Eenzaadlobbigen: verschil tussen versies

Huidige versie van 30 mei 2023 om 21:46

Eenzaadlobbigen Monocots of Lilianae

Onbekend
Leefgebied	Wereldwijd, behalve de polen
Leefomgeving	divers
Behoort tot de	Bedektzadigen, Zaadplanten

Portaal Biologie

Eenzaadlobbigen (Monocots of Lilianae) zijn gras- en bloeiende planten (angiospermen), waarvan het zaadje meestal slechts één embryonaal blad of zogeheten cotyledon bevat. Ze vormen een van de belangrijkste groepen waarin de bloeiende planten traditioneel zijn verdeeld; de rest van de bloeiende planten hebben twee zaadlobben en zijn geclassificeerd als 'nieuwe' tweezaadlobbigen.

Onderverdeling

De eenzaadlobbigen omvatten ongeveer 60.000 soorten, ongeveer een kwart van alle bloeiende planten (angiospermen).

Clade (hier eenzaadlobbigen)

Orde (-ales)
- Familie (-aceae)
  - waaronder Geslacht of soort

De grootste familie in deze groep (en in de bloeiende planten als geheel) qua aantal soorten zijn de orchideeën (familie Orchidaceae ), met meer dan 20.000 soorten.
Ongeveer 12.000 soorten behoren tot de echte grassen (Poaceae), die economisch gezien de belangrijkste familie van eenzaadlobbigen zijn. Vaak verward met grassen, zijn zegge ook monocotylen.
In de landbouw is het grootste deel van de geproduceerde biomassa afkomstig van eenzaadlobbigen. Deze omvatten niet alleen de belangrijkste granen (rijst, tarwe, maïs, enz.), maar ook voedergrassen (hooi), suikerriet en bamboe.

Andere economisch belangrijke eenzaadlobbige gewassen zijn verschillend

Spekwortelachtigen (Dioscoreales)
- Spekwortelfamilie (Dioscoreaceae)
  - Waaronder Yam
Palmachtigen (Arecales)
- Palmenfamilie (Arecaceae)
Gemberachtigen (Zingiberales)
- Bananenfamilie (musaceae)
  - bananen
  - bakbananen
- Gemberfamilie (Zingiberaceae)
  - gember
  - kurkuma
  - kardemom
Aspergeachtigen (Asparagales)
- Aspergefamilie (Asparagaceae)
  - asperges
- Ananasfamilie (Bromeliaceae)
  - ananas
- Zeggefamilie (Cyperaceae)
  - zegge
- Biezenfamilie (Juncaceae)
  - bies
- Orchideefamilie (Orchidaceae)
  - vanille
- Amaryllisfamilie (Narcisfamilie of Amaryllidaceae)
  - prei, ui en knoflook, ook wel de lookfamilie (Alliaceae) genoemd
Veel kamerplanten zijn eenzaadlobbige epifyten (planten die op andere planten groeien).
De meeste tuinbouwbollen, planten gekweekt voor hun bloei, zoals
- Leliefamilie (Liliaceae)
  - lelies,narcissen, irissen, amaryllis, canna's, boshyacinten en tulpen
Kroos dat op sloten e.d. ligt
- Aronskelkfamilie (Araceae),
  - Eendenkroosfamilie

Kenmerken

Kiemplantjes van eenzaadlobbige links en tweezaadlobige rechts

Het belangrijkste onderscheid is hun groeipatroon. Het zijn grotendeels kruidachtige planten, hoewel er enkele soorten uitgroeien tot bomen (palm) of hoge struiken (bamboe). Wat je ook vaak ziet is dat de steel uit delen bestaan die als het ware opgestapeld zijn (wat duidelijk te zien is bij bamboe). Volwassen eenzaadlobbige bladeren zijn over het algemeen smal en evenwijdig gelijnd (lineair) en vormen een omhulsel rond de stengel aan de basis, zoals je goed kunt zien bij grassen en maïs. Er is meestal maar één blad per knoop omdat de bladbasis meer dan de helft van de omtrek omvat. Naast wortels ontwikkelen eenzaadlobbigen uitlopers en wortelstokken, dit zijn kruipende scheuten. Sommige soorten hebben bollen en knollen (zoals aardappelen) voor de opslag van voedsel om ondergronds de winter door te kunnen komen.

Vrijwel alle eenzaadlobbige planten bloeien vrij kort, waarna de blaadjes verdorren. Tweederde wordt bevrucht door bijen! Veel eenzaadlobbige voedselgewassen zijn dus afhankelijk van de bij.

De bloemenkrans is veelal van 3 blaadjes of een meervoud daarvan (3, 6, of 9).

Toepassingen

Eenzaadlobbigen behoren economisch en cultureel tot de belangrijkste planten en zijn verantwoordelijk voor de meeste basisvoedingsmiddelen van de wereld, zoals graankorrels en zetmeelrijke wortelgewassen, en palmen, orchideeën en lelies, bouwmaterialen (bamboe, cocos) en veel medicijnen. Van de eenzaadlobbigen zijn de grassen van enorm economisch belang als bron van dierlijk en menselijk voedsel, en vormen ze het grootste bestanddeel van landbouwsoorten in termen van geproduceerde biomassa.

@@ Regel 1: / Regel 1: @@
-{{Werk}}
 {{Infobox plant
 |Naam                   = Eenzaadlobbigen
-|Wetenschappelijke naam = Monocots
+|Wetenschappelijke naam = Monocots of Lilianae
 |Afbeelding             =
 [[File:Monocot-seed.png|250px]]
@@ Regel 8: / Regel 7: @@
 |Leefgebied             = Wereldwijd, behalve de polen
 |Leefomgeving           = divers
-|Behoort tot de         = [[Zaadplanten]]
+|Behoort tot de         = [[Bedektzadigen]], [[Zaadplanten]]
 |AfbeeldingLeefgebied   =
 }}
+'''Eenzaadlobbigen''' ''(Monocots of Lilianae)'' zijn gras- en bloeiende planten ''(angiospermen)'', waarvan het zaadje meestal slechts één embryonaal blad of zogeheten cotyledon bevat. Ze vormen een van de belangrijkste groepen waarin de bloeiende planten traditioneel zijn verdeeld; de rest van de bloeiende planten hebben twee zaadlobben en zijn geclassificeerd als [['Nieuwe' tweezaadlobbigen|'nieuwe' tweezaadlobbigen]].
+== Onderverdeling ==
+De eenzaadlobbigen omvatten ongeveer 60.000 soorten, ongeveer een kwart van alle bloeiende planten ''(angiospermen)''.
+Clade (hier eenzaadlobbigen)
+* [[Orde (biologie)|Orde]] ''(-ales)''
+** [[Familie (biologie)|Familie]] ''(-aceae)''
+*** waaronder [[Geslacht (biologie)|Geslacht]] of [[Soort (biologie)|soort]]<br><br>
+* De grootste familie in deze groep (en in de bloeiende planten als geheel) qua aantal soorten zijn de [[Orchidee|orchideeën]] (familie Orchidaceae ), met meer dan 20.000 soorten.
+* Ongeveer 12.000 soorten behoren tot de echte [[Gras|grassen]] ''(Poaceae)'', die economisch gezien de belangrijkste familie van eenzaadlobbigen zijn. Vaak verward met grassen, zijn [[zegge]] ook monocotylen.
+* In de [[landbouw]] is het grootste deel van de geproduceerde [[biomassa]] afkomstig van eenzaadlobbigen. Deze omvatten niet alleen de belangrijkste [[Graan|granen]] ([[rijst]], [[tarwe]], [[maïs]], enz.), maar ook voedergrassen ([[hooi]]), [[suikerriet]] en [[bamboe]]. <br>
+Andere economisch belangrijke eenzaadlobbige gewassen zijn verschillend
+* [[Spekwortelachtigen]] ''(Dioscoreales)''
+** [[Spekwortelfamilie]] ''(Dioscoreaceae)''
+*** Waaronder [[Yam]]
+* [[Palmachtigen]] ''(Arecales)''
+** [[Palmenfamilie]] ''(Arecaceae)''
+* [[Gemberachtigen]] ''(Zingiberales)''
+** [[Bananenfamilie]] ''(musaceae)''
+*** [[Banaan|bananen]]
+*** [[Bakbanaan|bakbananen]]
+** [[Gemberfamilie]] ''(Zingiberaceae)''
+*** [[gember]]
+*** [[kurkuma]]
+*** [[kardemom]]
+* [[Aspergeachtigen]] ''(Asparagales)''
+**[[Aspergefamilie]] ''(Asparagaceae)''
+*** [[Asperge|asperges]]
+** [[Ananasfamilie]] ''(Bromeliaceae)''
+*** [[ananas]]
+** [[Zeggefamilie]] ''(Cyperaceae)''
+*** [[zegge]]
+** [[Biezenfamilie]] ''(Juncaceae)''
+*** [[Bies (oevergewas)|bies]]
+** [[Orchideefamilie]] ''(Orchidaceae)''
+*** [[vanille]]
+** [[Amaryllisfamilie]]  ''(Narcisfamilie of Amaryllidaceae)''
+***[[prei]], [[Ui (plant)|ui]] en [[knoflook]], ook wel de [[lookfamilie]] (''Alliaceae)'' genoemd
+* Veel kamerplanten zijn eenzaadlobbige ''epifyten'' (planten die op andere planten groeien).
+* De meeste [[Bloembol|tuinbouwbollen]], planten gekweekt voor hun bloei, zoals
+** [[Leliefamilie]] ''(Liliaceae)''
+*** [[Lelie|lelies]],[[Narcis|narcissen]], [[Iris (plant)|irissen]], [[amaryllis]], canna's, [[Hyacint|boshyacinten]] en [[Tulp|tulpen]]
+* Kroos dat op sloten e.d. ligt
+** [[Aronskelkfamilie]] ''(Araceae),''
+*** [[Eendenkroosfamilie]]
+== Kenmerken ==
+[[Bestand:Monocot vs dicot crop Pengo.jpg|miniatuur|Kiemplantjes van eenzaadlobbige links en tweezaadlobige rechts]]
+Het belangrijkste onderscheid is hun groeipatroon. Het zijn grotendeels kruidachtige planten, hoewel er enkele soorten uitgroeien tot bomen (palm) of hoge struiken (bamboe). Wat je ook vaak ziet is dat de steel uit delen  bestaan die als het ware opgestapeld zijn (wat duidelijk te zien is bij bamboe). Volwassen eenzaadlobbige bladeren zijn over het algemeen smal en evenwijdig gelijnd (lineair) en vormen een omhulsel rond de stengel aan de basis, zoals je goed kunt zien bij grassen en maïs. Er is meestal maar één blad per knoop omdat de bladbasis meer dan de helft van de omtrek omvat. Naast wortels ontwikkelen eenzaadlobbigen uitlopers en wortelstokken, dit zijn kruipende scheuten. Sommige soorten hebben bollen en knollen (zoals [[Aardappel|aardappelen]]) voor de opslag van voedsel om ondergronds de winter door te kunnen komen.
+Vrijwel alle eenzaadlobbige planten bloeien vrij kort, waarna de blaadjes verdorren. Tweederde wordt bevrucht door bijen! Veel eenzaadlobbige voedselgewassen zijn dus afhankelijk van de bij.
+De bloemenkrans is veelal van 3 blaadjes of een meervoud daarvan (3, 6, of 9).
+== Toepassingen ==
+Eenzaadlobbigen behoren economisch en cultureel tot de belangrijkste planten en zijn verantwoordelijk voor de meeste basisvoedingsmiddelen van de wereld, zoals graankorrels en zetmeelrijke wortelgewassen, en palmen, orchideeën en lelies, bouwmaterialen (bamboe, cocos) en veel medicijnen. Van de eenzaadlobbigen zijn de grassen van enorm economisch belang als bron van dierlijk en menselijk voedsel, en vormen ze het grootste bestanddeel van landbouwsoorten in termen van geproduceerde biomassa.
+[[Categorie:Planten]]

Eenzaadlobbigen: verschil tussen versies

Huidige versie van 30 mei 2023 om 21:46

Onderverdeling

Kenmerken

Toepassingen

Navigatiemenu

Zoeken