Berlijnse Muur

Dit artikel is het beste WikiKids Artikel van 2009!

De Berlijnse Muur in 1986.

De Berlijnse Muur (Duits: Berliner Mauer) was een grote muur die dwars door de stad Berlijn liep. Het scheidde West- en Oost-Berlijn uit elkaar en het was vroeger onderdeel van de grens tussen de DDR en West-Duitsland. De Muur was 45,3 kilometer lang en op 9 november 1989 viel de Muur uiteindelijk.

Waarom de Muur?

Bord als je de Amerikaanse zone betrad

Na de Tweede Wereldoorlog werd Duitsland in vier zones opgedeeld; het gedeelte bezet door de Fransen, Britten, Sovjet-Russen en de Amerikanen. Ze kregen allemaal een stuk land dat zij mochten besturen.

Na WO2 begon al vrijwel snel de Koude Oorlog tussen het Westen en het Oosten. Berlijn werd daarin een centrale plaats. In 1948 begon de Koude Oorlog serieus te worden met het eerste hoogtepunt; alle weg- en spoorverbindingen tussen de westelijke bezetzones en West-Berlijn werden afgesloten. Enkel via een luchtbrug werd voedsel en drinken gestuurd vanuit Frankfurt am Main en Hamburg. Op 23 mei 1949 werden de westelijke bezettingszones de Bondsrepubliek Duitsland (West-Duitsland) en op 7 oktober 1949 de oostelijke bezettingszones de Duitse Democratische Republiek/DDR (Oost-Duitsland). Eigenlijk was Berlijn toen een onafhankelijke stad; het hoorde bij geen van beide delen van Duitsland en had dus een centrale status. Maar West-Berlijn werd steeds meer een deelstaat van West-Duitsland en Oost-Berlijn werd zelfs tot Hoofdstad van de DDR uitgeroepen!

In de zomer van 1945 maakte men al grenzen tussen de Berlijnse bezettingszones. Dit werd gedaan met slagbomen, maar ook met palen en bomen. Je moest toestemming hebben als je de grens over wou, alleen boeren en pendelaars mochten zonder toestemming de grens over. Toen de Sovjet-Unie ook een politie instelde voor de grens in 1946, werd in 1952 een echte grens opgesteld, vluchtten veel mensen van de DDR naar de Bondsrepubliek.

Het begin van de Duits-Duitse grens

Om het vluchten te voorkomen sloot de DDR in 1952 een grens af, genoemd de Duits-Duitse grens; een 1378 kilometer lange grens tussen Oost- en West-Duitsland. De Berlijnse Muur was daar een onderdeel van. Die grens werd afgesloten met hekken, bewakingsposten en alarmen. Langs die grens was een vijf kilometer brede verboden zone; een zwaarbewaakte strook die enkel mensen met toestemming mochten betreden. Meestal kregen lokale bewoners toestemming ervoor.

Maar deze grens werd niet zo goed bewaakt; door dit "lek" bij de grens ontsnapten namelijk tussen 1949 en 1961 2,6 miljoen mensen. Twee weken voor de start van de bouw van de Berlijnse Muur ontsnapten nog bijna 47.500 mensen. Ook veel Polen en Tsjechen gingen naar het Westen via Berlijn.

Nog voor de bouw van de muur controleerde de politie van de DDR (Volkspolizei) op vluchtelingen en smokkelaars. Want veel West-Berlijners konden in Oost-Berlijn goed handelen, omdat (enkel in Oost-Berlijn) de Duitse Mark daar ingevoerd was, die gunstig was met de koersen.

Het begin van de Berlijnse Muur

In 1961 besloten een Duitse politicus en een Sovjetleider dat het eens afgelopen moest zijn met de leegloop van de DDR. Daarom werd in de nacht van 12 op 13 augustus in dat jaar begonnen met het bouwen van de Berlijnse Muur. In een paar weken kwam er een betonnen hindernis rond West-Berlijn, die zwaarbewaakt werd door de Oost-Duitsers. Ze maakten van iedereen die langsliep foto's, soms zelfs van de bewakers! De Muur had ook prikkeldraad en de bewakers werd opgedragen om op alles te schieten dat wou vluchten.

Vluchten

In de eerste jaren van de Muur was hij nog lang niet perfect. Er zaten gaten en zwakke plekken in, die door de Oost-Berlijners werden gevonden. Hierdoor konden ze toch vluchten naar de Bondsrepubliek. De Muur werd dwars door Berlijn gebouwd, al stonden er huizen in de weg. In eerste instantie vluchtten er nog mensen via 'de voordeur' en de 'achterdeur' van zo'n huis naar de andere kant van de Muur.

Natuurlijk zagen de soldaten ook wel wat er gebeurde. De Muur werd nog meer bewaakt. Steviger beton en automatische wapeninstallaties, die afgingen als er maar iemand bewoog. Een verdedigingsstrook langs de muur werd bezaaid met mijnen, die afgingen als er iemand op stapte (de 5 kilometer lange strook die enkel met toestemming betreden mocht worden, lees hierboven). Mensen bedachten van alles om te vluchten. Zo reed iemand met een shovel door de Muur heen en werden er tunnels onder de Muur doorgegraven. Toen de mensen wisten dat ze zich niet meer uit de DDR konden krijgen, werden de meesten nogal bang en konden die niet tegen het "opgesloten gevoel" (je mocht niet vrijuit spreken, je mocht niet overal naar toe etc.). Die kregen de "Muurziekte".

200 mensen overleefden hun vluchtpoging niet. Een geslaagde vluchtpoging was dus zeldzaam, maar er waren wel een paar. En eentje was van een Duitser met kinderen, die Nederlandse paspoorten mocht lenen van twee vriendinnen, waar ook kinderen in stonden. De Duitser, John van Gils, vluchtte dan via verschillende landen. Bron & meer info

Loop van de Muur

Kaart van Berlijn met de Muur (in het Duits)

Hoewel de Muur als grens diende en dus op beide gebieden zou moeten staan, stond het eigenlijk geheel op het gebied van de DDR. Arbeiders van de Muur mochten namelijk niet op het westelijke gedeelte komen. Mensen uit het Westen die naar de Muur toe liepen waren dus eigenlijk al op het grondgebied van de DDR. Maar ze trokken zich daar weinig van aan.

Langs de loop van de Muur werd door westerlingen graffiti gespoten. Daar bleef het niet bij: ze gooiden ook blikjes en ander afval over de Muur heen. Maar je had hier wel een risico bij: de DDR-soldaten konden via poortjes alsnog het Westen bereiken en de vandalen oppakken. Als een soldaat dus toevallig zag dat je iets over de muur heen gooide, was het óf gauw wegrennen óf in de Oostelijke gevangenis zitten. En dan kreeg je vooral een lange celstraf.

Val van de Muur

Een kraan haalt een stuk van de muur weg; op de achtergrond zie je de Brandenburger Tor

Grenssoldaten, wachtend op de val van de muur

In mei 1989 werd het IJzeren Gordijn neergehaald. Dat was ook een grens, maar dan tussen het Oostblok en het Westelijke gedeelte van Europa. De opening van die grens zorgde voor een uitstroom van duizenden mensen. De leiding van de DDR, die kort voor de opening van het Gordijn nog het 40-jarig bestaan vierde, moest dus ook de grenzen openen. Het einde van de Muur kwam dichterbij.

De persconferentie

Op 9 november 1989 gaf Günter Schabowski een persconferentie. Hij was een van de grootste leiders van de DDR. Het was een bijzondere persconferentie; journalisten mochten vragen wat ze wilden. Normaal bij persconferenties in de DDR werd vooraf aan journalisten verteld wat ze moesten vragen; zelf vragen bedenken was verboden. Maar deze keer mocht het wel. Tussen de persconferentie door kwam Schabowski met een opmerkelijke uitspraak: "Maar vandaag is, voor zover ik weet een beslissing genomen... We hebben besloten dat iedere DDR-burger de grens over mag." Dit zou betekenen dat de grens zou verdwijnen. Toen een andere journalist vroeg vanaf wanneer, zei Schabowski: "Nu." Het was toen 18:57.

Al gauw bleek dat die regel pas de volgende dag ingevoerd moest worden. Er was veel verwarring onder de Duitsers. Zou de Muur echt opengaan, of zouden er bepaalde voorwaarden en addertjes onder het gras zijn? Er kwamen duizenden mensen voor de Muur staan om te kijken of ze echt naar West-Berlijn konden. De soldaten stonden ook verbouwereerd, de grenspolitie ook. Wat moesten ze nou doen?

De beslissing

De bevelhebber van een van de muren maakte om 23:52 de belangrijkste beslissing in de geschiedenis van de Berlijnse Muur. Hij zei: "Ze (zijn leidinggevenden) bekijken het maar..... Ik gooi de grens open..... De DDR-burgers zijn vrij." Hij gooide zijn grens open (aan de Bolnholmer Strasse) en telefoneerde naar andere bevelhebbers om hetzelfde te doen.

De muur was open, en verbouwereerd keken de Oost- en de West-Berlijners naar elkaar. Voor het eerst na 28 jaar hadden de Oosterlingen gezien hoe de Westerse straten eruit zagen, en de Westerlingen kwamen voor het eerst in de DDR zonder neergeschoten te worden. Ook familie mocht elkaar gedurende het bestaan van de Muur niet zien; er was een enorme omarming en de Oost-Berlijners liepen naar de andere kant van Berlijn, waar ze met applaus werden ontvangen.

De Berlijners werden weer een grote groep verenigde mensen. Ze omarmden elkaar en ze klommen op en bestormden de Muur, ook al wisten ze van elkaar niet eens wie ze waren! Een groot volksfeest was losgebarsten.

Na de val

Iedereen die het wilde hakte een stuk beton uit de Muur, de Muur die voor zoveel ellende had gezorgd. Die was eindelijk weg. Een dag na de val van de Muur spraken Duitse politici het volk toe om rustig te blijven. De val werd tijdens de kerst van 1989 gevierd met o.a. een concert. Elf maanden daarna was Duitsland officieel herenigd en weer één land.

Maar er waren ook mensen die erg ongelukkig waren met de val. Dat waren de voorstanders van de DDR. Ze waren bang dat er weer een leegloop zou ontstaan. Dat gebeurde weer, maar daarna werd Duitsland ook weer één herenigd land.

Restanten van de Muur

Brandenburger Tor

East Side Gallery

Nog steeds zijn er bezienswaardigheden in Berlijn die mensen herdenken aan de periode van de Duits-Duitse grens. Zo is de East Side Gallery een 1316 meter lang stuk van de Muur, wat door 118 kunstenaars is beschilderd. Het stuk Muur ligt vlakbij het treinstation Berlin Ostbahnhof.

Een anderstuk bekend Muur is de Gedenkstätte Bernauer Straße.

Van de 302 wachttorens die er vroeger waren zijn er nu nog maar 5 over.

Er is een wandel- en fietsroute, genaamd de Berliner Mauerweg, die de route van de Berlijnse Muur aangeeft. De weg is 160 kilometer lang en was in 2005 klaar.

Verder worden er ook souvenirs verkocht; kleine stukken van de Muur die gekleurd zijn. Nu zal je denken: de Berlijnse Muur was toch niet gekleurd? Inderdaad, maar als gewoon een stuk beton zonder kleur verkocht zou worden, zou dat niet veel kopers aantrekken. Tegenwoordig zijn stukken Muur ook enorm veel geld waard; niet de gekleurde stukjes, maar het echte beton dat door verschillende Berlijners uit de Muur werd gehakt.

Tijdens de MTV European Music Awards 2009, die in Berlijn werden gehouden op 5 november 2009, werd er ook aandacht besteed aan de val van de Berlijnse Muur, die dan 20 jaar geleden was.

De Brandenburger Tor speelde een belangrijke rol in het bestaan van de Berlijnse Muur; de Muur liep langs de Brandenburgse Poort, waardoor je bijna dertig jaar niet meer onder de poort door kon lopen, ook niet uit het Oosten vanwege de grenswachters.

20 jaar de Muur plat

Nu de Muur al 20 jaar plat is, moest dat gevierd worden op de dag dat de Muur 20 jaar onder was. Zo begon op 9 november 2009 begon in de ochtend een kerkdienst, voor bekende Duitsers, zoals politici, die live op de Duitse televisie werd uitgezonden. Verder in de middag waren er activiteiten rond de Brandenburger Tor en liep bondskanselierin Angela Merkel over een speciale brug, waar ze een toespraak hield.

In de avond hielden verschillende staatsleiders wat toespraken bij de Tor en werden dominostenen omgegooid. Langs de hele route van de vroegere Muur werden enorme dominostenen neergelegd om die om 20.00 uur om te laten vallen. Het zou symboliseren dat de opening van de Muur een domino-effect was: nadat de eerste grenspost was geopend volgden er meerdere. De dominostenen werden door verschillende artiesten versierd.

Daarna werd de avond met vuurwerk afgesloten.

Video's

Een zelfgemaakte video van iemand die bij de val van de Muur was, met de verwarring op 9 november 1989

ZDF (een Duitse tv-omroep) Journaal van 9 november 1989 (Duits)

20 jaar val van de Muur: de dominostenen

Video van Associated Press over de Muur; een bedrijf dat beelden doorstuurt naar de nieuwsomroepen wereldwijd

Externe links

• Foto's van de hereniging van Duitsland op NUentoen.nl
• Meer informatie over John van Gils (zie kopje "Vluchten")