Kazachs

De verspreiding van het Kazachs. In de donkerblauwe regio's wordt het Kazachs gesproken door een meerderheid; in de lichtblauwe regio's door een minderheid.

Het Kazachs is een taal die wordt gesproken in Centraal-Azië. Het Kazachs is een Turkse taal, waartoe ook het Kirgizisch, het Turks en het Azeri behoren. Het Kazachs is een van de twee officiële talen van Kazachstan samen met het Russisch. Daarnaast wordt de taal nog gesproken in de grensregio's met China, Rusland, Kirgizië, Oezbekistan en Turkmenistan. In 2009 werd het Kazachs gesproken door zo'n 17,8 miljoen mensen. De meeste sprekers van de taal wonen in Kazachstan zelf; namelijk 10 miljoen mensen.

De taal heeft niet één alfabet, maar drie verschillende alfabetten. Het Kazachs wordt geschreven in het Latijnse, het Cyrillische en het Arabische alfabet. In Kazachstan zelf worden alleen het Cyrillische en het Latijnse alfabet gebruikt, maar vanaf 2031 wordt alleen het Latijnse alfabet gebruikt.

Over de taal

Cijfers en status

In 2009 werd het Kazachs gesproken door 17,8 miljoen mensen. Hiervan wonen zo'n 10 miljoen mensen in Kazachstan zelf. Niet iedere inwoner van Kazachstan spreekt dan ook het Kazachs. Zo'n 75% van de bevolking kan het Kazachs verstaan als moedertaal of vreemde taal. Dit komt doordat Kazachstan een grote Russische minderheid heeft. Deze Russische minderheid spreekt vaak geen Kazachs. In grote steden en het noorden van het land wordt vooral Russisch gesproken, waardoor het Kazachs hier een minderheidstaal is. Volgens de Kazachse wet hebben het Kazachs en het Russisch dezelfde status.

In China wordt het Kazachs gesproken door zo'n 2 miljoen mensen aan de grens met Kazachstan. In de gemeente aan deze grens wordt het Kazachs erkent als minderheidstaal. Ook in de Russische deelrepubliek Altaj heeft het Kazachs een officiële status.

Alfabet

Tussen 2023 en 2031 wordt overgeschakeld naar het nieuwe Latijnse alfabet

Voor het Kazachs zijn door de eeuwen verschillende alfabetten gebruikt. Oorspronkelijk werd het Kazachs geschreven in het Arabische alfabet. Veel inwoners van Kazachstan waren namelijk islamitisch en het Arabisch is de taal van de islam. Het Arabische schrift werd zo'n 1.000 jaar gebruikt door de sprekers. Dit veranderde in 1929 dit naar het Latijnse alfabet. De Sovjet-Unie maakte toentertijd een afgepaste versie van het Latijnse alfabet voor het Kazachs. In 1940 besloten de Sovjets echter om over te schakelen naar het Cyrillische alfabet, wat ook in het Russisch gebruikt wordt.

In 2006 wilde de Kazachse president Noersoeltan Nazarbajev dat het Latijnse schrift weer werd gebruikt voor het Kazachs. Hierdoor werd onderzoek gedaan. Deze overschakeling werd uitgesteld in 2007, maar in 2015 kwam het opnieuw op gang. In 2017 kwam er een plan om over te schakelen op het Latijnse schrift. Volgens de president zou de omschakeling de Sovjetperiode afsluiten. Ook zou het makkelijker worden om digitale middelen te gebruiken voor inwoners van Kazachstan. De president tekende een wet, waardoor vanaf 2025 het Latijnse schrift gebruikt gaat worden voor de taal. Dit werd later uitgesteld naar 2031. Voor de omschakeling werden de Latijnse letters gebruikt met een aantal speciale tekens. Dit is in 2020 aangepast, nadat er klachten kwamen over de onduidelijkheden van de letters. Het nieuwe alfabet ziet min of meer hetzelfde uit als het Turkse alfabet. Vandaag de dag gebruiken sprekers in Kazachstan zowel het Latijnse als het Cyrillische alfabet.

In China wordt nog altijd het Arabische alfabet gebruikt voor de taal.