Boerenprotesten tegen stikstofbeleid

Iets wat vaak bij protesten te zien was, is de omgekeerde Nederlandse vlag. Hiermee lieten mensen zien dat ze het niet eens zijn met de regering en in het bijzonder het beleid van het kabinet-Rutte IV.

De boerenprotesten tegen het stikstofbeleid zijn protesten in Nederland.

Oorzaak

Boerenprotest in Den Haag in 2019

Op 9 september 2019 stelde Kamerlid Tjeerd de Groot (D66) voor om de veestapel te halveren, dus om de helft minder vee in Nederland te hebben. Dit leidde tot woede bij de boeren, en op 1 oktober 2019 was het eerste protest er. De eerste acties werden gehouden op het Malieveld in Den Haag. Boeren reden met hun tractoren naar Den Haag toe, waardoor er in heel Nederland files ontstonden. Het waren met name radicalere organisaties zoals Farmers Defence Force en Agractie die deze protesten organiseerden. Deze organisaties ontkennen het bestaan van een stikstofcrisis, terwijl daarvoor wel wetenschappelijk bewijs is. Land- en tuinbouworganisatie LTO Nederland sloot zich bij de acties aan, maar ontkent niet dat er een stikstofcrisis is. De organisatie vindt wel dat boeren te veel moeten doen om hun uitstoot van stikstofoxiden en ammoniak te verminderen.

Later werden er ook demonstraties voor provinciehuizen georganiseerd. In Groningen ramde een tractor de deur van het provinciehuis. Als gevolg van de protesten schrapten provincies tijdelijk de werking van de stikstofregels. In 2020 en 2021 werd er ook gedemonstreerd tegen regels over het gebruik van eiwitarm veevoer en het uitrijden van mest.

Naar aanleiding van de boerenprotesten richtte Caroline van der Plas de partij BoerBurgerBeweging (BBB) op. Deze partij haalde één zetel tijdens de Tweede Kamerverkiezingen van 2021 en zeven zetels bij de Tweede Kamerverkiezingen van 2023. Bij de Provinciale Statenverkiezingen van 2023 werd de partij in één klap de grootste van Nederland. Op dat moment was de stikstofcrisis namelijk veel in het nieuws. De BBB verloor deze positie aan de Partij voor de Vrijheid (PVV) bij de Tweede Kamerverkiezingen van 2023. Wel gaat de partij waarschijnlijk deel uitmaken van het eerstvolgende Nederlandse kabinet.

In 2022 ontstonden er nieuwe protesten, nadat Christianne van der Wal (VVD), de minister voor Natuur en Stikstof in het kabinet-Rutte IV, bekendmaakte dat de stikstofuitstoot met 70 procent moest worden teruggedrongen in 131 gebieden. Deze gebieden liggen dichtbij Natura 2000-gebieden. Dat zijn natuurgebieden die Nederland verplicht moet beschermen tegen onder andere stikstoofuitstoot. Dat staat namelijk in de Habitatrichtlijn van de Europese Unie.

Tijdens deze protesten reden boeren wederom over de snelweg. Ook blokkeerden ze snelwegen en staken ze er hooibalen en asbest (een giftige stof) in brand. Hierdoor werd er een demonstratieverbod op de snelweg afgekondigd. Dit verbod kon alleen moeilijk worden gehandhaafd. Officier van justitie Linda Bregman verklaarde hierover dat boeren de politie bedreigden, agressief en vaak dronken waren.

Het kabinet was van plan om boeren onder andere verplicht uit te kopen. Dat gebeurde uiteindelijk niet na tegenstand van het Christen-Democratisch Appél (CDA), een van de partijen van het kabinet-Rutte IV. Wel werd er een stikstoffonds met geld opgericht om boeren uit te kopen. Ook provincies hebben allerlei regelingen om boeren uit te kopen. In de plannen van het aanstaande kabinet van de Partij voor de Vrijheid (PVV), de VVD, Nieuw Sociaal Contract (NSC) en de BBB is het geld voor deze regelingen geschrapt. Dat betekent dat boeren misschien niet meer kunnen worden uitgekocht, waardoor de stikstofcrisis vooralsnog blijft voortduren.

Natuurgebieden

De neerslag van stikstof vanuit de lucht is schadelijk voor Natura 2000-gebieden. Het is van groot belang dat er een balans dient te worden gevonden tussen de landbouw (aantal veehouders) en de natuur. Een teveel aan stikstofoxiden en ammoniak leidt tot een vermindering van het aantal planten, veel brandnetel- en onkruidgroei, en dus uiteindelijk een verslechtering van de natuur. Stikstof heeft de neiging om bepaalde grassen en andere planten te gaan laten woekeren, waardoor bijvoorbeeld het heidelandschap wordt bedreigd. Ook in sloten zorgt een te grote hoeveelheid aan stikstof voor overmatige groei van bepaalde plantensoorten die de andere soorten overwoekeren. Hierdoor gaan ook meer dieren dood en neemt het aantal bijen af. Deze bijen zijn belangrijk voor de bestuiving van planten. Uit de zaden van deze planten komt honing en veel fruit. Bijensterfte leidt dus uiteindelijk tot minder voedsel.

De stikstofcrisis is niet alleen een probleem van de boeren. Hoewel de landbouw en veehouderij naar verhouding voor de meeste uitstoot zorgen, leiden ook de grote bevolkingsdichtheid, het wegverkeer en de industrie in Nederland tot bedreiging van de natuur door stikstofuitstoot.

Bedreiging en terreurdreiging

In mei van 2020 werd door de Nationaal Coördinator Terrorismebestrijding en Veiligheid (NCTV) een rapport geschreven over de terreurdreiging in Nederland. Daarin stond dat met name Farmers Defence Force grenzen overschreed en aanzette tot bedreigingen tegen politici en andere mensen die het niet met de organisatie eens waren. Ook stond in het rapport dat FDF bijdroeg aan fysieke agressie, zoals het bekogelen van politieagenten met vuurwerk en het inrammen van de deur van het provinciehuis en Groningen. Niet alle boeren zijn lid van de FDF: de meeste protesten verliepen vreedzaam.

Met name radicalere boeren waren verantwoordelijk voor veel bedreigingen. Zo kregen D66-Kamerlid Tjeerd de Groot en minister Kajsa Ollongren doodsbedreigingen. Ook kwamen boze boeren minister Van der Wal bij haar huis opzoeken. Toenmalig D66-leider Sigrid Kaag werd op campagne begroet door boeren met brandende fakkels. Ook kwam een man met zo'n fakkel haar in januari 2022 bij haar huis opzoeken.

De bovenstaande incidenten konden meestal door de beugel vanwege het demonstratierecht. De boeren die de deur van het provinciehuis inramden, werden wel veroordeeld en kregen taakstraffen van 100 uur. Een van de boeren kreeg ook voorwaardelijk een maand cel. Dat wil zeggen dat als hij nog een keer de fout inging, hij voor een maand in de cel had gemoeten. De man die met de fakkel voor het huis van Kaag stond, moest meteen voor een halfjaar de cel in. Hij werd veroordeeld voor bedreiging met geweld, opruiing en ontwrichting van het democratisch proces (antidemocratisch gedrag).