Circe (Madeline Miller)

Werk in uitvoering! Aan dit artikel wordt de komende uren of dagen nog gewerkt. Belangrijk: Laat dit sjabloon niet langer staan dan nodig is, anders ontmoedig je anderen om het artikel te verbeteren. De maximale houdbaarheid van dit sjabloon is twee weken na de laatste bewerking aan het artikel. Kijk in de geschiedenis of je het artikel kunt bewerken zonder een bewerkingsconflict te veroorzaken.

Dit artikel is nog niet af.

Circe
Geen afbeelding beschikbaar
Informatie
Alternatieve titel
Schrijver	Madeline Miller
Illustrator
Vertaler
Taal (origineel)	Engels
Land	Verenigde Staten
Genre	Mythologische hertelling Fantasyboek
Datum	10 april 2018
ISBN
Leeftijdscategorie
Uitgeverij
Drukker
Aantal verkocht
Vorig boek
Volgend boek
Bijzonderheden
Online-tekst
Portaal Literatuur

Circe is een roman van de Amerikaanse schrijfster Madeline Miller. Zij publiceerde het boek in 2018. Het boek is gebaseerd op Circe, een tovenares uit de Griekse mythologie. Zij komt in verschillende mythes terug, waaronder de mythe van Odysseus. Miller besloot het boek vanuit Circes eigen perspectief te vertellen. Het boek is dan ook geschreven als een autobiografie, waarin Circes eigen perspectief op de gebeurtenissen centraal staat. Circe is de tweede roman van Madeline Miller. Eerder schreef zij Een lied voor Achilles uit 2011.

In het boek wordt Circe geboren als de dochter van Helios en Perseïs. Ze heeft een moeilijke jeugd en wordt gepest door de andere goden vanwege haar uiterlijk. Ze ontmoet de vissersjongen Claucus op wie zij verliefd wordt. Met behulp van haar magische krachten verandert zij Glaucus in een onsterfelijke god in de hoop dat zij samen kunnen zijn. Glaucus is echter verliefd op Scylla. Circe is zo jaloers dat zij Scylla in een zeemonster verandert. Als straf wordt zij naar het onbewoonde eiland Aeaea gestuurd. Door de jaren heen krijgt zij verschillende bezoekers op het eiland.

Naast de mythe van Circe gaat het boek over de mythes van Jason en Medea, de Minotaurus en Daedalus, Odysseus en zijn zoon Telemachus. Met het boek wilde Miller een Griekse mythologische hertelling vanuit een feministisch perspectief schrijven.

Samenvatting

Let op! Hieronder staat de samenvatting van een verhaal. Soms is het niet leuk als je al weet hoe het verhaal afloopt!

Circe wordt geboren als de dochter van de zonnegod Helios en de waternimf Perseïs. Tijdens haar jeugd wordt ze gepest door haar broers en zussen en de andere waternimfen. Haar moeder mag haar niet en haar vader is nooit in de buurt. Ze heeft enkel een goede band met haar broer, Aietes, maar op een dag verlaat hij haar om zijn eigen koninkrijk te besturen. Tijdens haar jeugd is Circe getuige van het proces tegen Prometheus, dat veel indruk op haar maakte. Circe ontmoet de arme vissersjongen Glaucus. Zijn ouders mishandelen hem als hij niet genoeg vis binnenhaalt. Circe besluit hem te helpen en wordt zelfs verliefd op hem. Toch kan zij nooit een relatie met hem aangaan. Zij is namelijk onsterfelijk en Glaucus zal ouder worden terwijl zij jong blijft. Daarom besluit Circe om Glaucus onsterfelijk te maken door middel van magische bloemen op een eiland dat met het bloed van Kronos besmeurd is. De transformatie werkt en Glaucus een watergod.

Circe biedt Odysseus de beker aan.

Door de transformatie wordt Glaucus ook erg arrogant. Hij heeft steeds minder tijd voor Circe. In plaats van Circe besluit Glaucus om te trouwen met de beeldschone (en gemene) waternimf Scylla. Circe besluit om haar krachten te gebruiken om Scylla's water aard laten zien. Hierdoor verandert zij haar (per ongeluk) in een reusachtig zeemonster. Glaucus kan hierdoor niet meer van Scylla houden en Scylla vlucht weg. Circe voelt zich schuldig en biecht haar daden op aan Helios. Helios wil zijn dochter niet geloven, maar Aietes vertelt dat hij en zijn zussen magische krachten hebben. Helios wil echter de vrede tussen Zeus en de Titanen bewaren. In overleg met Zeus besluit hij om Circe naar het onbewoonde eiland Aeaea te sturen als verbanning.

Op Aeaea besluit Circe om haar magische krachten verder te ontwikkelen. Na een tijdje ontvangt zij bezoek van Hermes die de lier van zijn broer (Apollo) wil verstoppen op het eiland. Circe en Hermes krijgen een relatie en via Hermes leert zij wat er in de wereld aan de hand is. Op een dag komt Daedalus aan op het eiland. Hij neemt haar door de grot van Scylla mee naar Kreta, waar haar zus (Pasiphaë) bevalt van de Minotaurus. Circe helpt bij de bevalling en helpt Daedalus met het bouwen van een labyrint om het beest in zijn bedwang te houden. Ze voelt zich aangetrokken tot hem, maar Daedalus vertelt dat hij bezit is van Pasiphaë. Ze keert terug naar Aeaea waar Jason en haar nichtje Medea aankomen. Circe zuivert hen van de moord op Absyrtus. Ook waarschuwt zij Medea dat Jason vroeger of later zijn interesse in haar verliest.

In de volgende jaren verblijft Circe eenzaam op het eiland. Ze heeft Hermes na een ruzie weggestuurd. Toch arriveren steeds nieuwe zeemannen op het eiland. Zij zijn verbaasd dat Circe alleen woont en proberen haar te verkrachten. Circe verdedigt zich door de zeemannen in varkens te veranderen. Bij ieder schip dat aankomt, doet zij precies hetzelfde. Op een dag komt het schip van Odysseus aan. Odysseus probeert zijn bemanning te redden en krijgt de hulp van Hermes. Circe is gecharmeerd door Odysseus charmes en begint zelfs een relatie met hem. Uiteindelijk verblijven Odysseus en zijn mannen één jaar op het eiland. Desondanks heeft Odysseus gevoelens voor zijn vrouw (Penelope) en wil terug naar Ithaca. Circe besluit om Odysseus te laten gaan en geeft hem advies om veilig thuis te raken. Niet veel later bevalt Circe van een zoon, Telegonus.

Circe komt erachter dat Athena probeert om haar zoon te vermoorden. Zij is namelijk bang voor iets dat haar zoon zal doen als hij opgroeit. Circe wil echter haar zoon beschermen en besluit door een toverspreuk het eiland af te schermen van de buitenwereld. Op die manier kan Telegonus veilig opgroeien. Toch heeft Circe moeite om haar zoon op te groeien. Telegonus wordt steeds ouder. Als hij dertien jaar is, besluit zij te vertellen wie zijn vader is. Op een dag komt een schip aan op Ithaca. Circe heft de spreuk op, waarna Hermes haar zoon aanmoedigt om naar Ithaca te gaan. Circe is hierop tegen, maar uiteindelijk laat ze hem toch gaan. Circe geeft een wapen met het vergif van Trygon aan Telegonus om zich te verdedigen. Eenmaal in Ithaca ontmoet Telegonus zijn vader, maar vermoord hem met het wapen niet wetende dat hij zijn vader is. Vervolgens keert Telegonus terug naar Aeaea met Penelope en Telemachus (de zoon van Odysseus en Penelope).

Circe en haar varkens.

Na de dood van Odysseus komen Penelope en Telemachus op Aeaea wonen, omdat ze niet meer welkom zijn in Ithaca. Circe is echter bang Telemachus haar zoon gaat vermoorden. Volgens de traditie zou Telemachus Telegonus moeten vermoorden om de dood van Odysseus te wreken. Telemachus verklaart aan Circe dat hij niet in wraak gelooft. Hij heeft te veel wreedheden gezien en ziet zijn vader zelfs als wreed. Na verloop van tijd komt Athena naar Aeaea. Zij biedt haar steun aan Telemachus aan, zodat hij een reis als zijn vader kan maken. Telemachus wijst haar aanbod af. In zijn plaats krijgt Telegonus (die juist droomt van avontuur) de steun en besluit op zijn eigen heroïsche reis te gaan. Circe is gebroken door het vertrek van haar zoon. Zij roept haar vader, Helios, op en vraagt haar om haar verbanning met Zeus te heroverwegen. Helios weigert dat te doen, maar Circe besluit om haar vader te blackmailen. Jaren eerder heeft ze met Prometheus gesproken en die informatie kan een nieuwe oorlog tussen de Olympische goden en Titanen veroorzaken. Helios gaat akkoord en Circes straf wordt opgeheven.

Circe besluit om samen met Telemachus het eiland te verlaten, terwijl Penelope achterblijft. Circe en Telemachus worden verliefd op elkaar. Circe besluit de speer van Telegonus te gebruiken om Scylla in steen te veranderen. Vervolgens gaat ze naar het eiland met de bloemen die ze ooit gebruikte om Glaucus onsterfelijk te maken. Ze verzamelt de bloemen en besluit om zichzelf sterfelijk te maken. Circe en Telemachus brengen de rest van hun leven samen door, terwijl ze rondreizen door de wereld.

Personages

In het boek komen veel verschillende personages voor. De belangrijkste personages zijn:

Penelope en Telemachus wachten op de terugkeer van Odysseus.

Daedalus en Ikaros proberen te ontsnappen uit Kreta met zelfgemaakte vleugels.

• Circe, het hoofdpersonage en verteller van het verhaal. Circe is de dochter van Helios en Perseïs. Net als haar broer en zus heeft ze magische krachten. Circe is onsterfelijk en wordt soms als een (mindere) godin gezien. Over het verloop van het boek wordt duidelijk dat haar krachten zo groot zijn dat zij zelfs goden te slim af kan zijn.
• Prometheus, een Titaan die het vuur naar de mensheid bracht. Zeus wilde echter niet dat de mens vuur kende, omdat de goden de mens dan meer in macht konden houden. Prometheus luisterde niet naar Zeus en werd bestraft voor zijn daden. Circe ontmoet hem in het begin van het boek en heeft de diepste respect voor hem.
• Odysseus, de Griekse held. Op de vlucht voor Poseidon komt hij aan op het eiland Aeaea. Hij begint een relatie met Circe en verblijft voor één jaar op het eiland. Circe wordt verliefd op Odysseus, maar Odysseus wil het liefst terug naar zijn vrouw, Penelope. Uiteindelijk laat zij hem gaan en helpt hem om de weg naar huis te vinden.
• Telegonus, de zoon van Circe en Odysseus. Telegonus heeft veel van dezelfde persoonlijkheidseigenschappen als zijn vader. Ook hij wil een held worden en vraagt zich af wie zijn vader is. Telegonus wil meer van de wereld zien en zijn eigen avonturen beleven. Aan het einde van het boek verlaat hij Aeaea om zijn eigen heroïsche avontuur te beleven.
• Telemachus, de zoon van Penelope en Odysseus. Telemachus heeft zijn vader nooit goed gekend en moest altijd in zijn schaduw leven. In tegenstelling tot zijn vader heeft Telemachus geen behoefte aan wraak. Hij vertelt Circe dat zijn vader soms wreed was en hem zwak noemde. Telemachus schetst een minder rooskleurig beeld van de Griekse held.
• Daedalus, een Griekse uitvinder en vakman. Daedalus wordt door Pasiphäe op Kreta gevangengehouden. Hij staat bekend om zijn uitvindingen en maakt een labyrint om de Minotaurus binnen te houden met behulp van Circe. Circe heeft gevoelens voor Daedalus en hij maakt een het beste weefgetouw ooit van hem. Daedalus sterft uiteindelijk van verdriet nadat zijn zoon, Ikaros, tijdens hun vluchtpoging sterft.
• Hermes, een Griekse god. Hermes was de boodschapper van de goden. Hij en Circe hebben een relatie met elkaar. Door Hermes leert Circe meer over de wereld en over het lot van de mensen die ze ontmoet heeft. Uiteindelijk krijgen Hermes en Circe ruzie, maar Hermes besluit Odysseus te beschermen. Later moedigt hij Telegonus aan zijn vader te zoeken.
• Penelope, de vrouw van Odysseus. Circe hoort tijdens Odysseus tijd op het eiland veel over haar. Later komt ze zelf op het eiland. Penelope en Circe hebben ondanks de gebeurtenissen een vrij goede band met elkaar. Ze worden zelfs goede vrienden. Penelope blijft achter op Aeaea en maakt textiel op het weefgetouw van Daedalus.
• Athena, een Griekse godin. Athena is de Griekse godin van de wijsheid. In de Odyssee steunt zij Odysseus tijdens zijn reis. Later besluit ze Telegonus te steunen, hoewel ze hem eerst probeert te vermoorden. Circe heeft een bloedhekel aan Athena.
• Medea, het nichtje van Circe. Zij heeft net als haar tante magische krachten, maar is sterfelijk.
• Jason, de man van Medea en leider van de Argonauten.
• Helios, de zonnegod en vader van Circe. Helios is een afwezige vader en ziet zijn dochter als zwak.
• Perseïs, de moeder van Circe. Zij haat haar dochter.
• Aiëtes, de broer van Circe. Hij is net als haar een tovenaar en leeft op een eiland ver weg.
• Pasiphäe, de zus van Circe. Zij heeft magische krachten en bevalt van de Minotaurus.
• Glaucus, de eerste geliefde van Circe. Zij verandert hem in een zeegod, maar hij houdt niet van haar.
• Scylla, een waternimf die door Circe in een zeemonster wordt veranderd.
• Ariadne, de dochter van Pasiphäe en Minos.

Achtergrondinformatie

Invloeden

Miller was geïnspireerd door de Odyssee van Homerus. De Odyssee is een lang episch gedicht over de Griekse held Odysseus over zijn terugkeer naar het eiland Ithaca. Het gedicht vindt plaats na de gebeurtenissen in de Ilias; een gedicht over de Trojaanse Oorlog. Circe komt in één episode (hoofdstuk) van het gedicht voor. Miller vroeg zich af waarom Circe mannen in varkens veranderde. Homerus geeft nooit een reden daarvoor. De inspiratie van veel schrijvers na Homerus was dat Circe simpelweg gemeen was. Volgens Miller is dat onjuist, omdat Homerus Circe juist als een behulpzaam persoon beschouwt. Zo helpt zij hem een weg naar huis te vinden. Andere bronnen waren de Metamorfosen van Ovidius en de Argonautica van Apollonius van Rhodos.

Madeline Miller in 2013

Waar Odysseus het hoofdpersonage van de Odyssee is, is Circe slechts een bijpersoon. Miller besloot voor haar boek die verhouding om te draaien. Zo speelt Odysseus slechts tijdens enkele hoofdstukken een rol in het boek. Ook geeft Circe vanuit haar eigen perspectief kritiek op de gebeurtenissen in het boek.

Veranderingen

Miller blijft voor een groot deel trouw aan de mythologie. De gebeurtenissen in het boek worden voor een groot deel in andere historische bronnen genoemd. Miller heeft enkele zaken zelf toegevoegd om gaten in te vullen. Zo is het onduidelijk waarom Circe naar Aeaea vertrekt. Het is zelfs onduidelijk of ze vrijwillig op het eiland verblijft. In Millers vertelling is de verbanning van Aeaea een direct gevolg van Scylla's transformatie in een zeemonster. In Millers boek verlaat Circe het eiland voor een korte periode om naar Kreta te gaan. Hier helpt zij haar zus met bevallen van de Minotaurus. Circe en Daedalus worden verliefd op elkaar. In de mythologie bestaat er geen verhaal over Circe en Daedalus.

Het einde van het boek is grotendeels door Madeline Miller zelf bedacht. Dat heeft ook een praktische reden. Oorspronkelijk was er vervolg op de Odyssee met de titel Telegonie, over de dood van Odysseus en het leven van Telegonus. Circe speelde in dat gedicht ook een belangrijke rol. Hoewel het gedicht verloren is gegaan, weten we ongeveer wat erin stond. Telegonus zou Odysseus per ongeluk vermoorden. Hierna zou hij terugkeren met Penelope en Telemachus. In Millers hertelling gebeurt dat ook, maar hierna wijkt het boek af van de Telegonie. In het gedicht zou Penelope op advies van Athena trouwen met Telegonus, terwijl Telemachus zou trouwen met Circe. Circe zou de drie andere personages onsterfelijk maken. In Millers versie krijgen Telemachus en Circe een relatie, maar Telegonus vertrekt van het eiland om zijn eigen avonturen te beleven. Penelope blijft achter op het eiland, terwijl Telemachus en Circe over zee trekken. Uiteindelijk Circe haarzelf juist sterfelijk en spendeert de rest van haar leven met Telemachus.

Overigens bestaan er ook in klassieke bronnen verschillende versies van dit verhaal. Volgens een een latere bron zou Circe uiteindelijk Odysseus tot leven wekken. Odysseus zou vervolgens Telemachus laten trouwen met Cassiphone, de dochter van Circe van Odysseus. Tijdens een ruzie zou Telemachus Circe vermoorden, waarna Cassiphone Telemachus uit wraak doodslaat. Odysseus zou vervolgens zo verdrietig worden dat hij sterft.

Thema's

In Circe komen verschillende thema's voor zoals:

• Macht en zelfbescherming: Aan het begin van het boek wordt Circe gepest door de andere goden. De pesterijen nemen serieuze vormen aan. Circe ontdekt echter dat zij naar krachten kan gebruiken om zichzelf (en anderen) te beschermen. Het Oude Griekenland wordt als een wrede wereld voorgesteld. Zo hebben de goden de macht om monsters (zoals Scylla) te doden, maar kiezen ervoor om dat niet te doen. Volgens het boek zijn monsters een geschenk, omdat zij zorgen voor hem opofferingen en gebeden. Circe heeft dan ook veel respect voor Prometheus die opstand komt tegen het gezag van de goden en mensen besluit te helpen door hen vuur te geven. Prometheus wordt voor zijn daden gestraft. Circe besluit haar magie te gebruiken om zichzelf en haar geliefden te beschermen tegen de goden. Gedurende het boek weet zij door oefenen steeds machtiger te worden. Op het einde van het boek kan zij zichzelf en haar zoon zelfs beschermen tegen Athena. Hierdoor hoeft zij niet meer in angst te leven. Aan het einde komt Circe tot de conclusie dat macht oneerlijk en daardoor er veel lijden in de wereld is. Enkel als mensen met veel macht hun macht opgeven, zal de wereld eerlijker worden.
• Eenzaamheid en sterfelijkheid: Circe leidt een eenzaam bestaan. Het boek speelt zich af over een periode van enkele eeuwen. Tijdens die tijd blijft Circe steeds dezelfde leeftijd, terwijl vrijwel alle andere personages ouder worden en sterven. Op haar eiland komen nu en dan bezoekers, maar vaak is zij alleen en heeft enkel haar varkens en leeuwen. Ze besluit haar magische krachten verder te ontwikkelen. Tijdens het boek heeft Circe voor verschillende mannen gevoelens, maar zij verlaten haar, willen geen relatie met haar aangaan of zijn niet verliefd op haar. Ze vindt pas aan het einde van het boek geluk als zij een zoon krijgt. Penelope en Telemachus worden vervolgens haar familie. Circe besluit aan het einde van het boek haar onsterfelijkheid op te geven om samen te zijn met Telemachus. Ze komt tot de conclusie dat het beter is om een kort leven als sterveling te lijden dan voor eeuwig te leven.
• De rol van de vrouw: Het Oude Griekenland was een patriarchale samenleving (waarin de man meer macht had dan de vrouw). Toch stonden godinnen en bepaalde vrouwen (zoals Circe) boven gewone sterfelijke mannen. Verschillende mannen proberen gebruik van Circe te maken. Zo proberen aangekomen zeemannen haar te verkrachten. Circe gebruikt haar slimheid en magie om die mannen te straffen. Ze worden in varkens veranderd. Circe heeft ook medelijden met enkele vrouwen in de Griekse mythologie. Ze waarschuwt Medea voor haar relatie met Jason. Circe zou uiteindelijk gelijk krijgen, waarna Medea wraak nam op Jason. Circe keurt Medea's daden niet af (in de Griekse mythologie werd Medea als een slecht en gevaarlijk figuur gezien). Ook bekommert zij zich om het lot van Ariadne, de dochter van koning Minos. Wanneer Hermes haar het verhaal van Theseus verteld, zegt zij dat de mannelijke held Theseus haar niet boeit. Zij wil weten wat er gebeurde met Ariadne, de vrouw die hem hielp.