Lijstverbinding

Een lijstverbinding of lijstcombinatie is een samenwerking tussen twee of meerdere politieke partijen tijdens verkiezingen. De partijen doen onder aparte lijsten mee en hebben ook aparte fracties. Toch besluiten zij om onderling restzetels over te dragen. Op die manier kan een partij een zetel geven aan een partij met vergelijkbare standpunten. Partijen hebben hierdoor een grotere kans om een restzetel te krijgen.

In België komen lijstverbindingen voor bij de verkiezingen voor het Brussels Hoofdstedelijk Gewest. In 2019 ging de Partij van de Arbeid van België (PVDA-PTB) een lijstverbinding aan met DierAnimal en Agora. Door de lijstverbinding kon PVDA-PTB een restzetel geven aan DierAnimal, waardoor die partij in het Brussels Hoofdstedelijk Parlement kwam. Lijstverbindingen moeten altijd vóór de verkiezingen worden aangegeven. Toch komen zij niet op het stembiljet te staan. Hierdoor zijn ze enigszins ondoorzichtig.

Een lijstverbinding moet niet verward worden met een kieskartel. Bij een kieskartel doen twee of meerdere partijen samen mee onder één lijst met één kiesprogramma. Na de verkiezingen vormen zij vaak één fractie.

Per land

In België

Lijstverbindingen komen in België vooral voor in het Brussels Hoofdstedelijk Gewest. In het gewest zijn zowel Nederlandstalige als Franstalige partijen actief. De Franstalige partijen krijgen een grote meerderheid van de zetels, terwijl de Nederlandstalige lijsten een kleine minderheid krijgen. Om een regering te vormen moet er zowel een meerderheid zijn aan de Franstalige als Nederlandstalige kant. Lijstverbindingen worden vooral ingezet om te voorkomen dat Vlaams Belang een meerderheid zou krijgen. In dat geval zou Brussel onbestuurbaar worden, aangezien alle Franstalige partijen expliciet weigeren met Vlaams Belang samen te werken.

Tijdens de federale verkiezingen zijn geen lijstverbindingen mogelijk. Tijdens de provinciale verkiezingen maakt men soms gebruik van lijstverbindingen.

In Nederland

In Nederland maakte men tussen 1973 en 2017 gebruik van lijstverbindingen voor de Tweede Kamerverkiezingen. Ook werden lijstverkiezingen in het verleden gebruikt voor de Eerste Kamer. De ChristenUnie en SGP gingen vrijwel altijd een lijstverbinding met elkaar aan. Ook D66, PvdA en PPR hadden een lijstverbinding met elkaar. Op gemeentelijk niveau sloot ook de PSP zich hierbij aan. In 2012 hadden de PvdA, GroenLinks en de SP een lijstverbinding. In 2014 werden lijstverbindingen afgeschaft. De Tweede Kamerverkiezingen 2017 waren de eerste verkiezingen zonder die lijstverbindingen.

In 2018 pleitte de Staatscommissie parlementair stelsel voor de herinvoering van lijstverbindingen.