Alexander Jan Cuza

Alexander Jan Cuza, beter bekend als Alexander Jan I (Huși, 20 maart 1820 – Heidelberg, 15 mei 1873) was de eerste vorst van Roemenië. Hij regeerde tussen 1862 en 1866. Hiervoor was hij tussen 1859 en 1862 vorst van het Moldavië en Walachije.

Walachije en Moldavië waren toentertijd twee aparte landen met dezelfde vorst (een personele unie). Toch waren het twee aparte landen met eigen regeringen en wetten. Alexander Jan I wist de twee vorsten te verenigen, waardoor Roemenië ontstond. De regeerperiode van Alexander Jan I was niet succesvol. Hij kreeg ruzie met de conservatieven en liberalen. Hierdoor moest hij in 1866 aftreden en werd opgevolgd door de Duitse prins Carol I.

Tegenwoordig wordt Alexander Jan I gezien als nationale held in Roemenië.

Levensloop

Jeugd

Alexander Jan werd geboren in het Roemeense stadje Bârlad, wat toentertijd in het vorstendom Moldavië lag. Hij kwam uit een belangrijke familie van bojaren. De bojaren waren een groep hogere edelen in verschillende Oost-Europese landen, waaronder Roemenië. Hij was de zoon van Ioan Cuza en zijn vrouw Sultana. Deze familie had een Griekse oorsprong. Zijn familie was vrij rijk, waardoor hij kon studeren in verschillende Europese steden, zoals Athene en Bologna. Uiteindelijk verhuisde hij haar Parijs voor zijn studie.

Na zijn studie werd Alexander Jan kolonel in het leger van Moldavië. In 1848 kreeg Europa te maken met grootschalige revoluties tijdens het zogeheten revolutiejaar. In Moldavië wist het leger deze revoluties snel neer te slaan. In buurland Walachije kwamen de revolutionairen echter aan de macht. Dit was overigens voor korte duur, aangezien binnen enkele maanden deze regering afgelopen was. De jonge Alexander had sympathie voor de revolutionairen en werd daardoor gevangen genomen door de Oostenrijkers. Hij zat vast in Wenen, maar wist met hulp van de Britten te ontsnappen.

Roemenië kort na de oprichting. Later is nog de landstreek Transsylvanië erbij gekomen.

Alexander Jan werd vervolgens minister van Oorlog in Moldavië. Daarnaast was hij ook lid van het parlement. Toen de Krimoorlog uitbrak pleitte hij ervoor dat de Europese landen Moldavië zouden erkennen als eigen land. Alexander Jan geloofde dat Walachije en Moldavië één land moesten vormen.

Vorst van Moldavië en Walachije

Door zijn bekendheid werd hij verkozen tot prins van Moldavië op 17 januari 1859. Op 5 februari 1859 werd hij ook verkozen tot prins van Walachije. Hierdoor hadden beide landen hetzelfde staatshoofd, maar bleven onafhankelijk van elkaar. Dit wordt een personele unie genoemd; de landen deelden een staatshoofd, maar hielden hun eigen regering, parlement en wetten. Toch wilde Alexander Jan beide landen verenigen tot één land. Hij kreeg hiervoor de Franse keizer Napoleon III. Voor Alexander Jan was Napoleon III ook een groot voorbeeld.

Niet iedereen was blij met Alexander Jans plannen. Vooral de Oostenrijkers moesten niets van zijn plannen weten. De sultan van het Ottomaanse Rijk was er ook niet blij mee, maar uiteindelijk gaf deze in 1861 toestemming. Een jaar later, in 1862, werden Walachije en Moldavië officieel verenigd tot het vorstendom Roemenië.

Vorst van Roemenië

Alexander Jan I als koning van Roemenië

Alexander Jan I wilde Roemenië moderniseren. Als eerste werd al het land van de Grieks-Orthodoxe Kerk genationaliseerd. De kerk bezat ongeveer een kwart van alle akkers in Roemenië. Alexander Jan I maakte de akkers het eigendom van de staat. Ook maakte hij wetten die zorgden voor een scheiding tussen kerk en staat. Alexander Jan I wilde eerst de kerk compenseren, maar de Grieks-Orthodoxe Kerk weigerde met de koning te praten. Na zeven jaar trok de Roemeense overheid zijn bod in, waardoor de kerk nooit geld heeft gekregen. De koning wilde ook alle mannen kiesrecht geven, wat gebeurde in 1864.

De koning maakte ook een einde aan de lijfeigenen. Dit waren voornamelijk boeren die verplicht moesten voor grootgrondbezitters. Door het besluit waren de lijfeigenen vrij om te reizen en eigen grond te kopen. De koning hoopte hiermee de harten van de lijfeigenen te winnen, maar maakte de grootgrondbezitters juist kwaad. Voornamelijk de conservatieven waren niet blij met deze beslissing. Dit plan leverde ook enige problemen op, maar de koning hield zich weinig met de landbouw bezig. De koning was meer bezig met de industrialisatie van het land.

Daarnaast keek de koning ook veel af van keizer Napoleon III. Hij maakte wetten op basis van de code Napoleon. Hierdoor kwam er gratis basisschool, wat voor alle scholieren verplicht was. Hoewel dit erg ambitieus was, was er te weinig geld om het te laten werken. Analfabetisme werd pas 100 jaar in Roemenië uitgeroeid. Desondanks stichtte de koning twee universiteiten en moderniseerde het leger. Ook had hij goede banden met Frankrijk en stichtte de Roemeense marine.

Aftreden en latere leven

Alexander Jan was een liberaal, maar trok ook erg veel macht naar zich toe. Zijn wetten over de lijfeigenen zorgde ervoor dat hij ruzie kreeg met de conservatieven en de liberale grootgrondbezitters. Ook waren er zorgen over geld, aangezien Alexander Jan I heel veel geld uitgaf. De koning had daarnaast ook een buitenechtelijke relatie, wat leidde tot een groot schandaal. De liberalen en conservatieven besloten hierdoor in 1866 samen te werken om de koning af te zetten. Op 11 februari 1866 brak het leger binnen bij het koninklijk paleis en dwong de vorst om af te treden. De vorst deed dit en het leger bracht hem de volgende dag naar de grens. Enkele maanden later werd een nieuwe vorst gekozen, de Duitse prins Carol I.

Sommige Roemenen wilden nog steeds dat Alexander Jan I terug zou keren. Alexander Jan I was namelijk pro-Frans, terwijl Carol I eerder pro-Duits was. Tijdens de Frans-Duitse Oorlog van 1871 braken er ook in Boekarest protesten uit. Dit had alsnog geen succes. Alexander Jan I zou de rest van zijn leven in ballingschap leven in onder andere Parijs, Wiesbaden en Wenen. Hij stierf uiteindelijk in het Duitse Heidelberg op 15 mei 1873. Oorspronkelijk lag hij begraven bij zijn huis in Ruginoasa. Na de Tweede Wereldoorlog werd zijn lichaam verplaatst naar Iași.

Ondanks het feit dat hij werd afgezet, bleef Alexander Jan I een nationale held in Roemenië. Tot op de dag van vandaag is hij dit gebleven.

Familie en kinderen

Elena Cuza met Alexander Jan I

Alexander Jan I was getrouwd met Elena Cuza in 1844. Toch kon Elena geen kinderen krijgen, waardoor de relatie vrij ongelukkig was.

In plaats daarvan had Alexander Jan I een buitenechtelijke relatie met de Servische vrouw Marija Obrenović. Samen kregen ze ook twee kinderen:

• Alexandru Al. Ioan Cuza (1864–1889)
• Dimitrie Cuza (1865–1888)