Oeigoeren

Een aantal Oeigoeren

Een Oeigoerse man in klederdracht in Kashgar

De meeste Oeigoeren wonen in de Chinese autonome regio Xinjiang.

De Oeigoeren zijn een volk in Centraal-Azië. Het grootste gedeelte van de Oeigoeren leeft in het westen van de volksrepubliek China. Hier wonen ze in de regio Xinjiang, wat soms ook wel Oost-Turkestan genoemd wordt. In dit gebied wonen zo'n 12 miljoen Oeigoeren die 45% van de bevolking in het gebied vormen. De meerderheid van de Oeigoeren wonen in deze regio, maar er zijn ook minderheden in andere landen. Voorbeelden van landen met Oeigoerse minderheden zijn Kazachstan, Mongolië, Kirgizië, Turkije en Pakistan. De Oeigoeren zijn een Turks volk. Ze zijn verwant aan de Kazachen, Azerbeidzjanen en Turken.

De Oeigoeren wonen al eeuwenlang in dit gebied. Oorspronkelijk hingen ze het boeddhisme aan, maar sinds de 10e eeuw hangen de meeste Oeigoeren de islam aan. Ze hebben een eigen taal, het Oeigoers, wat onderdeel is van de Turkse talen. Ook hebben ze eigen tradities, kunst, eten en drinken en rituelen.

Het grootste gedeelte van de Oeigoeren woont in het zuiden van de Chinese Xinjiang. Sinds 2014 voert China een onderdrukking uit voor de Oeigoeren. Hieronder valt het verplicht onvruchtbaar maken van Oeigoeren, het verbieden van de Oeigoerse cultuur en taal en het opsluiten van Oeigoeren in werkkampen. Volgens China is dit bedoeld als heropvoeding om te voorkomen dat de regio zich afscheidt en om terrorisme te voorkomen. Volgens de Verenigde Naties en verschillende westerse landen begaat China genocide (volkerenmoord) op de Oeigoeren. In augustus 2022 bevestigden de Verenigde Naties dat China misdaden tegen de menselijkheid begaat in de regio.

Geschiedenis

Voorgeschiedenis

De Oeigoeren leven al eeuwenlang in een gebied dat Oost-Turkestan genoemd wordt. Met Oost-Turkestan wordt het oosten van Turkestan genoemd. Turkestan in een gebied in Centraal-Azië waar veel Turkse volkeren leven, zoals de Turkmenen, de Kazachen en de Oezbeken. Oost-Turkestan wordt vaak gebruikt voor het gedeelte wat bij China hoort. West-Turkestan zijn de delen van Turkestan die vroeger bij Rusland en de Sovjet-Unie hebben gehoord.

Oorspronkelijk hielden de Oeigoeren het boeddhisme aan. In de 11e eeuw bekeerden de meeste Oeigoeren naar de islam. Dit gebeurde nadat de boeddhistische edelen in het gebied verslagen waren. Hierna ontstonden er verschillende stadstaten in het gebied. Elke stadstaat stond onder de leiding van een kalief. Belangrijke stadstaten waren Kashgar en Khotan. Vanaf de 16e eeuw had Saidiya veel macht, maar werd omvergeworpen door de Khoja. In 1679 werd Appaq Khoja een belangrijke leider in de regio. Zijn mausoleum wordt nog steeds door veel Oeigoeren bezocht.

Onder de Qing-dynastie

De Khoja werden uiteindelijk in 1759 verslagen door de Chinezen tijdens de Qing-dynastie. Onder deze dynastie breidde China zich verder uit naar het oosten. Zij gaven de regio de naam Xinjiang. Dit wordt betekent "nieuwe frontier". Een frontier is een denkbeeldige lijn tussen beschaving en het onbekende. De dynastie veranderde een hoop in de regio. Zo kwam er een overheid voor heel Xinjiang en ook kwamen er militaire organisaties. De Chinezen werkten samen met de lokale islamitische leiders om het gebied te besturen.

Toch ging dit niet zonder tegenstand. In Xinjiang braken er veel opstanden uit tegen de Chinezen. Een van die opstanden was onder Yakub Beg. Hij wist in 1867 Kashgar onafhankelijk te maken van China. De Chinezen versloegen Beg uiteindelijk in 1878. In 1884 werd Xinjiang weer onderdeel van China, maar dit duurde niet lang.

Eerste en tweede Oost-Turkse Republiek

In 1911 werd de monarchie in China afgeschaft, waarna de republiek werd opgericht. De republiek was echter niet erg machtig en de Oeigoeren riepen de onafhankelijkheid datzelfde jaar. Gedurende deze tijd werden er verschillende pogingen gedaan om een land voor de Oeigoeren op te richten. De meest bekende voorbeelden zijn de Eerste Oost-Turkse Republiek (1933-1934) en de Tweede Oost-Turkse Republiek (1944-1949). Beide landen omvatten slechts een klein gedeelte van Xinjiang en duurden niet echt lang. Vanwege de Chinese Burgeroorlog konden de Chinezen niet ingrijpen in de regio, maar het vormen van een nieuw land was ook lastig. Daarnaast had de oorlog ook invloed in de regio.

Nadat de communisten onder Mao Zedong de burgeroorlog hadden gewonnen, ontstond de volksrepubliek China. Sindsdien heeft China weer de macht in de regio in handen. Toch was er veel weerstand in de regio tegen de Chinezen gedurende de jaren 1950. In 1955 werd Xinjiang wel een autonome regio, aangezien de meerderheid van de inwoners uit Oeigoeren bestond.

Sinds 1949

Oeigoeren staan voor het Witte Huis te demonstreren tegen de Oeigoerse genocide. De vlag op het plaatje wordt vaak gebruikt door Oeigoeren als symbool voor een onafhankelijk Oost-Turkestan.

Na de Culturele Revolutie van 1966 wilden meer en meer Oeigoeren onafhankelijkheid. Na de val van de Sovjet-Unie werden buurlanden, zoals Kazachstan, Oezbekistan en Kirgizië, onafhankelijk. Hier wonen ook Turkse volkeren die verbonden zijn met de Oeigoeren. China wilde echter voorkomen dat de Oeigoeren ook een onafhankelijk land zouden krijgen. Dit leidde tot veel demonstraties tijdens de jaren 1990. Deze demonstraties werden met harde hand neergeslagen. Inwoners die pleitten voor een onafhankelijke Oeigoerse staat (seperatisme) of lid waren van illegale religieuze organisaties werden vervolgd. Hierna waren er nog verschillende demonstraties en aanvallen op de politie en Chinese symbolen. Zo waren in 2009 straatgevechten tussen de Oeigoeren en de Han-Chinezen.

In 2014 kwamen voor het eerst berichten naar buiten over "heropvoedingskampen" in de regio Xinjiang. Dit zijn werkkampen waar Oeigoeren gevangen zitten en gedwongen moeten werken. Volgens China zijn deze heropvoedingskampen nodig om de Oeigoeren "Chinese waarden" bij te brengen. Ook is het onderdeel van de strijd tegen het terrorisme in de regio volgens het land zelf. Internationale organisaties en verschillende landen zeggen echter dat China een genocide doet op de Oeigoeren. Genocide (of volkerenmoord) is het uitwissen van een bepaald volk. Volgens deze organisaties en landen zet China niet alleen Oeigoeren vast, maar probeert ook hun identiteit uit te wissen. Zo wordt het spreken van het Oeigoers op scholen verboden en worden islamitische en Oeigoerse symbolen verboden. Ook worden Oeigoerse vrouwen in de regio gesteriliseerd, waardoor zij geen kinderen kunnen krijgen. Andere beschuldigingen zijn verkrachtingen, marteling, gedwongen abortus en hersenspoeling.

Bevolking

Aantallen

Deze afbeelding laat Oeigoeren en Tataren uit Kazachstan zien in hun traditionele klederdracht.

Er zijn zo'n 12 tot 13 miljoen Oeigoeren. Het is onduidelijk hoeveel Oeigoeren er precies zijn, aangezien de aantallen uit China niet als betrouwbaar worden gezien. Aangezien de meeste Oeigoeren in China leven, is het hierdoor onduidelijk hoeveel Oeigoeren er precies zijn. Als we uitgaan van de Chinese overheid, zouden er zo'n 13,5 miljoen Oeigoeren wereldwijd zijn. Aangezien verschillende mensenrechtenorganisaties en landen denken dat China hogere aantallen doorgeeft, zijn er waarschijnlijk minder Oeigoeren. Daarom wordt het vaak als rond de 12 miljoen gezien.

Volgens China zelf zouden er in 2021 zo'n 12,8 miljoen Oeigoeren in China zelf wonen. Het grootste gedeelte van hen woont in de regio Xinjiang, waar ze ongeveer de helft van de bevolking vormen. Volgens sommige organisaties is dit aantal lager. Dit komt doordat meer dan 1 miljoen Oeigoeren gevangen zijn gezet in heropvoedingskampen.

Daarnaast wonen er nog veel Oeigoeren buiten China. Er zijn minderheden in Kazachstan (223.100), Kirgizië (60.210), Oezbekistan (48.500), Pakistan (10.000), Afghanistan (1.000), Turkmenistan (3.000) en Mongolië (258). Een geheel van hen leeft al eeuwenlang in deze landen, maar een ander deel is gevlucht uit Xinjiang. Doordat er Oeigoeren vluchten uit Xinjiang zijn er grote minderheden in Turkije (60.000), de Verenigde Staten (15.000), Australië (5.000-10.000) en kleinere aantallen in Canada, Zweden, Duitsland, Japan en Oekraïne.

Taal

De verspreiding van het Oeigoers

Een groot deel van de Oeigoeren spreken het Oeigoers. Het Oeigoers is een Turkse taal en lijkt erg op het Oezbeeks (de officiële taal van Oezbekistan). Daarnaast is het Oeigoers familie van o.a. het Kazachs, Azerbeidzjaans en Turks. Het Oeigoers had oorspronkelijk een eigen alfabet, maar dit is later vervangen door het Arabische alfabet in de 10e eeuw. Tussen 1920 en 1969 werden zowel het Cyrillische als Latijnse alfabet gebruikt. In 1969 werd het Latijnse alfabet ingevoerd, maar sinds 1987 wordt het Arabische alfabet weer gebruikt. Toch wordt voor het typen op het internet vaak het Latijnse alfabet gebruikt. In Rusland, Mongolië en Kazachstan gebruiken veel sprekers het Cyrillische alfabet.

Door de afgelegenheid van de regio konden veel Oeigoeren in het verleden geen Mandarijn-Chinees spreken. Sinds de jaren 1990 heeft de Chinese overheid stappen ondernomen om het Mandarijn bij te brengen in de regio. In het verleden was het spreken van het Oeigoers toegestaan op scholen, maar tegenwoordig niet meer. De Chinese overheid heeft sinds 2014 steeds meer stappen ondernomen om het Mandarijn de enige officiële taal van de regio te maken. Het spreken van het Oeigoers wordt door de Chinese overheid ontmoedigd. Desondanks spreken zo'n 10 miljoen Oeigoeren nog het Oeigoers.

Religie

Een moskee in de stad Khotan

In het verleden hingen de Oeigoeren verschillende religies aan, maar tegenwoordig hangt het grootste gedeelte van hen de islam aan. De Oeigoeren zijn de op een na grootste islamitische minderheid in China na de Hui-Chinezen. De meeste Oeigoeren hangt het soennisme aan. De islam wordt gezien als onderdeel van de Oeigoerse identiteit. Over het algemeen zijn de Oeigoeren in het zuiden van Xinjiang conservatiever. In deze regio werd ook het dragen van de hoofddoek voor vrouwen populair, maar werd door de Chinese overheid verboden in 2014. Ook wordt islamitische mannen ontmoedigd een baard te dragen. De Chinese overheid wil dat de Oeigoeren hun religie losmaken van hun identiteit.

Voornamelijk in het zuiden kwam ook het salafisme in opkomst. Het salafisme is een strenge islamitische stroming. Veel salafistische Oeigoeren willen alle islamitische landen in één rijk verenigen en willen ook onafhankelijkheid van China. De Chinese overheid ziet het salafisme als terrorisme. Hierdoor ontmoedigt de Chinese overheid ook de religie in de regio. Sinds 2017 heeft China zo'n 16.000 moskeeën verwoest.

Cultuur

Tradities en dagelijks leven

De meeste Oeigoeren werken in de landbouw. Dit doen ze al heel lang, waardoor ze goed met de grond in de regio weten om te gaan. Onder de akkers lopen bijvoorbeeld ondergrondse kanalen. Op hun land verbouwen ze vaak appels, druiven en meloenen. Andere Oeigoeren werken in de industrie en mijnbouw. Traditioneel werkten veel Oeigoeren in de textielindustrie en het maken van messen.

Muziek en dans

Een bekend Oeigoers muziekgenre is muqam. Dit is een bepaalde melodie, waarbij een tekst hoort. Er zijn 12 soorten muqam. Deze soorten muqam zijn ook per regio verschillend. Deze 12 muqams bestaan elk uit verschillende delen. Een muqam opvoeren duurt zo'n 2 uur. De 12 muqams zijn bedacht door Amannisa Khan, maar dit is niet helemaal duidelijk.

Een populaire volksdans is de sanam. Dit wordt vaak gedanst op bruiloften en andere feesten. Bij de dans is vaak zang en muziek aanwezig.

Eten en drinken

De Oeigoeren hebben een eigen gerechten. Deze keuken is beïnvloedt door Chinese en Centraal-Aziatische gerechten. Belangrijke ingrediënten zijn rijst, kebab en lamsvlees. De gerechten zijn halal, aangezien veel Oeigoeren moslim zijn. Hierdoor wordt er bijvoorbeeld geen varkensvlees, maar kip, rundvlees of gans gebruikt voor de gerechten. Veel voorkomende groenten zijn wortels, tomaten, uien, pepers, aubergine en selderij. Ook worden veel melkproducten en fruit gebruikt voor gerechten.

Thee wordt veel gedronken bij de maaltijden. Hoewel er veel wijn in Xinjiang gemaakt wordt, wordt is het bedoeld voor de export.