Koningshuis (Nederland)

De koninklijke familie op de dag van de inhuldiging van koning Willem-Alexander, 30 april 2013

Omdat Nederland een koninkrijk is, heeft het een Koningshuis (vaak verkort tot "Huis"). Dat is een ander woord voor geslacht of dynastie, een familie dus, die al heel lang regeert. In dit geval het Huis van Oranje-Nassau.

Overigens is "Koningshuis" niet hetzelfde als "Koninklijk Huis". Dit laatste betreft de huidige koninklijke familie en de naaste verwanten daarvan.

Er zijn nu al zes koningen en koninginnen geweest. Verder zijn er heel veel prinsen en prinsessen. De huidige koning is Willem-Alexander. Hij is de koning van het koninkrijk der Nederlanden. Zijn dochter Catharina-Amalia is de kroonprinses. Dat houdt in dat als koning Willem-Alexander aftreedt, zij de nieuwe koningin wordt.

Toen Willem-Alexander koning werd, werd Máxima de nieuwe koningin. Eigenlijk is dit laatste niet juist, want Maxima volgde koningin Beatrix niet op. Er zijn zelfs staatsrechtgeleerden die hebben gezegd, dat Máxima helemaal geen recht heeft op die titel. Hoe dan ook: op 30 april 2013 werd koningin Beatrix opgevolgd door koning Willem-Alexander en werd Máxima gewoon koningin. Dit zijn hun voorgangers (zie ook de afzonderlijke artikelen voor meer details):

Koningen en koninginnen der Nederlanden

Willem I

Zie Willem I der Nederlanden voor het hoofdartikel over dit onderwerp.

De eerste koning van Nederland was koning Willem I (1772-1843). Na de Franse Tijd (1795-1813) werd hij koning van Nederland en het huidige België (dat toen de Zuidelijke Nederlanden heette) tegelijk. Onder zijn bewind werden fabrieken gebouwd en werd de eerste spoorlijn aangelegd. Daardoor ging het weer goed met de economie. Dat was wel nodig ook want het land was door de Fransen leeggeplunderd. Dus je kon wel zeggen dat Willem I goed voor het volk zorgde. Maar politiek kreeg hij problemen toen de Zuidelijke Nederlanden zich in 1830 afscheidden tot een nieuw land: België. In 1840 trad hij af

Willem I trouwde in 1791 met Wilhelmina van Pruisen (1774-1837). Samen kregen ze 4 kinderen. In 1841 trouwde hij opnieuw met Henriëtte d'Oultremont de Wégimont.

Willem II

Zie Willem II der Nederlanden voor het hoofdartikel over dit onderwerp.

Willem I werd in 1840 opgevolgd door zijn zoon Willem II (1792-1849). Tijdens diens regering werden grote veranderingen ingevoerd op financieel gebied en op het terrein van de wetgeving. Door de grondwet van 1848 werd de invloed van het parlement vergroot en de macht van de koning ingeperkt. De koning stierf onverwacht in 1849 en werd opgevolgd door zijn zoon Willem III.

Willem II was getrouwd met Anna Paulowna van Rusland (1795-1865) en kreeg met haar 5 kinderen.

Willem III

Zie Willem III der Nederlanden voor het hoofdartikel over dit onderwerp.

Koning Willem III (1817-1890) behoorde niet tot de categorie geliefde vorsten. Hij lag voortdurend in de clinch met zijn ministers en leidde een losbandig leven, zodat hij onder de bevolking bekend stond als koning Gorilla. Nadat zijn eerste vrouw (Sophie van Württemberg, 1818-1877) overleden was, hertrouwde hij in 1879 met Emma van Waldeck-Pyrmont (1858-1934), die 41 jaar jonger was dan hij. Toen hij in 1890 overleed, was zijn dochter Wilhelmina (de drie zoons uit zijn eerste huwelijk waren al op jonge leeftijd gestorven) pas 10 jaar oud en trad Emma tot 1898 op als koningin-regentes.

Emma

Zie Emma van Waldeck-Pyrmont voor het hoofdartikel over dit onderwerp.

Emma (1858-1934) was van 1890 tot 1898 koningin-regentes. Na haar regentschap wijdde ze zich aan goede doelen en verwierf daarmee veel sympathie. Ze stierf enkele maanden voor het overlijden van haar schoonzoon Prins Hendrik.

Wilhelmina

Zie Wilhelmina der Nederlanden voor het hoofdartikel over dit onderwerp.

In 1898, toen ze pas 18 jaar oud was, werd Wilhelmina (1880-1962) koningin. Ze trouwde met een Duitse prins, prins Hendrik (1876-1934). In 1909 beviel ze van een dochter, Juliana, haar enige kind. Toen de Duitsers in 1940 Nederland binnenvielen, week ze direct met de regering uit naar Engeland en verspeelde daarmee veel sympathie, als ze die al genoot. Het verhaal, dat ze het land met grote tegenzin had verlaten, berust op een mythe, die door historici overtuigend is weerlegd. Ook haar weigering in 1939 om een vluchtelingenkamp voor uit Duitsland gevluchte Joden in de nabijheid van haar paleis Het Loo te dulden, viel slecht. In 1948 werd ze opgevolgd door haar dochter Juliana.

Juliana

Zie Juliana der Nederlanden voor het hoofdartikel over dit onderwerp.

Koningin Juliana (1909-2004), die in 1937 getrouwd was met Prins Bernhard (1911-2004) met wie ze vier dochters kreeg, was door haar moederlijke uitstraling zeer geliefd bij de bevolking. Koninginnedag, op haar verjaardag 30 april, was door het defilé op paleis Soestdijk, dat ze met de prins en de prinsesjes en de gestaag uitbreidende familie afnam, een jaarlijkse 'happening'. In 1980 werd ze opgevolgd door haar oudste dochter Beatrix.

Beatrix

Zie Beatrix der Nederlanden voor het hoofdartikel over dit onderwerp.

Over koningin Beatrix (geboren 1938) wordt verschillend gedacht. Ze werd gewaardeerd om haar staatkundige bekwaamheden, maar kwam ook over als een wat hooghartige, bekakt sprekende dame, die lang niet zo informeel was als haar moeder. Ze was getrouwd met prins Claus (1926-2002), een voormalige Wehrmachtsoldaat, wat destijds bij haar verloving tot ernstige kritiek leidde. Ook stoorden sommigen zich aan haar jaarlijkse kerstboodschap, die een links-politieke lading zou hebben. Beatrix werd in 2013 opgevolgd door haar oudste zoon, Willem-Alexander.

Willem-Alexander

Zie Willem-Alexander der Nederlanden voor het hoofdartikel over dit onderwerp.

Koning Willem-Alexander (geboren 1967) is sinds 30 april 2013 koning der Nederlanden. Hij is getrouwd met Máxima Zorreguieta en samen hebben ze 3 dochters. In het eerste jaar van zijn koningschap heeft Willem-Alexander meteen een groot aantal staatsbezoeken gebracht, een soort voorstellingsronde zou je kunnen zeggen. Voordat hij koning werd was hij o.m. lid van het IOC en hield zich bezig met "watermanagement".

Diverse leden van het Koninklijk Huis

• Johan Friso der Nederlanden, een zoon van Beatrix.
• Mabel Wisse Smit, de vrouw van Friso.
• Constantijn der Nederlanden, een zoon van Beatrix.
• Laurentien Brinkhorst, de vrouw van Constantijn.
• Amalia der Nederlanden, een dochter van Willem-Alexander.
• Alexia der Nederlanden, een dochter van Willem-Alexander.
• Ariane der Nederlanden, een dochter van Willem-Alexander.
• Maurits van Nederland, een zoon van prinses Margriet.*
• Margriet der Nederlanden, een dochter van Juliana.
• Irene der Nederlanden, een dochter van Juliana.*
• Christina der Nederlanden, een dochter van Juliana.*

* voormalige leden

Monarchie in gevaar

De Nederlandse monarchie was een aantal keer in gevaar:

• 1830 - Willem I wordt uit Brussel verdreven door de Belgische Revolutie. Toch kan hij koning blijven van de Noordelijke Nederlanden.
• 1848 - Willem II tekent een wet waardoor de Koning minder macht krijgt.
• Willem III ligt dikwijls overhoop met zijn ministers.
• 1890 - Willem III sterft, Wilhelmina is nog te jong om te regeren, Emma wordt regentes.
• 1890-1909 - Het Huis Oranje-Nassau dreigt uit te sterven. Tot in 1909 Juliana wordt geboren en er nieuwe hoop gloort.
• 1918 - Politicus Pieter Jelles Troelstra wil de monarchie omverwerpen.
• 1940 - Nederland wordt bezet door de Duitsers.