een lijstje met woorden uit het Italiaans die in het Nederlands zijn overgenomen en ver Nederlandst (spelling):

A capella, bepaalde zangtechniek
Ballerina, een vrouw die aan ballet doet
Bank, een bedrijf voor geldzaken
Cappuccino, een koffiesoort
Carpaccio, een voorgerecht
Casino, plaats waar men kan gokken
Cello, een muziekinstrument
Diva, een verwende, beroemde vrouw
Espresso, een koffiesoort
Fiasco, een mislukking

Fresco, een muurschildering
Lasagne, een gerecht
Kapitaal, alle bezittingen van een bedrijf
Kassa, plaats waar men betaald
Krediet, ander woord voor schuld
Mozzarella, een kaassoort
Pasta, een gerecht
Piano, een muziekinstrument
Picobello, ander woord voor erg goed
Pizza, een gerecht

Prima, ander woord voor goed
Prima donna, de belangrijkste zangeres in een opera
Saldo, hoeveel geld erop een rekening staat
Salto, bepaald kunstje
Sonate, een muziekstuk
Spaghetti, een gerecht
Tiramisu, een gerecht

Romaanse talen
Aragonees · Aroemeens · Arpitaans · Asturisch · Catalaans · Corsicaans · Dalmatisch · Frans · Friulisch · Galicisch · Gascoons (Aranees) · Istriotisch · Istro-Roemeens Italiaans · Ladinisch · Ladino · Mozarabisch · Napolitaans · Occitaans · Portugees · Reto-Romaans · Roemeens · Sardijns · Spaans · Venetiaans

@@ Regel 1: / Regel 1: @@
-[[File:Map_Italophone_World.png|right|300px|thumb|De verspreiding van het Italiaans over de wereld.]]
+[[Bestand:Map_Italophone_World.png|right|300px|miniatuur|De verspreiding van het Italiaans over de wereld.]]
-Het '''Italiaans''' (''Italiano'') is een taal, die behoort tot de [[Romaanse talen]]. Hierdoor is het Italiaans verwant aan het [[Spaans]], [[Frans]], [[Roemeens]] en nog veel meer talen. De taal is hierdoor ook lid van de [[Latijnse Unie]] en is afkomstig uit het [[Latijn]].
+Het '''Italiaans''' (''Italiano'') is een taal die behoort tot de [[Romaanse talen]]. Hierdoor is het Italiaans verwant aan het [[Spaans]], [[Frans]], [[Roemeens]] en nog veel meer talen. De taal is hierdoor ook lid van de [[Latijnse Unie]] en is afkomstig uit het [[Latijn]].
-Italiaans wordt gesproken door 66 miljoen mensen en staat op nummer 20 in de lijst met meest-gesproken talen. Italiaans is een officiële taal in vier landen, namelijk [[Italië]], [[Zwitserland]], [[San Marino]] en [[Vaticaanstad]]. Ook is Italiaans een officiële taal binnen de [[Europese Unie]]. Het huidige standaard-Italiaans is afgeleid uit het dialect rond de stad [[Florence]], maar het Italiaans kent nog meer dialecten.
+Italiaans wordt gesproken door 66 miljoen mensen en staat op nummer 20 in de lijst met meest gesproken talen. Italiaans is een officiële taal in vier landen, namelijk [[Italië]], [[Zwitserland]], [[San Marino]] en [[Vaticaanstad]]. Ook is Italiaans een officiële taal binnen de [[Europese Unie]]. Het huidige standaard Italiaans is afgeleid uit het dialect rond de stad [[Florence]], maar het Italiaans kent nog meer dialecten.
 Italiaans is sterk verwant aan het [[Spaans]] en kan daardoor nog weleens met Spaans verward worden.
@@ Regel 9: / Regel 9: @@
 === Alfabet ===
 Hieronder de letters van het Italiaanse alfabet met de uitspraak:
-{| valign="top" style="text-align:left;background-color: #f9f9f9;border:1px solid #aaaaaa;padding:5px;"
+{| style="text-align:left;background-color: #f9f9f9;border:1px solid #aaaaaa;padding:5px;" valign="top"
 |-
 |A: ''aa'' || B: ''bie'' ||  C: ''tsjie''
@@ Regel 32: / Regel 32: @@
 === Lidwoorden ===
-[[File:Map_Languages_CH.png|left|300px|thumb|De talen van [[Zwitserland]]; in het groen [[Frans]], in het oranje [[Duits]], in het donkerblauw Italiaans en in het paars [[Reto-Romaans]].]]
+[[Bestand:Map_Languages_CH.png|left|300px|miniatuur|De talen van [[Zwitserland]]; in het groen [[Frans]], in het oranje [[Duits]], in het donkerblauw Italiaans en in het paars [[Reto-Romaans]].]]
 In het Italiaans hebben [[zelfstandig naamwoord]]en een geslacht. Ze kunnen mannelijk of vrouwelijk zijn. Bijna alle zelfstandige naamwoorden in het Italiaans eindigen op een klinker. Aan de klinker kun je meestal aflezen welk geslacht een woord is. De meeste zelfstandig naamwoorden die eindigen op een -o zijn mannelijk en de meeste die op een -a eindigen zijn vrouwelijk. Toch zijn er ook uitzonderingen, die men apart moet leren. Dat is hetzelfde als een zelfstandig naamwoord op een -e eindigt, dan kan het zowel mannelijk als vrouwelijk zijn.
-Door het geslacht van een zelfstandig naamwoord te weten, kun je het goede lidwoord ervoor zetten. In het Italiaans zijn er namelijk zeven lidwoorden als variant van het Nederlandse "het" en "de" (bepaalde lidwoorden). Daarnaast zijn er nog eens zeven als variant op het Nederlandse "een". Dit komt mede doordat het meervoud andere lidwoorden kent als het enkelvoud. Ook hebben zelfstandige naamwoorden die beginnen met een klinker een ander lidwoord dan die beginnen met een medeklinker. Dit komt doordat de lidwoorden zelf eindigen op een klinker en in het geval van een woord dat begint met een klinker, leest dit niet handig. Hierdoor dan in plaats van il, lo of la de 'l gebruikt.
+Door het geslacht van een zelfstandig naamwoord te weten, kun je het goede lidwoord ervoor zetten. In het Italiaans zijn er namelijk zeven lidwoorden als variant van het Nederlandse "het" en "de" (bepaalde lidwoorden). Daarnaast zijn er nog eens zeven als variant op het Nederlandse "een". Dit komt mede doordat het meervoud andere lidwoorden kent als het enkelvoud. Ook hebben zelfstandige naamwoorden die beginnen met een klinker een ander lidwoord dan die beginnen met een medeklinker. Dit komt doordat de lidwoorden zelf eindigen op een klinker en in het geval van een woord dat begint met een klinker, leest dit niet handig. Hierdoor kan in plaats van il, lo of la de 'l gebruikt worden.
 === Meervoud ===
-Meervoud in het Italiaans is zeer eenvoudig. De zelfstandige naamwoorden die op een -e of een -o eindigen krijgen in plaats van die letter een -i. Zelfstandige naamwoorden die eindigen op een -a krijgen in plaats van die letter een -e. Buitenlandse leenwoorden woorden in hun langere vorm uitgesproken of krijgen een -i. Woorden die eindigen op een [[diakritisch teken]] blijven onveranderd.
+De vorming van het meervoud is in het Italiaans zeer eenvoudig. De zelfstandige naamwoorden die op een -e of een -o eindigen krijgen in plaats van die letter een -i. Zelfstandige naamwoorden die eindigen op een -a krijgen in plaats van die letter een -e. Buitenlandse leenwoorden woorden in hun langere vorm uitgesproken of krijgen een -i. Woorden die eindigen op een [[diakritisch teken]] blijven onveranderd.
 Het Italiaans kent enkele onregelmatige meervoudsvormen, die men apart moet leren. Die woorden hebben namelijk een aparte meervoudsvorm.
 == Dialecten en verspreiding ==
-[[File:Linguistic_map_of_Italy.png|righ|300px|thumb|De verspreiding van Italiaanse dialecten]]
+[[Bestand:Linguistic_map_of_Italy.png|righ|300px|miniatuur|De verspreiding van Italiaanse dialecten]]
-Het huidige Italiaans is eigenlijk het Italiaans dat men rond [[Florence]] spreekt. De Italiaanse schrijver [[Dante Alighieri]], bekend van [[De Goddelijke Komedie]], schreef zijn boeken is het Toscaans. Hier is later de Italiaanse standaardtaal van afgeleid. Alle Italiaanse dialecten zijn afgeleid van het Latijn. Wonderbaarlijk genoeg lijken de dialecten die op de eilanden gesproken worden ook veel op de dialecten die op het vasteland gesproken worden. Hieronder volgt een opsomming van een aantal Italiaanse dialecten:
+Het huidige Italiaans is eigenlijk het Italiaans dat men rond [[Florence]] sprak. De Italiaanse schrijver [[Dante Alighieri]], bekend van [[De Goddelijke Komedie]], schreef zijn boeken is het Toscaans. Hier is later de Italiaanse standaardtaal van afgeleid. Alle Italiaanse dialecten zijn afgeleid van het Latijn. Wonderbaarlijk genoeg lijken de dialecten die op de eilanden gesproken worden ook veel op de dialecten die op het vasteland gesproken worden. Hieronder volgt een opsomming van een aantal Italiaanse dialecten:
 * [[Bolognees]]
 * [[Friulisch]]
@@ Regel 57: / Regel 57: @@
 * [[Venetiaans]]
-Het Italiaans is niet echt een [[wereldtaal]]. De taal heeft in vier landen een officiële status. De meeste sprekers wonen in Italië zelf. In de Zwitserse kantons [[Ticino]] en [[Graubünden]] is Italiaans ook een officiële taal. Ook in het de minilandjes [[San Marino]] en [[Vaticaanstad]] wordt Italiaans gesproken. Daarnaast is Italiaans ook nog erkend als minderheidstaal in [[Slovenië]] en [[Kroatië]]. Hier spreken voornamelijk de ouderen nog Italiaans. In Frankrijk spreekt men op [[Corsica]] en rond [[Nice]] voornamelijk Italiaans, ook al is dit ook een minderheid. Net als op [[Malta]] en in [[Monaco]]. Ook in de voormalige Italiaanse koloniën is een Italiaanstalige minderheid. Veel immigranten hebben de taal ook meegenomen naar de [[Verenigde Staten]], [[Canada]], [[Australië]], [[België]], [[Argentinië]] en [[Duitsland]].
+Het Italiaans is niet echt een [[wereldtaal]]. De taal heeft in vier landen een officiële status. De meeste sprekers wonen in Italië zelf. In de Zwitserse kantons [[Ticino]] en [[Graubünden]] is Italiaans ook een officiële taal. Ook in het de minilandjes [[San Marino]] en [[Vaticaanstad]] wordt Italiaans gesproken. Daarnaast is Italiaans ook nog erkend als minderheidstaal in [[Slovenië]] en [[Kroatië]]. Hier spreken voornamelijk de ouderen nog Italiaans. In Frankrijk spreekt men op [[Corsica]] en rond [[Nice]] voornamelijk Italiaans, ook al is dit ook een minderheid. Net als op [[Malta]] en in [[Monaco]]. Ook in de voormalige Italiaanse koloniën is een Italiaanstalige minderheid. Veel immigranten hebben de taal ook meegenomen naar de [[Verenigde Staten]], [[Canada]], [[Australië (land)|Australië]], [[België]], [[Argentinië]] en [[Duitsland]].
 == Basis-Italiaans==
 === Handige zinnen ===
-{|class="wikitable"
+{| class="wikitable"
 ! Nederlands !! Italiaans (Italiano)
 |-
 | Wat is je naam?/Hoe heet je?
-| align="center"| Come ti chiami?
+| align="center" | Come ti chiami?
 |-
 | Ik heet.../Ik ben.../Mijn naam is...
-| align="center"| Il mio nome è...
+| align="center" | Il mio nome è...
 |-
 | Ik ben 12 jaar oud
-| align="center"| Io ho 12 anni
+| align="center" | Io ho 12 anni
 |-
 | Ik kom uit Nederland
-| align="center"| Io vengo dai Paesi Bassi
+| align="center" | Io vengo dai Paesi Bassi
 |-
 | Ik kom uit België
-| align="center"| Io vengo dal Belgio
+| align="center" | Io vengo dal Belgio
 |-
 | Dankjewel
-| align="center"| Grazie
+| align="center" | Grazie
 |-
 | Hallo
-| align="center"| Ciao
+| align="center" | Ciao
 |-
 | Goedendag
-| align="center"| Buongiorno
+| align="center" | Buongiorno
 |-
 | Goedenavond
-| align="center"| Buonasera
+| align="center" | Buonasera
 |-
 | Goedemiddag
-| align="center"| Buon pomeriggio
+| align="center" | Buon pomeriggio
 |-
 | Dag
-| align="center"| Addio
+| align="center" | Addio
 |-
 | Eet smakelijk
-| align="center"| Buon appetito
+| align="center" | Buon appetito
 |}
 === Cijfers tot 10 ===
-{|class="wikitable"
+{| class="wikitable"
 !Cijfer
 !Cijfer in het Italiaans geschreven
@@ Regel 150: / Regel 150: @@
 == Italiaanse woorden in het Nederlands ==
-Hieronder staat een lijstje met woorden uit het Italiaans die in het Nederlands zijn overgenomen:
+Hieronder staat een lijstje met woorden uit het Italiaans die in het Nederlands zijn overgenomen en ver Nederlandst (spelling):
 {{Kolommen3
 | Kolom1=
 * [[A capella]], bepaalde zangtechniek
 * [[Ballerina]], een vrouw die aan ballet doet
-* [[Bank]], een bedrijf voor geldzaken
+* [[Bank (geld)|Bank]], een bedrijf voor geldzaken
 * [[Cappuccino]], een koffiesoort
 * [[Carpaccio]], een voorgerecht
@@ Regel 170: / Regel 170: @@
 * [[Krediet]], ander woord voor schuld
 * [[Mozzarella]], een kaassoort
-* [[Pasta]], een gerecht
+* [[Pasta (deegwaar)|Pasta]], een gerecht
 * [[Piano]], een muziekinstrument
 * [[Picobello]], ander woord voor erg goed
@@ Regel 186: / Regel 186: @@
 {{RomaanseTalen}}
-[[Categorie:Taal]]
+[[Categorie:Romaanse talen]]
-[[Categorie:Italië]]
+[[Categorie:Taal in Italië]]
-[[Categorie:Zwitserland]]
-[[Categorie:San Marino]]
+[[de:Italienische Sprache]]
 [[en:Italian language]]
 [[es:Idioma italiano]]