Inheemse talen van Noord-Amerika: verschil tussen versies

Uit Wikikids
Naar navigatie springen Naar zoeken springen
(Nieuwe pagina aangemaakt met 'Categorie:Indiaanse taal van Noord-Amerika')
 
Regel 1: Regel 1:
 +
[[Bestand:Langs N.Amer.png|thumb|300px|Noord-Amerikaanse taalfamilies voor het contact met Europeanen]]
 +
De '''inheemse talen van Noord-Amerika''' waren er voordat er contact met de Europeanen kwamer velen. Er werden naar schatting meer dan 300 verschillende talen gesproken in [[Noord-Amerika]], waarvan 269 gerekend worden tot 29 verschillende [[taalfamilie]]s en de overige talen [[Isolaat(taalkunde)|isolaten]] of niet ingedeelde talen zijn. Met name in [[Californië]] waren er taalkundig gezien vele spraken. Er werden 74 verschillende talen gesproken van 18 verschillende taalfamilies (vergeleken met 3 in heel [[Europa]]). De families van de [[Na-Denétalen]], [[Algische talen]] en [[Uto-Azteekse talen]] tellen de meeste talen. De Uto-Azteekse talen hebben 1,95 miljoen sprekers, waarvan de meeste in [[Mexico (land)|Mexico]] wonen en [[Nahuatl]] spreken (1,5 miljoen). Van de 200.000 sprekers van Na-Denétalen spreken er 180.000 [[Navajo]], de meest gesproken inheemse taal van [[Native American]] in Noord-Amerika. De Algische familie telt in totaal 180.000 sprekers, waarvan de meesten [[Cree (taal)|Cree]] of [[Ojibwe (taal)|Ojibwe]] spreken.
 +
 +
Onderstaande indeling  van Noord-Amerikaanse talen is wellicht al weer achterhaald en groepeert alleen talen bij elkaar in taalfamilies wanneer daar geen twijfel over bestaat.
 +
 +
'''Families'''
 +
{|
 +
|valign=top|
 +
* [[Algische talen]]
 +
* [[Alsea (taal)|Alseatalen]]
 +
* [[Na-Denétalen]]
 +
* [[Caddotalen]]
 +
* [[Chimakuumtalen]]
 +
* [[Chinook (taalfamilie)|Chinooktalen]]
 +
* [[Chumashtalen]]
 +
* [[Comecrudotalen]]
 +
* [[Coostalen]]
 +
|width=50|
 +
|valign=top|
 +
* [[Eskimo-Aleoetische talen]]
 +
* [[Irokese talen]]
 +
* [[Kalapuyatalen]]
 +
* [[Kerestalen]]
 +
* [[Kiowa-Tanotalen]]
 +
* [[Maidutalen]]
 +
* [[Muskogitalen]]
 +
* [[Palaihnihtalen]]
 +
* [[Pomotalen]]
 +
|width=50|
 +
|valign=top|
 +
* [[Sahaptische talen]]
 +
* [[Salishtalen]]
 +
* [[Shastatalen]]
 +
* [[Sioux-Catawbatalen]]
 +
* [[Tsimshiantalen]]
 +
* [[Utitalen]]
 +
* [[Uto-Azteekse talen|Uto-Azteeks]]
 +
* [[Wintutalen]]
 +
* [[Yokutstalen]]
 +
|width=50|
 +
|valign=top|
 +
* [[Yuki-Wappotalen]]
 +
* [[Yuma-Cochimítalen]]
 +
|}
 +
 +
'''Isolaten en ongeclassificeerde talen'''
 +
{|
 +
|valign=top|
 +
* [[Adai#Taal|Adai]]
 +
* [[Atakapa (taal)|Atakapa]]
 +
* [[Beothuk (taal)|Beothuk]]
 +
* [[Cayuse (taal)|Cayuse]]
 +
* [[Chimariko (taal)|Chimariko]]
 +
|width=50|
 +
|valign=top|
 +
* [[Chititmacha (taal)|Chititmacha]]
 +
* [[Coahuilteeks]]
 +
* [[Cotoname]]
 +
* [[Esselene (taal)|Esselen]]
 +
* [[Haida (taal)|Haida]]
 +
|width=50|
 +
|valign=top|
 +
* [[Karankawa (taal)|Karankawa]]
 +
* [[Karok (taal)|Karok]]
 +
* [[Klamath-Modoc]]
 +
* [[Kootenai (taal)|Kootenai]]
 +
* [[Molala (taal)|Molala]]
 +
|width=50|
 +
|valign=top|
 +
* [[Natchez (taal)|Natchez]]
 +
* [[Salinan]]
 +
* [[Seri (taal)|Seri]]
 +
* [[Siuslaw (taal)|Siuslaw]]
 +
* [[Takelma (taal)|Takelma]]
 +
|width=50|
 +
|valign=top|
 +
* [[Timucua (taal)|Timucua]]
 +
* [[Tonkawa (taal)|Tonkawa]]
 +
* [[Tunica (taal)|Tunica]]
 +
* [[Washo (taal)|Washo]]
 +
* [[Yana (taal)|Yana]]
 +
|width=50|
 +
|valign=top|
 +
* [[Yuchi (taal)|Yuchi]]
 +
* [[Zuni (taal)|Zuni]]
 +
|}
 +
 +
'''Superfamilies'''
 +
 +
Er zijn veel voorstellen gedaan om de talen van Noord-Amerika in te delen in een klein aantal [[superfamilie (taalkunde)|superfamilies]]. Daartoe behoren:
 +
* [[Algonkisch-Wakash talen]]
 +
* [[Golftalen]]
 +
* [[Hokantalen]]
 +
* [[Penutische talen]]
 +
 +
'''Meest gesproken inheemse talen in Canada en de Verenigde Staten'''<ref>[http://www.native-languages.org/most-us-canada.htm Most Common Native American Languages in the USA and Canada], Native Languages.org. <small>Geraadpleegd op 24 mei 2013</small>. [https://web.archive.org/web/20230405082544/http://www.native-languages.org/most-us-canada.htm Gearchiveerd] op 5 april 2023.</ref>
 +
# [[Navajo (taal)|Navajo]] ([[Na-Denétalen]]) 150.000
 +
# [[Cree (taal)|Cree]] ([[Algische talen]]) 70.000
 +
# [[Inuittalen|Inuit]] ([[Eskimo-Aleoetische talen]]) 65.000
 +
# [[Ojibwe (taal)|Ojibwe]] ([[Algische talen]]) 50.000
 +
# [[Sioux (taal)|Sioux]] ([[Sioux-Catawbatalen]]) 26.000
 +
Het aantal sprekers dat genoemd wordt voor een taal kan per bron sterk variëren. Inuit en Cree zijn [[macrotaal|macrotalen]]: niet alle sprekers kunnen elkaar verstaan en taalkundig gezien worden ze vaak opgesplitst in aparte talen. Ook binnen Ojibwe kunnen sprekers van verschillende dialecten elkaar soms maar gedeeltelijk verstaan. Binnen Sioux hebben sprekers van Lakota en Yankton-Yanktonai moeite sprekers van Santee-Sisseton te volgen. Cree, Inuit, Ojibwe en Sioux hebben dan ook elk meerdere [[ISO 639]]-3 codes.
 +
 +
Naast de genoemde talen zijn er nog 45 Noord-Amerikaanse talen bekend die waarschijnlijk nooit geclassificeerd zullen worden door gebrek aan gegevens.<ref>Campbell, Goddard, Golla, Mackenzie, Mithun, & Mixco, 2007. ''Atlas of the World's Languages'', 2nd ed., p. 32-43.</ref>
 +
 
[[Categorie:Indiaanse taal van Noord-Amerika]]
 
[[Categorie:Indiaanse taal van Noord-Amerika]]

Versie van 19 feb 2025 14:01

Noord-Amerikaanse taalfamilies voor het contact met Europeanen

De inheemse talen van Noord-Amerika waren er voordat er contact met de Europeanen kwamer velen. Er werden naar schatting meer dan 300 verschillende talen gesproken in Noord-Amerika, waarvan 269 gerekend worden tot 29 verschillende taalfamilies en de overige talen isolaten of niet ingedeelde talen zijn. Met name in Californië waren er taalkundig gezien vele spraken. Er werden 74 verschillende talen gesproken van 18 verschillende taalfamilies (vergeleken met 3 in heel Europa). De families van de Na-Denétalen, Algische talen en Uto-Azteekse talen tellen de meeste talen. De Uto-Azteekse talen hebben 1,95 miljoen sprekers, waarvan de meeste in Mexico wonen en Nahuatl spreken (1,5 miljoen). Van de 200.000 sprekers van Na-Denétalen spreken er 180.000 Navajo, de meest gesproken inheemse taal van Native American in Noord-Amerika. De Algische familie telt in totaal 180.000 sprekers, waarvan de meesten Cree of Ojibwe spreken.

Onderstaande indeling van Noord-Amerikaanse talen is wellicht al weer achterhaald en groepeert alleen talen bij elkaar in taalfamilies wanneer daar geen twijfel over bestaat.

Families

Isolaten en ongeclassificeerde talen

Superfamilies

Er zijn veel voorstellen gedaan om de talen van Noord-Amerika in te delen in een klein aantal superfamilies. Daartoe behoren:

Meest gesproken inheemse talen in Canada en de Verenigde Staten[1]

  1. Navajo (Na-Denétalen) 150.000
  2. Cree (Algische talen) 70.000
  3. Inuit (Eskimo-Aleoetische talen) 65.000
  4. Ojibwe (Algische talen) 50.000
  5. Sioux (Sioux-Catawbatalen) 26.000

Het aantal sprekers dat genoemd wordt voor een taal kan per bron sterk variëren. Inuit en Cree zijn macrotalen: niet alle sprekers kunnen elkaar verstaan en taalkundig gezien worden ze vaak opgesplitst in aparte talen. Ook binnen Ojibwe kunnen sprekers van verschillende dialecten elkaar soms maar gedeeltelijk verstaan. Binnen Sioux hebben sprekers van Lakota en Yankton-Yanktonai moeite sprekers van Santee-Sisseton te volgen. Cree, Inuit, Ojibwe en Sioux hebben dan ook elk meerdere ISO 639-3 codes.

Naast de genoemde talen zijn er nog 45 Noord-Amerikaanse talen bekend die waarschijnlijk nooit geclassificeerd zullen worden door gebrek aan gegevens.[2]

  1. ↑ Most Common Native American Languages in the USA and Canada, Native Languages.org. Geraadpleegd op 24 mei 2013. Gearchiveerd op 5 april 2023.
  2. ↑ Campbell, Goddard, Golla, Mackenzie, Mithun, & Mixco, 2007. Atlas of the World's Languages, 2nd ed., p. 32-43.
Afkomstig van Wikikids , de interactieve Nederlandstalige Internet-encyclopedie voor en door kinderen. "https://wikikids.nl/index.php?title=Inheemse_talen_van_Noord-Amerika&oldid=920912"