Koninkrijk Hawaï: verschil tussen versies

Huidige versie van 10 okt 2021 om 14:37

Koninkrijk Hawaï Hawaiian Kingdom Aupuni Mōʻī o Hawaiʻi Ua Mau ke Ea o ka ʻĀina i ka Pono Het leven van het land wordt bestendigd in gerechtigheid
Hoofdstad	Waikīkī (1795–1796) Hilo (1796–1802) Lāhainā (1802–1812 en 1820–1845) Kailua-Kona (1812–1820) Honolulu (1845–1893)
Aantal inwoners	89.990 (1890)
Talen	Hawaïaans en Engels
Religie	Christendom en volksreligies
Bestuursvorm	Monarchie
Munteenheid	Hawaïaanse dollar Amerikaanse dollar
Portaal Verenigde Staten en Geschiedenis

Het koninkrijk Hawaï was een onafhankelijk land tussen 1795 en 1893. Het omvatte de eilanden die nu de Amerikaanse staat Hawaï uitmaakten. Het koninkrijk ontstond toen koning Kamehameha I van het eiland Hawaï de eilanden Oahu, Maui, Molokai en Lanai verenigde. Pas in 1810 stonden alle Hawaïaanse eilanden onder het koninkrijk Hawaï, toen ook Kauai en Niihau veroverd werden. Het koninkrijk werd erkend door de Europese machten en werd beschermd door de Verenigde Staten.

Aan het einde van de 19e eeuw raakten de Verenigde Staten geïnteresseerd in de eilanden in de Grote Oceaan. Het idee ontstond om Hawaï te annexeren. De Verenigde Staten hadden toen al veel invloed op het koninkrijk en Amerikaanse ondernemers hadden vrij spel. Toen koningin Liliʻuokalani meer macht wilde om zo op te komen voor de Hawaïanen, werd haar regering omvergeworpen door de Amerikaanse ondernemers. Zij schaften vervolgens de monarchie af en hoopten dat de Verenigde Staten de eilandengroep zou annexeren. Toenmalig president Grover Cleveland was hier een fel tegenstander van, aangezien Hawaï een onafhankelijk land was. Hierdoor stichtten de Amerikaanse ondernemers de republiek Hawaï. Clevelands opvolger, William McKinley, voegde de eilanden vervolgens als territorium toe. Pas in 1959 werd Hawaï een Amerikaanse staat.

Tegenwoordig bestaat er op Hawaï nog een steeds een grote beweging van het herstel van de monarchie.

Geschiedenis

Ontstaan en de Kamehameha-dynastie

Toen de Britse ontdekkingsreiziger James Cook op Hawaï aankwam in 1779 bestond Hawaï uit verschillende koninkrijken. Ieder eiland was een eigen koninkrijk, maar de eilanden hadden een gemeenschappelijke cultuur en taal. Iedere koning was, volgens de cultuur, een afstammeling van de godin Papahānaumoku. Kort na de reis van Cook werd de macht op het grootste eiland, Hawaï, overgenomen door Kamehameha I. Koning Kamehameha I begon vervolgens een strijd van 15 jaar om de eilanden te verenigen onder één koning. Hiervoor kreeg de koning hulp van westerse landen, die wapens en generaals stuurden. Kamehameha I veroverde Maui en Oahu met gemak, maar had moeite om Kauai te veroveren. Dit eiland gaf zich pas in 1810 over, waarna Hawaï verenigd was onder één koning. Voor Hawaï betekende dit een nieuw tijdperk en het einde van de Hawaïaanse oudheid. Het koninkrijk werd gevormd naar Europees voorbeeld met behoud van Hawaïaanse tradities. Het koninkrijk werd erkend door de Europese machten, waardoor het kon blijven bestaan. Europese landen wilden namelijk dolgraag handelen met Hawaï.

Koning Kamehameha I

Door handel met China werd geld op het eiland geïntroduceerd. Koning Kamehameha I overleed in 1819, waarna zijn zoon Kamehameha II de macht overnam. Aangezien Kamehameha II nog vrij jong was, regeerde zijn moeder voor hem als regent. Dit betekende ook het einde van Hawaïaanse religie. In die tijd regelde de Hawaïaanse religie alles in de samenleving. Het was bijvoorbeeld voor vrouwen verboden om met mannen samen te eten. Kamehameha II schafte deze religie af door samen met zijn moeder te eten, waardoor de religie eigenlijk binnen een dag was afgeschaft. Pas na de afschaffing van de religie kwamen er missies naar Hawaï om de Hawaïanen christelijk te maken. De Hawaïaanse mythologie bleef overigens wel bestaan en mensen gingen de Hawaïaanse goden met het christendom combineren. De christelijke missionarissen kwamen uit de Verenigde Staten en namen vaak hun gezin mee naar Hawaï. Hierdoor kwam er een Amerikaanse elite op Hawaï. Deze ging zich ook bezighouden met het verbouwen van suiker. Koning Kamehameha III volgde zijn broer op in 1825. Hij maakte van het land een constitutionele monarchie en nam in 1848 de eerste grondwet aan.

De Kamehameha-dynastie was bang om hun bezit te verliezen. Hierdoor werd er alleen binnen de familie met elkaar getrouwd en kregen familieleden met elkaar kinderen. Dit was ook de reden waarom de Kamehameha-dynastie na vijf koningen stopte. Deze manier van kinderen krijgen zorgde voor allerlei ziektes en aandoeningen en onvruchtbaarheid. Koning Kamehameha IV verbeterde de band met de Verenigde Staten sterk en zorgde voor vrijhandel met het land. Ondertussen groeide het aantal Amerikanen op Hawaï. In 1852 werd een grondwet aangenomen, die de macht van de koning verkleinde. In plaats hiervan kreeg het parlement meer macht. Het parlement bestond echter uit de Amerikaanse ondernemers op het eiland en niet uit Hawaïanen. Onder koning Kamehameha IV werd de gezondheidszorg en het onderwijs op het eiland verbeterd. Hij werd weer opgevolgd door zijn broer Kamehameha V, die uiteindelijk kinderloos stierf in 1872. Dit was het einde van Kamehameha-dynastie.

Crisis en verkiezingen

Koningin Liliuokalani

Na het overlijden van Kamehameha V ontstond een crisis in Hawaï. Het was de vraag wie de nieuwe koning werd. Kamehameha V wilde dat de bisschop Bernice de nieuwe koning zou worden, maar deze weigerde de troon. Uiteindelijk werd besloten dat het parlement een nieuwe koning mocht kiezen. Zij konden kiezen uit verschillende familieleden van Kamehameha V. Het parlement koos Lunalilo, een achterkleinzoon van Kamehameha V, als de nieuwe koning in 1873. Dit duurde niet lang, aangezien de koning een jaar later overleed. Hierdoor kon het parlement weer bijeenkomen om een nieuwe koning te kiezen. Dit werd Kalakaua en de nieuwe dynastie werd de Kalakaua-dynastie genoemd. Onder Kalakaua werd de constitutionele monarchie ingevoerd, toen er in 1887 een nieuwe grondwet kwam. De grondwet zorgde ervoor dat de koning helemaal geen politieke macht meer had en het symbool van het land werd. Ook zorgde de grondwet ervoor dat alleen rijke Hawaïanen en blanke ondernemers konden stemmen. De Japanners en Chinezen op de eilanden mochten blijven, maar konden niet stemmen.

In 1891 overleed Kalakaua en werd opgevolgd door zijn zus, Liliuokalani. Toen zij aan de macht kwam was er een grote economische crisis in Hawaï doordat de Verenigde Staten invoerrechten hadden verhoogd. Aangezien Hawaï afhankelijk was geworden van de handel met de Verenigde Staten, zorgde dit voor een crisis op Hawaï. Liliuokalani besloot daarom zich met de politiek te bemoeien en stelde voor om een loterij te houden en belasting op opium te heffen. Haar ministers en vrienden raadden dit haar af, aangezien het een bestuurscrisis zou veroorzaken. Liliuokalani wilde verder gaan. Zij wilde een nieuwe grondwet maken, waarin de koning(in) meer macht had. Haar voorganger, Kalakaua, was namelijk onder druk gezet, waardoor de grondwet volgens haar ongeldig was. Liliuokalani wilde haar nieuwe grondwet doordrukken. Haar ministers, het parlement en de Amerikaanse ondernemers werden hierdoor zenuwachtig. Ze waren bang dat de koningin te veel macht kreeg en vreesden voor hun veiligheid.

Annexatie van Hawaï

De monarchie wordt omvergeworpen

In 1893 wierpen verschillende Amerikaanse ondernemers en politici op Hawaï de koningin omver. Ook de regering trad af en de ondernemers namen de regering over. Liliuokalani werd opgesloten in het Iolanipaleis en de monarchie werd afgeschaft. Kort hiervoor had de koningin de macht (tijdelijk) aan het parlement overgedragen. Het parlement hierna de republiek Hawaï uit met Sanford B. Dole als president. De Amerikaanse politici en ondernemers op Hawaï hoopten dat de Amerikaanse regering vervolgens Hawaï zou annexeren. President Grover Cleveland zag hier echter niets in, aangezien hij vond dat de Verenigde Staten zich niet moesten uitbreiden. In 1895 probeerde de koningin een revolutie te starten om de macht terug te grijpen. Zij werd opgepakt en veroordeeld.

De republiek Hawaï bleef bestaan tot 1898. In dat jaar besloot de Amerikaanse president William McKinley Hawaï te annexeren. Hawaï werd pas in 1959 een Amerikaanse staat.

Heersers

In het Iolanipaleis woonden de laatste twee heersers. Het paleis staat nog steeds symbool voor de monarchie.

Hieronder volgt een overzicht van de heersers van het koninkrijk Hawaï:

Kamehameha I (1795-1819)
Kamehameha II (1819-1824)
Kamehameha III (1825-1854)
Kamehameha IV (1855-1863)
Kamehameha V (1863-1872)
Lunalilo (1873-1874)
Kalakaua (1874-1891)
Liliuokalani (1891-1893)

Herstel van de monarchie?

Een bijeenkomst van voorstanders van de monarchie

Hawaï heeft vandaag de dag nog steeds een beweging die de monarchie wil herstellen. Op Hawaï zijn er verschillende organisaties die dit willen. Veel van deze groepen willen ook dat Hawaï een onafhankelijk land wordt. Niet alle mensen van de onafhankelijkheidsbeweging willen de monarchie herstellen, aangezien ook een groot deel wil dat Hawaï een republiek wordt. Een ander deel van de bevolking wil de monarchie herstellen, maar dat Hawaï een onderdeel blijft van de Verenigde Staten. Dit laatste is niet mogelijk. De organisatie Nou Ke Akua Ke Aupuni O Hawaiʻi – The Kingdom of Hawaiʻi wilde de monarchie herstellen en haalde hiervoor geld op. Hawaï zou ook een onafhankelijk land worden. Dit voorstel werd gedaan in 2003, maar is nooit wat geworden. In 2008 bond de groep Hawaiian Kingdom Government zich voor twee uur vast aan het Iolanipaleis in Honolulu. Zij deden een poging het gebouw binnen te vallen. Het gebouw was ooit het paleis van de koning(in) van Hawaï, maar wordt nu gebruikt voor het parlement van de staat Hawaï. Het gebouw werd nooit binnengevallen. Het protest verplaatste zich van de ingang naar een grasveld voor de ingang, waardoor het gebouw weer openging. Niemand raakte hierbij gewond.

Mocht Hawaï ooit een koninkrijk worden dan zou Owana Salazar de koningin van het land worden. Salazar is tegenwoordig het hoofd van de koninklijke familie van Hawaï en heeft ook de titel prinses. In 2017 richtte ze de koninklijke orde van de kroon van Hawaï opnieuw op. Salazar heeft goede banden met de voormalige koninklijke familie van Portugal.

@@ Regel 1: / Regel 1: @@
-{{werk}}
 {{Koninkrijk Hawaï}}
 Het '''koninkrijk Hawaï''' was een onafhankelijk land tussen 1795 en 1893. Het omvatte de eilanden die nu de Amerikaanse staat [[Hawaï]] uitmaakten. Het koninkrijk ontstond toen koning [[Kamehameha I van Hawaï|Kamehameha I]] van het eiland [[Hawaï (eiland)|Hawaï]] de eilanden [[Oahu]], [[Maui]], [[Molokai]] en [[Lanai]] verenigde. Pas in 1810 stonden alle Hawaïaanse eilanden onder het koninkrijk Hawaï, toen ook [[Kauai]] en [[Niihau]] veroverd werden. Het koninkrijk werd erkend door de Europese machten en werd beschermd door de [[Verenigde Staten]].
@@ Regel 8: / Regel 7: @@
 ==Geschiedenis==
-===Ontstaan===
+===Ontstaan en de Kamehameha-dynastie===
+Toen de Britse ontdekkingsreiziger [[James Cook]] op Hawaï aankwam in 1779 bestond Hawaï uit verschillende koninkrijken. Ieder eiland was een eigen koninkrijk, maar de eilanden hadden een gemeenschappelijke cultuur en taal. Iedere koning was, volgens de cultuur, een afstammeling van de godin [[Papahānaumoku]]. Kort na de reis van Cook werd de macht op het grootste eiland, [[Hawaï (eiland)|Hawaï]], overgenomen door [[Kamehameha I van Hawaï|Kamehameha I]]. Koning Kamehameha I begon vervolgens een strijd van 15 jaar om de eilanden te verenigen onder één koning. Hiervoor kreeg de koning hulp van westerse landen, die wapens en generaals stuurden. Kamehameha I veroverde [[Maui]] en [[Oahu]] met gemak, maar had moeite om [[Kauai]] te veroveren. Dit eiland gaf zich pas in 1810 over, waarna Hawaï verenigd was onder één koning. Voor Hawaï betekende dit een nieuw tijdperk en het einde van de Hawaïaanse oudheid. Het koninkrijk werd gevormd naar Europees voorbeeld met behoud van Hawaïaanse tradities. Het koninkrijk werd erkend door de Europese machten, waardoor het kon blijven bestaan. Europese landen wilden namelijk dolgraag handelen met Hawaï.
+[[Bestand:Kamehameha_I,_portrait_by_James_Gay_Sawkins.jpg|left|250px|miniatuur|Koning [[Kamehameha I van Hawaï|Kamehameha I]]]]
+Door handel met China werd geld op het eiland geïntroduceerd. Koning Kamehameha I overleed in 1819, waarna zijn zoon [[Kamehameha II van Hawaï|Kamehameha II]] de macht overnam. Aangezien Kamehameha II nog vrij jong was, regeerde zijn moeder voor hem als [[regent]]. Dit betekende ook het einde van Hawaïaanse religie. In die tijd regelde de Hawaïaanse religie alles in de samenleving. Het was bijvoorbeeld voor vrouwen verboden om met mannen samen te eten. Kamehameha II schafte deze religie af door samen met zijn moeder te eten, waardoor de religie eigenlijk binnen een dag was afgeschaft. Pas na de afschaffing van de religie kwamen er missies naar Hawaï om de Hawaïanen christelijk te maken. De Hawaïaanse mythologie bleef overigens wel bestaan en mensen gingen de Hawaïaanse goden met het christendom combineren. De christelijke missionarissen kwamen uit de Verenigde Staten en namen vaak hun gezin mee naar Hawaï. Hierdoor kwam er een Amerikaanse [[elite]] op Hawaï. Deze ging zich ook bezighouden met het verbouwen van [[suiker]]. Koning [[Kamehameha III van Hawaï|Kamehameha III]] volgde zijn broer op in 1825. Hij maakte van het land een [[constitutionele monarchie]] en nam in 1848 de eerste [[grondwet]] aan.
+De Kamehameha-dynastie was bang om hun bezit te verliezen. Hierdoor werd er alleen binnen de familie met elkaar getrouwd en kregen familieleden met elkaar kinderen. Dit was ook de reden waarom de Kamehameha-dynastie na vijf koningen stopte. Deze manier van kinderen krijgen zorgde voor allerlei ziektes en aandoeningen en [[onvruchtbaarheid]]. Koning [[Kamehameha IV van Hawaï|Kamehameha IV]] verbeterde de band met de Verenigde Staten sterk en zorgde voor vrijhandel met het land. Ondertussen groeide het aantal Amerikanen op Hawaï. In 1852 werd een grondwet aangenomen, die de macht van de koning verkleinde. In plaats hiervan kreeg het parlement meer macht. Het parlement bestond echter uit de Amerikaanse ondernemers op het eiland en niet uit Hawaïanen. Onder koning Kamehameha IV werd de gezondheidszorg en het onderwijs op het eiland verbeterd. Hij werd weer opgevolgd door zijn broer [[Kamehameha V van Hawaï|Kamehameha V]], die uiteindelijk kinderloos stierf in 1872. Dit was het einde van Kamehameha-dynastie.
-===Franse invasie===
 ===Crisis en verkiezingen===
+[[Bestand:Liliuokalani,_c._1891.jpg|right|250px|miniatuur|Koningin [[Liliuokalani van Hawaï|Liliuokalani]]]]
+Na het overlijden van Kamehameha V ontstond een crisis in Hawaï. Het was de vraag wie de nieuwe koning werd. Kamehameha V wilde dat de bisschop Bernice de nieuwe koning zou worden, maar deze weigerde de troon. Uiteindelijk werd besloten dat het parlement een nieuwe koning mocht kiezen. Zij konden kiezen uit verschillende familieleden van Kamehameha V. Het parlement koos [[Lunalilo van Hawaï|Lunalilo]], een achterkleinzoon van Kamehameha V, als de nieuwe koning in 1873. Dit duurde niet lang, aangezien de koning een jaar later overleed. Hierdoor kon het parlement weer bijeenkomen om een nieuwe koning te kiezen. Dit werd [[Kalakaua van Hawaï|Kalakaua]] en de nieuwe dynastie werd de Kalakaua-dynastie genoemd. Onder Kalakaua werd de [[constitutionele monarchie]] ingevoerd, toen er in 1887 een nieuwe grondwet kwam. De grondwet zorgde ervoor dat de koning helemaal geen politieke macht meer had en het symbool van het land werd. Ook zorgde de grondwet ervoor dat alleen rijke Hawaïanen en blanke ondernemers konden stemmen. De Japanners en Chinezen op de eilanden mochten blijven, maar konden niet stemmen.
+In 1891 overleed Kalakaua en werd opgevolgd door zijn zus, [[Liliuokalani van Hawaï|Liliuokalani]]. Toen zij aan de macht kwam was er een grote economische crisis in Hawaï doordat de Verenigde Staten invoerrechten hadden verhoogd. Aangezien Hawaï afhankelijk was geworden van de handel met de Verenigde Staten, zorgde dit voor een crisis op Hawaï. Liliuokalani besloot daarom zich met de politiek te bemoeien en stelde voor om een [[loterij]] te houden en belasting op [[opium]] te heffen. Haar ministers en vrienden raadden dit haar af, aangezien het een bestuurscrisis zou veroorzaken. Liliuokalani wilde verder gaan. Zij wilde een nieuwe grondwet maken, waarin de koning(in) meer macht had. Haar voorganger, Kalakaua, was namelijk onder druk gezet, waardoor de grondwet volgens haar ongeldig was. Liliuokalani wilde haar nieuwe grondwet doordrukken. Haar ministers, het parlement en de Amerikaanse ondernemers werden hierdoor zenuwachtig. Ze waren bang dat de koningin te veel macht kreeg en vreesden voor hun veiligheid.
 ===Annexatie van Hawaï===
+[[Bestand:USS_Boston_landing_force,_1893_(PP-36-3-002).jpg|left|250px|miniatuur|De monarchie wordt omvergeworpen]]
+In 1893 wierpen verschillende Amerikaanse ondernemers en politici op Hawaï de koningin omver. Ook de regering trad af en de ondernemers namen de regering over. Liliuokalani werd opgesloten in het Iolanipaleis en de monarchie werd afgeschaft. Kort hiervoor had de koningin de macht (tijdelijk) aan het parlement overgedragen. Het parlement hierna de [[republiek Hawaï]] uit met [[Sanford B. Dole]] als president. De Amerikaanse politici en ondernemers op Hawaï hoopten dat de Amerikaanse regering vervolgens Hawaï zou annexeren. President [[Grover Cleveland]] zag hier echter niets in, aangezien hij vond dat de Verenigde Staten zich niet moesten uitbreiden. In 1895 probeerde de koningin een revolutie te starten om de macht terug te grijpen. Zij werd opgepakt en veroordeeld.
+De republiek Hawaï bleef bestaan tot 1898. In dat jaar besloot de Amerikaanse president [[William McKinley]] Hawaï te annexeren. Hawaï werd pas in 1959 een Amerikaanse staat.
 ==Heersers==
+[[Bestand:Iolani_Palace_(1328).JPG|right|250px|miniatuur|In het [[Iolanipaleis]] woonden de laatste twee heersers. Het paleis staat nog steeds symbool voor de monarchie.]]
 Hieronder volgt een overzicht van de heersers van het koninkrijk Hawaï:
 * [[Kamehameha I van Hawaï|Kamehameha I]] (1795-1819)
@@ Regel 28: / Regel 39: @@
 ==Herstel van de monarchie?==
-[[File:2012_King_Kamehameha_Parade_(7435727046).jpg|left|300px|thumb|Een bijeenkomst van voorstanders van de monarchie]]
+[[Bestand:2012_King_Kamehameha_Parade_(7435727046).jpg|left|300px|miniatuur|Een bijeenkomst van voorstanders van de monarchie]]
 Hawaï heeft vandaag de dag nog steeds een beweging die de monarchie wil herstellen. Op Hawaï zijn er verschillende organisaties die dit willen. Veel van deze groepen willen ook dat Hawaï een onafhankelijk land wordt. Niet alle mensen van de onafhankelijkheidsbeweging willen de monarchie herstellen, aangezien ook een groot deel wil dat Hawaï een republiek wordt. Een ander deel van de bevolking wil de monarchie herstellen, maar dat Hawaï een onderdeel blijft van de Verenigde Staten. Dit laatste is niet mogelijk. De organisatie ''Nou Ke Akua Ke Aupuni O Hawaiʻi – The Kingdom of Hawaiʻi'' wilde de monarchie herstellen en haalde hiervoor geld op. Hawaï zou ook een onafhankelijk land worden. Dit voorstel werd gedaan in 2003, maar is nooit wat geworden. In 2008 bond de groep ''Hawaiian Kingdom Government'' zich voor twee uur vast aan het [[Iolanipaleis]] in [[Honolulu]]. Zij deden een poging het gebouw binnen te vallen. Het gebouw was ooit het paleis van de koning(in) van Hawaï, maar wordt nu gebruikt voor het parlement van de staat Hawaï. Het gebouw werd nooit binnengevallen. Het protest verplaatste zich van de ingang naar een grasveld voor de ingang, waardoor het gebouw weer openging. Niemand raakte hierbij gewond.
@@ Regel 34: / Regel 45: @@
 [[Categorie:Geschiedenis van Hawaï]]
+[[Categorie:Voormalig koninkrijk|H]]