Staten (organisatie)

De Staten (ook wel Stenden of Standen) waren een organisatie die bestond uit de adel, de geestelijkheid en soms de burgerij (de middeleeuwse standen dus), die samen gingen kijken of de staat zijn geld wel goed uitgaf.

Het Heilige Roomse Rijk. De witte strepen zijn de grenzen van nu.

Bijna elke provincie van Nederland, België en Luxemburg (de Nederlanden) was vroeger een land binnen het Heilige Roomse Rijk. Alle bazen van landen binnen het Heilige Roomse Rijk mochten eigen wetten en een eigen beleid hebben als ze maar wel geld gingen betalen aan de keizer van het Heilige Roomse Rijk. Een zelfstandig land binnen de Nederlanden heette vroeger gewest. Zo was Friesland een gewest, Holland een gewest, Zeeland een gewest, enz.

Elk gewest had een eigen Statenvertegenwoordiging. De macht van de Staten is in loop der tijd veranderd.

Zeggenschap in de Staten

De adel en de geestelijkheid hadden wel meer te zeggen dan de burgerij bij een Statenvergadering.

Het was ook zo dat de lage adel vroeger hele kleine graafschappen had binnen de gewesten. Zo had je bijvoorbeeld het graafschap Egmond binnen het graafschap Holland. In de loop der tijd is dit veranderd en verdwenen deze kleine graafschappen. De lagere adel bleef zijn macht toen wel behouden. Namelijk in de Staten.

Geschiedenis

In de middeleeuwen had de baas over een gewest (een hertog of een graaf) geen totale macht omdat deze geen belasting mocht verhogen. Eerst moest zo'n baas toestemming vragen aan de Staten. Dit was toen ook de enige macht die een Staten had.

Toen Filips de Goede van 1419 tot 1443 allerlei verschillende gewesten in handen kreeg, vond hij het een beetje moeilijk om met de Staten te praten omdat hij dan van gewest naar gewest moest reizen om met alle Staten te kunnen overleggen. Daarom heeft hij de Staten-Generaal van de Nederlanden opgericht (generaal betekent algemeen). Een organisatie waar mensen uit alle Staten heen mochten om een belastingverhoging toe te staan of te weigeren.

De Staten-Generaal mocht samenkomen wanneer de vorst het wilde.

Filips II

Filips II

Een afstammeling van Filips de Goede, die alle gewesten in handen kreeg, Felipe II van Spanje (meestal Filip of Filips II genoemd), had een beleid wat voor vele Nederlanders zeer onprettig was. Hij ging namelijk zonder toestemming van de Staten-Generaal een zeer hoge belasting invoeren. Onder meer om ervoor te zorgen dat de Nederlanders ook echt gingen betalen liet hij vele Spaanse soldaten hen dwingen te betalen (Filips II was ook koning van Spanje).

Omdat de Nederlanders Filips II zo onprettig vonden besloten ze in opstand te komen. Zo begon de Tachtigjarige Oorlog, waarbij Willem van Oranje ook vocht tegen Filips II. De Nederlanders wilden nu niet alleen dat de Staten weer macht mochten hebben. Ze wilden nu ook dat de Staten-Generaal samen mocht komen wanneer de Staten het maar wilden. Om deze reden werden de opstandelingen wel Staatsen genoemd.

Republiek der Zeven Verenigde Nederlanden

Toen gebieden van Filips II veroverd werden door opstandelingen, werden de Staten de hoogste baas over het veroverde gebied. Zo was op 19 juli 1572 de Eerste Vrije Statenvergadering in Dordrecht, in het veroverde gebied.

Voor allerlei regeerzaken hadden de Staten een stadhouder in dienst. Deze kreeg allerlei regeerzaken in handen, bij een of meerdere gewesten. Willem van Oranje was stadhouder van Holland, Zeeland, Utrecht, Friesland en Overijssel. Tijdens zijn regeerperiode was er ook nog een stadhouder van Gelderland.

Op 26 juli 1581 werd het Plakkaat van Verlatinghe ondertekend. Dit was een onafhankelijkheidsverklaring. Vanaf nu hoorde het gebied wat door opstandelingen veroverd was niet meer bij Spanje. Hiermee is de Republiek der Zeven Verenigde Nederlanden begonnen. Het heette een republiek omdat er geen vorst aan de macht was. De Staten waren immers aan de macht.

Stadhouders aan de macht

In de loop der tijd hebben de stadhouders echter wel veel meer macht gekregen. De stadhouders werden bovendien ook erfelijk opgevolgd. Willem IV van Oranje-Nassau, een familielid van Willem van Oranje, had als stadhouder heel veel macht. Nu is er opnieuw een opstand gekomen, namelijk door de patriotten die opnieuw een heerschappij door het volk wilden (democratie).

In Frankrijk was ook zo'n opstand gaande: de Franse Revolutie. De democratische opstandelingen hadden in Frankrijk de macht overgenomen en wilden de Nederlandse patriotten nu ook wel helpen, in ruil voor geld. Hierop is stadhouder Willem V van Oranje-Nassau (opvolger van Willem IV) het land uit gevlucht, waarop de patriotten de macht overnamen. Hiermee is de Bataafse Republiek begonnen.

De Staten werden nu officieel afgeschaft, waarop er een ander democratisch stelsel voor in de plaats kwam (en dit keer uiteraard een met meer macht).

Verenigd Koninkrijk der Nederlanden

Napoleon nam de macht over. Hij verving de democratie van Frankrijk en de Nederlanden door hemzelf (hij werd alleenheerser). Na de ondergang van Napoleon moest er weer een nieuwe regering komen. Nederland werd een koninkrijk onder de zoon van Willem V, Willem I der Nederlanden, en nu werden er weer nieuwe Staten-organisaties opgericht.

In het Verenigd Koninkrijk der Nederlanden mochten de Staten samen met de koning (die hier uiteraard net zo veel in mocht bepalen) wetten schrijven, veranderen en verwijderen.

Grondwetsherziening van 1848

Er doken vele revoluties op. In vele landen wilde men een totale democratie. In Nederland dus ook. Om een revolutie te voorkomen ging koning Willem II de politicus Johan Rudolph Thorbecke de grondwet laten veranderen.

Met de Grondwetsherziening van 1848 werd de Staten vervangen door een algemene vertegenwoordiging van een standenloze burgerij. Vanaf nu geen middeleeuwse standen meer (adel, geestelijkheid en burgerij).

Vanaf nu was de koning veel minder machtig (net als Beatrix, die ook amper macht heeft). De macht kwam bij de Staten-Generaal van het Koninkrijk der Nederlanden, die bestaat uit de Eerste Kamer en de Tweede Kamer.